How humanity got hooked on coffee - Jonathan Morris

Translator: 24 Anh

One day around 850 CE, a goatherd named Kaldi observed that,

Một ngày nọ vào khoảng năm 850,

một người chăn dê tên Kaldi quan sát thấy rằng

after nibbling on some berries, his goats started acting abnormally.

sau khi nhấm nháp vài quả mọng,

đàn dê của anh bắt đầu hành động bất thường.

Kaldi tried them himself, and soon enough he was just as hyper.

Kaldi đã tự mình ăn thử quả mọng, và tức thì anh cũng hiếu động không kém.

This was humanity’s first run-in with coffee—

Đây là lần đầu tiên nhân loại tiếp xúc với cà phê—

or so the story goes.

ít nhất câu chuyện được kể như vậy.

When exactly people began consuming coffee is unclear—

Không rõ con người bắt đầu uống cà phê từ khi nào,

nhưng vào khoảng trước năm 1400, ở vùng đất ngày nay là Ethiopia,

but at some point before the 1400s, in what’s now Ethiopia,

people began foraging for wild coffee in the forest undergrowth.

con người bắt đầu hái cà phê dại từ các bụi rậm trong rừng.

The reason coffee plants are equipped with lots of caffeine

Lý do cây cà phê giàu caffeine

might be because it makes them unattractive to herbivores

có thể là vì nó khiến chúng kém hấp dẫn đối với động vật ăn cỏ

or more attractive to pollinators.

hoặc hấp dẫn hơn đối với các loài thụ phấn.

But either way, people caught on to coffee’s advantages

Nhưng dù thế nào đi nữa, con người đã nắm bắt được lợi ích của cà phê

and began making tea from its leaves;

và bắt đầu dùng lá cà phê để pha trà;

combining its berries with butter and salt for a sustaining snack;

trộn quả mọng của cà phê cùng bơ và muối để làm bữa ăn nhẹ bổ dưỡng;

and drying, roasting, and simmering its cherries into an energizing elixir.

và sấy khô, rang và ninh quả mọng cà phê thành một loại thuốc tăng lực.

Coffee rode trade routes into the Middle East,

Cà phê được nhập vào Trung Đông qua các tuyến thương lộ,

and its widespread popularity began brewing in earnest in the 1450s.

và sự phổ biến của nó bắt đầu lan rộng vào những năm 1450.

Upon returning from a visit to Ethiopia,

Khi trở về sau chuyến thăm Ethiopia,

a Sufi leader recommended that worshippers in Yemen

một nhà lãnh đạo Sufi khuyên các tín đồ ở Yemen

use coffee during ritual chants and dances.

nên sử dụng cà phê trong các nghi lễ tụng và khiêu vũ.

Soon enough, people within the Ottoman Empire

Chẳng bao lâu sau, người dân trong Đế chế Ottoman

began roasting and grinding the beans to yield a darker, bolder beverage.

bắt đầu rang và xay hạt cà phê để tạo ra thức uống đậm màu, đậm vị hơn.

Many gathered in guesthouses and outside mosques

Nhiều người tụ tập trong các nhà khách và bên ngoài nhà thờ Hồi giáo

to partake in coffee’s comforts.

để cùng nhau thưởng thức cà phê.

But authorities grew concerned about whether coffee’s influence

Nhưng các nhà chức trách ngày càng lo ngại

về việc liệu tác dụng của cà phê là vô hại hay gây say,

was innocent or intoxicating,

and if Muslims should be allowed to drink it.

và liệu người Hồi giáo có được phép uống nó hay không.

Indeed, in 1511, a religious court in Mecca put coffee on trial.

Thật vậy, vào năm 1511, tòa án tôn giáo ở Mecca đã đưa cà phê ra xét xử.

Scholars finally deemed it permissible,

Các học giả cuối cùng cho rằng cà phê thì được phép,

so coffeehouses sprang up in Damascus, Istanbul, and beyond,

vì vậy các quán cà phê mọc lên ở Damascus, Istanbul và những nơi khác nữa,

where clientele could sip coffee, smoke, and enjoy a variety of entertainment.

nơi khách hàng có thể nhâm nhi cà phê, hút thuốc

và tận hưởng nhiều loại hình giải trí.

By the late 1500s, people in Yemen were farming coffee

Vào cuối những năm 1500, người dân Yemen đã trồng cà phê

and exporting it from the port of Al-Makha,

và xuất khẩu nó từ cảng Al-Makha,

which became known in other parts of the world as Mocha.

nơi được cả thế giới biết đến với cái tên Mocha.

But coffee was eventually transported— or smuggled— into India,

Nhưng cà phê cuối cùng đã được vận chuyển— hoặc buôn lậu— vào Ấn Độ,

and soon took root in Java and beyond.

và nhanh chóng bén rễ ở Java và xa hơn nữa.

Meanwhile, the Ottoman Empire introduced the stimulating substance to Europe.

Trong khi đó, Đế chế Ottoman đã đưa chất kích thích du nhập vào châu Âu.

Central London’s first coffeehouses opened in the 1650s.

Các quán cà phê đầu tiên ở trung tâm London mở cửa vào những năm 1650.

By 1663 there were more than 80.

Đến năm 1663, đã có hơn 80 quán.

And despite King Charles II’s attempt to ban them in 1675,

Và bất chấp nỗ lực cấm cửa quán cà phê của Vua Charles II vào năm 1675,

coffeehouses kept simmering as social and intellectual hotbeds.

các quán cà phê vẫn phát triển mạnh thành nơi hội họp về xã hội và trí tuệ.

In 1679, for instance, patrons of Garraway’s coffeehouse

Ví dụ, vào năm 1679, các khách quen của quán cà phê Garraway

had the pleasure of watching Robert Hooke, the scientist who coined the term “cell,”

đã may mắn chứng kiến Robert Hooke, nhà khoa học đã đặt ra thuật ngữ “tế bào”,

publicly dissect a porpoise.

công khai mổ xẻ một con cá heo.

In France, people began mixing coffee with milk and sugar.

Ở Pháp, người ta bắt đầu pha cà phê với sữa và đường.

And throughout the 1700s,

Và trong suốt những năm 1700,

Paris’ coffeehouses hosted Enlightenment figures like Diderot and Voltaire,

các quán cà phê ở Paris đã đón tiếp các nhân vật của thời kỳ Khai sáng,

như Diderot và Voltaire,

who allegedly drank 50 cups of coffee a day.

những người được cho là đã uống 50 tách cà phê mỗi ngày.

Granted, these were likely small servings of comparatively weak coffee—

Đúng vậy, đó có thể là những tách nhỏ chứa loại cà phê tương đối nhẹ—

but still, impressive.

nhưng ngần ấy vẫn rất ấn tượng.

Meanwhile, European empires began profiting off coffee-growing,

Trong khi đó, các đế chế châu Âu bắt đầu thu lợi từ việc trồng cà phê,

establishing enslaved or exploited workforces

thành lập lực lượng lao động nô lệ hoặc bị bóc lột

in Asia, Latin America, and the Caribbean.

ở châu Á, Mỹ Latinh và vùng Caribe.

As cultivation boomed in Latin America, fueled by slavery,

Được thúc đẩy bởi chế độ nô lệ, ngành trồng trọt ở Mỹ Latinh bùng nổ,

growers displaced Indigenous populations

những người trồng cà phê di dời chỗ ở của dân bản địa

and burned forests to establish ever-expanding plantations.

và đốt rừng để lập các đồn điền ngày càng mở rộng.

By 1906, Brazil was exporting over 80% of the world’s coffee.

Đến năm 1906, Brazil đã xuất khẩu hơn 80% lượng cà phê của thế giới.

That same year, the Milan World’s Fair showcased

Cùng năm đó, tại Hội chợ Thế giới Milan,

máy pha cà phê espresso thương mại đầu tiên được trưng bày.

the first commercial espresso machine.

And alongside the development of industrial roasting equipment

Và với sự phát triển của thiết bị rang công nghiệp,

came various coffee brands.

nhiều thương hiệu cà phê khác nhau đã ra đời.

By the mid-1950s, about 60% of US factories incorporated coffee breaks.

Vào giữa những năm 1950,

khoảng 60% các nhà máy của Hoa Kỳ áp dụng giờ giải lao để uống cà phê.

As African countries cut colonial ties, many ramped up coffee production.

Khi các nước châu Phi thoát khỏi xiềng xích thuộc địa,

nhiều nước đã tăng cường sản xuất cà phê.

And coffee drinking also later made inroads in East Asia,

Và việc uống cà phê sau đó cũng đã thâm nhập vào Đông Á,

especially as canned, pre-prepared beverages.

đặc biệt là ở dạng đồ uống pha chế sẵn và đóng lon.

In more recent decades,

Trong những thập kỷ gần đây,

specialty coffees with an emphasis on quality beans and brewing methods

cà phê đặc sản chú trọng vào hạt chất lượng và phương pháp pha chế

grew popular and propelled farms in Central America and East Africa.

đã trở nên phổ biến và thúc đẩy các trang trại ở Trung Mỹ và Đông Phi.

Yet coffee workers worldwide continued to endure inhumane conditions

Tuy nhiên, công nhân cà phê toàn thế giới vẫn tiếp tục chịu đựng

điều kiện làm việc vô nhân đạo và mức lương không thỏa đáng.

and insufficient compensation.

This motivated certification efforts

Điều này thúc đẩy các nỗ lực công nhận

for coffee production that met ethical standards,

cho ngành sản xuất cà phê đáp ứng các tiêu chuẩn đạo đức,

including minimum wage and sustainable farming.

bao gồm mức lương tối thiểu và canh tác bền vững.

But issues still loom over the industry.

Nhưng các vấn đề vẫn hiện diện lờ mờ trong ngành.

And because of climate change,

Và do biến đổi khí hậu,

the equatorial “Bean Belt” where coffee thrives

“Vành đai Cà phê” dọc xích đạo, nơi cà phê phát triển mạnh

is projected to shrink in upcoming decades.

được dự báo sẽ thu hẹp trong những thập kỷ tới.

It’s unclear exactly what this might look like.

Không rõ chính xác điều này có thể diễn ra như thế nào.

But scientists are investigating possibilities

Nhưng các nhà khoa học đang nghiên cứu các khả năng

like resilient coffee hybrids that might help weather the unpredictable future—

cà phê lai có khả năng phục hồi có thể giúp vượt qua tương lai khó đoán trước—

all to protect the beverage that’s become a cherished part

tất cả là nhằm nỗ lực bảo vệ một loại đồ uống quý giá

of daily rituals worldwide.

trong cuộc sống hàng ngày của mọi người toàn thế giới.