4 epidemics that almost happened (but didn't) - George Zaidan

Translator: Trang Do Nu Gia Reviewer: 24 Anh

Ebola is one of the deadliest viruses we know of.

Ebola là một trong những loại vi-rút nguy hiểm nhất mà chúng ta biết.

If left untreated, it kills about half of those it infects.

Nếu không được điều trị, nó sẽ giết chết khoảng một nửa số người mà nó lây nhiễm.

It can spread through pretty much every fluid your body makes,

Nó có thể lây lan qua hầu hết chất lỏng mà cơ thể bạn tạo ra,

including blood and sweat.

bao gồm máu và mồ hôi.

Even the dead can transmit the disease, often doing so at their own funerals.

Ngay cả người chết cũng có thể truyền bệnh,

thường là ở đám tang của họ.

On December 26th, 2013, a two-year-old boy in southern Guinea got sick.

Vào ngày 26 tháng 12 năm 2013, một cậu bé hai tuổi ở miền nam Guinea bị ốm.

Just two days later, he died.

Chỉ hai ngày sau đó, cậu bé qua đời.

It took local doctors working with the international community

Các bác sĩ địa phương phải làm việc với cộng đồng quốc tế tới tận bốn tháng

four months to discover that Ebola was to blame,

thì mới phát hiện được nguyên nhân là do Ebola,

largely because it had never before been detected outside of Central Africa.

lý do chính là vì nó chưa bao giờ được phát hiện bên ngoài Trung Phi.

In those four months, Ebola gained a head start that would prove devastating.

Trong bốn tháng đó,

Ebola đã có một khởi đầu đáng gờm giúp chứng tỏ sức tàn phá.

The outbreak lasted two years

Đợt bùng phát kéo dài hai năm

and mushroomed into the largest Ebola epidemic in recorded history.

và phát triển nhanh thành đại dịch Ebola lớn nhất trong lịch sử từng ghi nhận.

More than 28,000 people contracted the disease and over 11,000 died.

Hơn 28.000 người mắc bệnh và hơn 11.000 người chết.

In 2013, Guinea had no formal emergency response system,

Vào năm 2013, Guinea không có hệ thống ứng phó khẩn cấp chính thức,

few trained contact tracers, and no rapid tests,

ít nhân viên truy vết tiếp xúc có đào tạo và không có xét nghiệm nhanh,

border screenings, or licensed vaccine for Ebola.

các chốt sàng lọc dịch bệnh, hoặc vắc-xin Ebola được cấp phép.

After that epidemic, Guinea,

Sau trận dịch đó, Guinea,

with the support of the US and other international partners,

với sự hỗ trợ của Hoa Kỳ và các đối tác quốc tế khác,

completely overhauled their epidemic response system.

đã đại tu hoàn toàn hệ thống ứng phó với dịch bệnh của họ.

And in January 2021, that system faced its first real test.

Và vào tháng 1 năm 2021, hệ thống đó đã được thử nghiệm thực tế lần đầu tiên.

It started when a nurse in southern Guinea developed a headache, vomiting, and fever.

Đó là khi một y tá ở miền nam Guinea bị đau đầu, nôn mửa và sốt.

A few days later, she died.

Vài ngày sau, cô qua đời.

As dictated by traditional burial practices,

Theo như quy định của phong tục chôn cất truyền thống,

her family prepared her body for the funeral.

gia đình đã tân trang thi thể của cô trước tang lễ.

Within a week, the nurse’s husband and other family members

Trong một tuần, chồng của cô y tá và các thành viên khác trong gia đình

started experiencing symptoms.

bắt đầu biểu hiện các triệu chứng.

Health officials suspected Ebola much quicker than in 2013 and ordered tests.

Quan chức y tế nghi ngờ Ebola đã lây nhanh hơn so với năm 2013 và yêu cầu xét nghiệm.

They came back positive,

Họ đều cho kết quả dương tính,

and Guinea activated its epidemic alert system the next day.

và Guinea đã kích hoạt hệ thống cảnh báo dịch bệnh ngay vào ngày hôm sau.

Then, lots of things happened very quickly.

Sau đó, có rất nhiều thứ đã xảy ra vô cùng nhanh chóng.

Guinea’s National Agency for Health Security

Cơ quan An ninh Y tế Quốc gia Guinea

activated 38 district-level emergency operations centers,

kích hoạt 38 trung tâm điều hành khẩn cấp ở cấp quận huyện,

as well as a national one.

cũng như cả quốc gia.

Teams of epidemiologists and contact tracers began the painstaking job

Các nhóm nhà dịch tễ học và người truy vết tiếp xúc bắt đầu công việc khó khăn

of figuring out exactly who was exposed and when,

là tìm ra chính xác người và thời điểm bị phơi nhiễm,

generating a list of 23 initial contacts that quickly grew to over 1,100.

lập ra danh sách 23 người tiếp xúc ban đầu và con số nhanh chóng tăng lên hơn 1.100.

Advanced rapid testing capacity spun up in the city where the outbreak started.

Năng lực xét nghiệm nhanh được triển khai khắp ở thành phố nơi dịch bệnh bùng phát.

At Guinea’s borders with Liberia and Cote d’Ivoire,

Tại biên giới của Guinea với Liberia và Cote d’Ivoire,

public health workers screened more than 2 million travelers.

nhân viên y tế cộng đồng đã sàng lọc hơn hai triệu khách du lịch.

A large-scale vaccination campaign was started.

Một chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn đã được khởi xướng.

And, finally, more than 900 community mobilizers

Và, cuối cùng, hơn 900 nhà vận động cộng đồng

alerted people of the outbreak

cảnh báo mọi người về đợt bùng phát

and suggested alternative burial practices that were acceptable to the community

và đề xuất các phương thức chôn cất thay thế được cộng đồng chấp nhận

and reduced the risk of spreading Ebola.

và làm giảm được nguy cơ lây lan Ebola.

Thanks to all these measures,

Nhờ tất cả các biện pháp này,

the 2021 outbreak ended just four months after it began.

đợt bùng phát năm 2021 đã kết thúc chỉ trong bốn tháng kể từ ngày bắt đầu.

Only 23 people contracted Ebola; only 12 died.

Chỉ có 23 người mắc Ebola; chỉ có 12 người chết.

That's less than 1% of the deaths in the prior outbreak.

Con số đó ít hơn 1% số ca tử vong trong đợt bùng phát trước đó.

The 2021 outbreak cost $100 million to control—

Đợt bùng phát năm 2021 tiêu tốn 100 triệu đô-la để kiểm soát—

which sounds like a lot but pales in comparison

nghe có vẻ rất nhiều nhưng chẳng thấm vào đâu

to the global economic cost of the previous outbreak:

so với chi phí kinh tế toàn cầu của đợt bùng phát trước đó:

$53 billion.

53 tỷ đô la.

So should every country just copy Guinea’s approach?

Vậy mọi quốc gia chỉ nên noi gương Guinea sao?

Not exactly.

Không hẳn như vậy.

It is always important to respond to an outbreak quickly,

Quan trọng là luôn nhanh chóng ứng phó với đợt bùng phát,

so an early warning system is essential.

do đó hệ thống cảnh báo sớm rất cần thiết.

But beyond that, a successful response can look very different

Nhưng ngoài ra, biện pháp ứng phó thành công có thể sẽ rất khác biệt

for different diseases in different countries.

đối với các bệnh khác nhau ở các quốc gia khác nhau.

For example, Brazil quenched an outbreak of yellow fever,

Ví dụ, Brazil đã dập tắt một đợt bùng phát bệnh sốt vàng da

which is spread by mosquitoes,

do muỗi lây lan,

primarily by mounting a massive vaccination campaign.

chủ yếu bằng cách tiến hành một chiến dịch tiêm phòng quy mô lớn.

That strategy worked well for Brazil

Chiến lược đó có hiệu quả đối với Brazil

because it’s one of the major global producers of the yellow fever vaccine,

vì đây là một trong những nơi sản xuất vắc-xin sốt vàng chủ chốt trên toàn cầu,

and its population was accustomed to regular, routine vaccinations.

và người dân của nước này đã quen với việc tiêm chủng thường xuyên, định kỳ.

But for many diseases, you don't even need a mass vaccination program.

Nhưng với nhiều bệnh, bạn thậm chí không cần một chương trình tiêm chủng hàng loạt.

In August of 2021, a truck driver tested positive for cholera in Burkina Faso.

Vào tháng 8 năm 2021, một tài xế xe tải dương tính với bệnh tả ở Burkina Faso.

Health care workers alerted the government that same day

Các nhân viên y tế đã báo cáo đến chính phủ vào cùng ngày

and contact tracing began immediately.

việc truy vết tiếp xúc bắt đầu ngay lập tức.

Cholera is caused by a bacterium,

Bệnh tả do một loại vi khuẩn gây ra,

so Burkina Faso gave antibiotics to those exposed or potentially exposed.

do đó Burkina Faso đã cung cấp thuốc kháng sinh

cho những người đã bị phơi nhiễm hoặc có nguy cơ bị phơi nhiễm.

This extremely fast response stopped the outbreak

Cách ứng phó cực nhanh này đã ngăn chặn được đợt bùng phát

just a few weeks after it started.

chỉ trong vài tuần sau khi khởi phát.

Cholera often rears its head in West Africa—

Dịch tả thường bùng phát ở Tây Phi—

in 2021, there were over 100,000 cases and more than 3,700 deaths.

vào năm 2021, đã có trên 100.000 ca mắc và hơn 3.700 ca tử vong.

Because Burkina Faso was so well prepared, they had zero deaths that year.

Vì Burkina Faso đã chuẩn bị vô cùng tốt, họ không có ca tử vong nào vào năm đó.

Zero.

Không có ca nào.

In Chiang Mai, Thailand, health officials piloted

Tại Chiang Mai, Thái Lan, các quan chức y tế đã thí điểm

a community-owned, community-driven outbreak alert system

một hệ thống cảnh báo ổ dịch do cộng đồng sở hữu, hướng đến cộng đồng

to monitor animal health—

để theo dõi sức khỏe động vật—

that’s important because some animal outbreaks have the potential

điều đó quan trọng vì một số đợt bùng phát ở động vật có khả năng lây lan rộng

to spill over and become human outbreaks.

và trở thành đợt bùng phát ở người.

Villagers used an app to alert health authorities about outbreaks in animals.

Dân làng dùng một ứng dụng để báo tin cho cơ quan y tế về đợt bùng phát ở động vật.

Over the course of 16 months, 36 animal outbreaks were identified.

Trong suốt 16 tháng, 36 ổ dịch động vật đã được xác định.

For any outbreak response system to be effective,

Để bất kỳ hệ thống ứng phó bùng phát nào có hiệu quả,

it needs to be trusted, valued, and ultimately used by communities.

đòi hỏi phải có cộng đồng tin tưởng, đánh giá cao và cuối cùng là sử dụng.

That means reaching people where they are, in the language they speak,

Tức là tiếp cận mọi người ở nơi họ đang ở, bằng ngôn ngữ họ nói,

and aware of the culture, beliefs, and practices with which they live.

và nhận thức được văn hóa, tín ngưỡng, và tập quán mà họ cùng chung sống.

Perhaps most importantly, we can't expect to do nothing for years

Có lẽ quan trọng nhất là ta không thể mong đợi không làm gì trong nhiều năm

and then just swing into action when an outbreak occurs.

và sau đó chỉ bắt tay vào hành động khi có một đợt bùng phát xảy ra.

One of the best ways to save lives is to invest in lasting health infrastructure,

Một trong những cách tốt nhất để cứu người là đầu tư vào cơ sở hạ tầng y tế lâu dài,

365 days a year, for everyone,

365 ngày một năm, cho tất cả mọi người,

especially the most vulnerable among us.

đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất trong chúng ta.