How humanity got hooked on coffee - Jonathan Morris

Çeviri: Mahmut Kemal Bektaş Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

One day around 850 CE, a goatherd named Kaldi observed that,

MS 850 civarında bir gün, Kaldi adında bir çoban, keçilerinin bazı meyveleri

after nibbling on some berries, his goats started acting abnormally.

yedikten sonra anormal davranmaya başladığını gözlemledi.

Kaldi tried them himself, and soon enough he was just as hyper.

Kaldi de meyveleri denedi ve çok geçmeden o da hayvanlar gibi yerinde duramıyordu.

This was humanity’s first run-in with coffee—

Bu insanlığın kahveyle ilk karşılaşmasıydı

or so the story goes.

en azından anlatılanlar o şekilde.

When exactly people began consuming coffee is unclear—

İnsanların tam olarak ne zaman kahve tüketmeye başladığı belli değil

but at some point before the 1400s, in what’s now Ethiopia,

ancak 1400′lerden önceki bir tarihte, bugünkü Etiyopya’da

people began foraging for wild coffee in the forest undergrowth.

insanlar ormanlarda yabani kahve aramaya başladılar.

The reason coffee plants are equipped with lots of caffeine

Kahve bitkilerinin bol miktarda kafeinle donatılmasının nedeni,

might be because it makes them unattractive to herbivores

onları otoburlar için itici veya tozlayıcılar için

or more attractive to pollinators.

daha çekici hale getirmesi olabilir.

But either way, people caught on to coffee’s advantages

Ama her iki durumda da insanlar kahvenin avantajlarını fark etti

and began making tea from its leaves;

ve yapraklarından çay yapmaya; meyvelerini

combining its berries with butter and salt for a sustaining snack;

tereyağı ve tuzla birleştirerek atıştırmalık olarak tüketmeye

and drying, roasting, and simmering its cherries into an energizing elixir.

ve kirazlarını kurutarak, kavurarak ve kaynatarak

enerji veren bir iksir haline getirmeye başladılar.

Coffee rode trade routes into the Middle East,

Kahve, Orta Doğu’ya giden ticaret yollarından geçti

and its widespread popularity began brewing in earnest in the 1450s.

ve 1450′lerde ciddi bir şekilde popülaritesi yayılmaya başladı.

Upon returning from a visit to Ethiopia,

Etiyopya ziyaretinden döndükten sonra,

a Sufi leader recommended that worshippers in Yemen

bir Sufi lider, Yemen’deki ibadetçilerin ritüel ilahiler ve

use coffee during ritual chants and dances.

danslar sırasında kahve kullanmalarını tavsiye etti.

Soon enough, people within the Ottoman Empire

Çok geçmeden, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki insanlar

began roasting and grinding the beans to yield a darker, bolder beverage.

daha koyu, daha sert bir içecek elde etmek için

çekirdekleri kavurmaya ve öğütmeye başladılar.

Many gathered in guesthouses and outside mosques

Birçok kişi misafirhanelerde ve camilerin dışında kahvenin konforundan

to partake in coffee’s comforts.

faydalanmak için toplandı.

But authorities grew concerned about whether coffee’s influence

Ancak yetkililer kahvenin etkisinin masum veya sarhoş edici olup olmadığı

was innocent or intoxicating,

ve Müslümanların içmesine izin verilip

and if Muslims should be allowed to drink it.

verilmeyeceği konusunda endişelenmeye başladılar.

Indeed, in 1511, a religious court in Mecca put coffee on trial.

Nitekim 1511 yılında Mekke’de dini bir mahkeme kahveyi yargılamıştır.

Scholars finally deemed it permissible,

Din adamları sonunda bunu caiz gördüler ve

so coffeehouses sprang up in Damascus, Istanbul, and beyond,

böylece Şam, İstanbul ve ötesinde müşterilerin kahve yudumlayabileceği,

where clientele could sip coffee, smoke, and enjoy a variety of entertainment.

sigara içebileceği ve çeşitli eğlencelerin tadını çıkarabileceği kahvehaneler açıldı.

By the late 1500s, people in Yemen were farming coffee

1500′lerin sonlarında, Yemen ’deki insanlar kahve yetiştirip

and exporting it from the port of Al-Makha,

dünyanın diğer bölgelerinde Mocha olarak bilinen Al-Makha

which became known in other parts of the world as Mocha.

limanından ihraç ediyorlardı.

But coffee was eventually transported— or smuggled— into India,

Ancak kahve sonunda Hindistan’a taşındı - ya da kaçırıldı -

and soon took root in Java and beyond.

ve kısa sürede Java ve ötesinde kök saldı.

Meanwhile, the Ottoman Empire introduced the stimulating substance to Europe.

Bu arada Osmanlı İmparatorluğu uyarıcı maddeyi Avrupa’ya tanıttı.

Central London’s first coffeehouses opened in the 1650s.

Londra’nın merkezindeki ilk kahvehaneler 1650′lerde açıldı.

By 1663 there were more than 80.

1663 yılına gelindiğinde 80′den fazla vardı.

And despite King Charles II’s attempt to ban them in 1675,

Kral II. Charles’ın 1675′te kahvehaneleri yasaklama girişimine rağmen,

coffeehouses kept simmering as social and intellectual hotbeds.

kahvehaneler sosyal ve entelektüel yuvalar olarak kaynamaya devam etti.

In 1679, for instance, patrons of Garraway’s coffeehouse

Örneğin, 1679′da Garraway’in kahvehanesinin müşterileri, “hücre”

had the pleasure of watching Robert Hooke, the scientist who coined the term “cell,”

terimini icat eden bilim adamı Robert Hooke’un bir yunusu halka açık bir şekilde

publicly dissect a porpoise.

parçalara ayırmasını izleme zevkine eriştiler.

In France, people began mixing coffee with milk and sugar.

Fransa'da insanlar kahveyi süt ve şekerle karıştırmaya başladı.

And throughout the 1700s,

1700′ler boyunca

Paris’ coffeehouses hosted Enlightenment figures like Diderot and Voltaire,

Paris’in kahvehaneleri, günde 50 fincan kahve içtiği iddia edilen

who allegedly drank 50 cups of coffee a day.

Diderot ve Voltaire gibi Aydınlanma figürlerine ev sahipliği yaptı.

Granted, these were likely small servings of comparatively weak coffee—

Kabul etmek gerekir ki, bunlar muhtemelen küçük porsiyonlarda yumuşak kahvelerdi

but still, impressive.

ama yine de etkileyiciydi.

Meanwhile, European empires began profiting off coffee-growing,

Bu arada Avrupalı imparatorluklar kahve yetiştiriciliğinden kar etmeye başlamış,

establishing enslaved or exploited workforces

Asya, Latin Amerika ve Karayipler’de köleleştirilmiş veya sömürülmüş

in Asia, Latin America, and the Caribbean.

işgücü oluşturmuşlardır.

As cultivation boomed in Latin America, fueled by slavery,

Latin Amerika’da köleliğin etkisiyle ekim hızla artarken

growers displaced Indigenous populations

sürekli genişleyen tarlalar kurmak için

and burned forests to establish ever-expanding plantations.

yerli halk yerlerinden edildi ve ormanlar yakıldı.

By 1906, Brazil was exporting over 80% of the world’s coffee.

1906 yılına gelindiğinde Brezilya, dünya kahvesinin

%80′inden fazlasını ihraç ediyordu.

That same year, the Milan World’s Fair showcased

Aynı yıl, Milano Dünya Fuarı’nda

the first commercial espresso machine.

ilk ticari espresso makinesi sergilendi.

And alongside the development of industrial roasting equipment

Endüstriyel kavurma ekipmanlarının geliştirilmesiyle birlikte

came various coffee brands.

çeşitli kahve markaları da ortaya çıktı.

By the mid-1950s, about 60% of US factories incorporated coffee breaks.

1950′lerin ortalarına gelindiğinde, ABD’deki fabrikaların

yaklaşık %60′ında kahve molaları veriliyordu.

As African countries cut colonial ties, many ramped up coffee production.

Afrika ülkeleri sömürge bağlarını keserken birçoğu kahve üretimini artırdı.

And coffee drinking also later made inroads in East Asia,

Kahve içimi de daha sonra Doğu Asya’da özellikle

especially as canned, pre-prepared beverages.

konserve, önceden hazırlanmış içecekler olarak yaygınlaştı.

In more recent decades,

Daha yakın yıllarda,

specialty coffees with an emphasis on quality beans and brewing methods

kaliteli çekirdeklere ve demleme yöntemlerine vurgu yapan özel kahveler

grew popular and propelled farms in Central America and East Africa.

popüler hale geldi ve Orta Amerika ve Doğu Afrika’daki çiftlikleri teşvik etti.

Yet coffee workers worldwide continued to endure inhumane conditions

Yine de dünya çapındaki kahve işçileri insanlık dışı koşullara ve yetersiz

and insufficient compensation.

tazminatlara katlanmaya devam etti.

This motivated certification efforts

Bu durum, asgari ücret ve

for coffee production that met ethical standards,

sürdürülebilir tarım da dahil olmak üzere etik standartları

including minimum wage and sustainable farming.

karşılayan kahve üretimi için sertifikasyon çabalarını motive etti.

But issues still loom over the industry.

Ancak sektörde hala sorunlar var.

And because of climate change,

İklim değişikliği nedeniyle,

the equatorial “Bean Belt” where coffee thrives

kahvenin yetiştiği ekvatoral “Fasulye Kuşağı”nın

is projected to shrink in upcoming decades.

önümüzdeki on yıllarda küçülmesi bekleniyor.

It’s unclear exactly what this might look like.

Bunun tam olarak neye benzeyeceği belli değil.

But scientists are investigating possibilities

Ancak bilim insanları, dünya çapında günlük ritüellerin

like resilient coffee hybrids that might help weather the unpredictable future—

sevilen bir parçası haline gelen içeceği korumak için, öngörülemeyen geleceğin

all to protect the beverage that’s become a cherished part

üstesinden gelmeye yardımcı olabilecek dayanıklı kahve melezleri gibi

of daily rituals worldwide.

olasılıkları araştırıyorlar.