4 epidemics that almost happened (but didn't) - George Zaidan

Çeviri: esra kurul Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

Ebola is one of the deadliest viruses we know of.

Ebola, bildiğimiz en ölümcül virüslerden birisi.

If left untreated, it kills about half of those it infects.

Tedavi edilmezse ebola bulaşan hastaların yarısını öldürür.

It can spread through pretty much every fluid your body makes,

Vücudunuzun ürettiği hemen hemen her sıvıdan yayılabilir,

including blood and sweat.

kan ve ter dahil olmak üzere.

Even the dead can transmit the disease, often doing so at their own funerals.

Ölü birisi bile hastalığı yayabilir, bu genellikle kendi cenazelerinde oluyor.

On December 26th, 2013, a two-year-old boy in southern Guinea got sick.

26 Aralık 2013 Yılında güney Gine’de iki yaşındaki bir erkek çocuğu hastalandı.

Just two days later, he died.

İki gün sonra öldü.

It took local doctors working with the international community

Uluslararası bir toplulukla çalışan yerel doktorların hastalığın,

four months to discover that Ebola was to blame,

Ebola sebebiyle olduğunu tespit etmeleri dört ayı aldı,

largely because it had never before been detected outside of Central Africa.

büyük ölçüde, Orta Afrika dışında daha önce hiç tespit edilmediği için.

In those four months, Ebola gained a head start that would prove devastating.

Dört ayda Ebola, yıkıcı olduğunu kanıtlayan bir başlangıç yaptı.

The outbreak lasted two years

Salgın iki yılda sonlandı

and mushroomed into the largest Ebola epidemic in recorded history.

ve kayıtlı tarihteki en büyük Ebola salgınına dönüştü.

More than 28,000 people contracted the disease and over 11,000 died.

28 binden fazla insan hastalığa yakalandı ve 11 binin üzerinde insan öldü.

In 2013, Guinea had no formal emergency response system,

2013′de Gine’nin resmi bir acil müdahale sistemi yoktu,

few trained contact tracers, and no rapid tests,

birkaç eğitimli temas izleyici ve hızlı testler yoktu,

border screenings, or licensed vaccine for Ebola.

sınır taramaları veya Ebola için aşı yoktu

After that epidemic, Guinea,

Bu salgından sonra Gine,

with the support of the US and other international partners,

Amerika ve diğer uluslararası ortakların destekleriyle

completely overhauled their epidemic response system.

salgın müdahale sistemleri tamamen revize edildi.

And in January 2021, that system faced its first real test.

2021 ocak ayında bu sistem, ilk gerçek testiyle karşı karşıya geldi.

It started when a nurse in southern Guinea developed a headache, vomiting, and fever.

Güney Gine’de bir hemşirenin baş ağrısı, kusma ve ateşlenmesiyle başladı.

A few days later, she died.

Birkaç gün sonra öldü.

As dictated by traditional burial practices,

Geleneksel cenaze törenlerinin gerektirdiği gibi

her family prepared her body for the funeral.

ailesi bedenini cenazeye hazırladı.

Within a week, the nurse’s husband and other family members

Bir hafta içinde hemşirenin kocası ve ailenin diğer üyeleri

started experiencing symptoms.

semptomlar geliştirmeye başladı.

Health officials suspected Ebola much quicker than in 2013 and ordered tests.

Sağlık yetkilileri, Ebola’dan 2013′tekinden çok daha hızlı şüphelendi

ve test yapılmasını istediler.

They came back positive,

Pozitif bir sonuçla geldiler

and Guinea activated its epidemic alert system the next day.

ve ertesi gün Gine, acil salgın alarm sistemini aktive etti.

Then, lots of things happened very quickly.

Ardından bir sürü şey çok hızlı bir şekilde meydana geldi.

Guinea’s National Agency for Health Security

Gine Ulusal Sağlık Güvenliği Ajansı,

activated 38 district-level emergency operations centers,

ulusal olanın yanı sıra bölge düzeyinde 38 acil durum operasyon merkezini

as well as a national one.

etkinleştirdi.

Teams of epidemiologists and contact tracers began the painstaking job

Epidemiyologlardan ve temas izleyicilerinden oluşan ekipler,

of figuring out exactly who was exposed and when,

kimin ve ne zaman maruz kaldığını bulmak gibi zahmetli bir işe başladı.

generating a list of 23 initial contacts that quickly grew to over 1,100.

İlk başta 26 ile başlayan

ve hızla bin 100′ün üzerine çıkan bir liste oluşturuluyor.

Advanced rapid testing capacity spun up in the city where the outbreak started.

Gelişmiş hızlı test kapasitesi, salgının başladığı şehirde hız kazandı.

At Guinea’s borders with Liberia and Cote d’Ivoire,

Gine’nin Liberya ve Fildişi Sahili sınırlarında,

public health workers screened more than 2 million travelers.

halk sağlığı çalışanları 2 milyondan fazla yolcuyu taradı.

A large-scale vaccination campaign was started.

Büyük bir aşılama kampanyası başladı.

And, finally, more than 900 community mobilizers

Son olarak dokuz yüzden fazla topluluk harekete geçiriciler,

alerted people of the outbreak

insanları salgına karşı uyardı

and suggested alternative burial practices that were acceptable to the community

ve toplum için alternatif uygun gömme uygulamaları önerildi.

and reduced the risk of spreading Ebola.

Ebolanın yayılma riski azaltıldı.

Thanks to all these measures,

Tüm bu önlemler sayesinde

the 2021 outbreak ended just four months after it began.

2021 salgını başladıktan dört ay sonra sonlandı.

Only 23 people contracted Ebola; only 12 died.

Sadece 23 kişi Ebolaya yakalandı; yalnızca 12si öldü.

That's less than 1% of the deaths in the prior outbreak.

Bu bir önceki salgına göre %1den daha az ölüm meydana gelmiş demektir.

The 2021 outbreak cost $100 million to control—

2021 salgınını kontrol etmek 100 milyon dolara mâl oldu—

which sounds like a lot but pales in comparison

kulağa çokmuş gibi geliyor

to the global economic cost of the previous outbreak:

ama bir önceki salgının maliyetiyle karşılaştırıldığında sönük kalıyor.

$53 billion.

53 milyon dolar.

So should every country just copy Guinea’s approach?

Öyleyse her ülke Gine’nin yaklaşımını örnek almalı mı?

Not exactly.

Pek sayılmaz.

It is always important to respond to an outbreak quickly,

Salgına hızla karşılık vermek daima önemlidir,

so an early warning system is essential.

bu yüzden erken uyarı sistemi önemlidir.

But beyond that, a successful response can look very different

Ancak bunun ötesinde, başarılı bir müdahale farklı hastalıklar için

for different diseases in different countries.

farklı ülkelerde, çok farklı görünebilir.

For example, Brazil quenched an outbreak of yellow fever,

Örneğin; Brezilya, sivrisinekler tarafından yayılan

which is spread by mosquitoes,

sarı humma salgınını durdurdu,

primarily by mounting a massive vaccination campaign.

öncelikle büyük bir aşılama kampanyası düzenleyerek.

That strategy worked well for Brazil

Bu strateji Brezilya’da işe yaradı

because it’s one of the major global producers of the yellow fever vaccine,

çünkü Brezilya sarı humma salgını aşısının

dünya çapında başlıca üreticilerinden biri

and its population was accustomed to regular, routine vaccinations.

ve nüfusu düzenli, rutin aşılara alışmıştı.

But for many diseases, you don't even need a mass vaccination program.

Fakat çoğu hastalık için büyük aşılama programlarına bile ihtiyacınız olmaz.

In August of 2021, a truck driver tested positive for cholera in Burkina Faso.

Ağustos 2021 Burkina Faso’da,

bir kamyon şoförünün kolera testi pozitif çıktı.

Health care workers alerted the government that same day

Sağlık çalışanları aynı gün hükümet tarafından uyarıldı

and contact tracing began immediately.

ve temas takibi hemen başladı.

Cholera is caused by a bacterium,

Kolera, bakteriden kaynaklanır

so Burkina Faso gave antibiotics to those exposed or potentially exposed.

böylece Burkina Faso,

maruz kalan ya da maruz kalma olasılığı olanlara antibiyotik verdi.

This extremely fast response stopped the outbreak

Bu son derece hızlı müdahale, başladıktan birkaç hafta sonra

just a few weeks after it started.

salgını durdurdu.

Cholera often rears its head in West Africa—

Kolera, Batı Afrika’da sık sık baş gösterir—

in 2021, there were over 100,000 cases and more than 3,700 deaths.

2021′de 100 binin üzerinde ve 3 bin 700′ün üzerinde ölüm vardı.

Because Burkina Faso was so well prepared, they had zero deaths that year.

Çünkü Burkina Faso çok iyi hazırlandı, o yıl hiç ölüm gerçekleşmedi.

Zero.

Sıfır.

In Chiang Mai, Thailand, health officials piloted

Tayland, Chiang Mai’de sağlık yetkilileri, hayvan sağlığını izlemek için

a community-owned, community-driven outbreak alert system

topluluğa ait, topluluk tarafından yönetilen

bir pilot salgın uyarı sistemi uygulaması yaptı.

to monitor animal health—

that’s important because some animal outbreaks have the potential

Bu önemlidir çünkü bazı hayvan salgınlarının

to spill over and become human outbreaks.

yayılma ve insan salgınlarına dönüşme potansiyeli vardır.

Villagers used an app to alert health authorities about outbreaks in animals.

Köylüler, sağlık yetkililerini hayvanlardaki salgınlar hakkında

uyarmak için bir uygulama kullandı.

Over the course of 16 months, 36 animal outbreaks were identified.

16 ay boyunca 36 hayvan salgını tespit edildi.

For any outbreak response system to be effective,

Herhangi bir salgın müdahale sisteminin etkili olabilmesi için

it needs to be trusted, valued, and ultimately used by communities.

topluluklar tarafından güvenilmesi, değer verilmesi

ve nihayetinde kullanılması gerekir.

That means reaching people where they are, in the language they speak,

Bunun anlamı, insanlara oldukları yerde, konuştukları dilde ulaşmak

and aware of the culture, beliefs, and practices with which they live.

ve yaşadıkları kültüründen, inançlardan, uygulamalardan haberdar olmaktır.

Perhaps most importantly, we can't expect to do nothing for years

Belki de en önemlisi, yıllarca hiçbir şey yapmamayı

and then just swing into action when an outbreak occurs.

ve sonra bir salgın meydana geldiğinde harekete geçmeyi bekleyemeyiz.

One of the best ways to save lives is to invest in lasting health infrastructure,

Hayat kurtarmanın en iyi yollarından biri,

kalıcı sağlık altyapısına yatırım yapmaktır.

365 days a year, for everyone,

Yılın 365 günü herkes için

especially the most vulnerable among us.

özellikle de aramızdaki en savunmasız olanlar için.