4 epidemics that almost happened (but didn't) - George Zaidan

Аудармашы: Assem Amantayeva Редактор: Askhat Yerkimbay

Ebola is one of the deadliest viruses we know of.

Эбола – өлімге әкелетін, ең қауіпті вирустардың бірі.

If left untreated, it kills about half of those it infects.

Егер оны емдемесе, жұқтырғандардың жартысы өлім құшады.

It can spread through pretty much every fluid your body makes,

Ол адам денесіндегі сұйықтық арқылы тез таралады.

including blood and sweat.

Соның ішінде қан мен тер арқылы.

Even the dead can transmit the disease, often doing so at their own funerals.

Эболаны тіпті қайтыс болған адамды жерлеу кезінде де жұқтыруға болады.

On December 26th, 2013, a two-year-old boy in southern Guinea got sick.

2013 жылы Оңтүстік Гвинеяда екі жасар бала науқастанып қалды.

Just two days later, he died.

Бала бірнеше күн ауырып, қайтыс болды.

It took local doctors working with the international community

Халықаралық қауымдастықпен бірлесіп, аурудың Эбола екенін анықтауға

four months to discover that Ebola was to blame,

жергілікті дәрігерлер 4 ай жұмсады.

largely because it had never before been detected outside of Central Africa.

Себебі вирус бұған дейін тек Оңтүстік Африкада анықталған еді.

In those four months, Ebola gained a head start that would prove devastating.

4 ай ішінде, Эбола қауіпті ауру ретінде тарала бастады.

The outbreak lasted two years

Эбола эпидемиясы 2 жылға созылды.

and mushroomed into the largest Ebola epidemic in recorded history.

Әрі тарихтағы ең үлкен эпидемиялардың қатарына кірді.

More than 28,000 people contracted the disease and over 11,000 died.

28 000 астам адам Эбола жұқтырып, 11 000 астамы қайтыс болды.

In 2013, Guinea had no formal emergency response system,

2013 жылы Гвинеяда ресми төтенше қызмет түрлері болмады

few trained contact tracers, and no rapid tests,

ауруды бақылайтын мамандар мен жедел тест жасау мүмкіндігі болмады.

border screenings, or licensed vaccine for Ebola.

Эболаны тексеретін кеден бақылауы мен лицензияланған вакцина да болмады.

After that epidemic, Guinea,

Әлгі эпидемиядан соң Гвинея

with the support of the US and other international partners,

АҚШ және өзге серіктестердің қолдауымен

completely overhauled their epidemic response system.

эпидемиялық қызмет көрсету жүйесін толықтай жолға қойды.

And in January 2021, that system faced its first real test.

2021 жылдың қаңтарында жүйе алғаш рет сыналды.

It started when a nurse in southern Guinea developed a headache, vomiting, and fever.

Ол Гвинеядағы медбикенің бас ауруы, құсуы және қызуы көтерілуімен басталды.

A few days later, she died.

Медбике бірнеше күннен соң көз жұмды.

As dictated by traditional burial practices,

Дәстүрлі жерлеу ғұрыптарына сай

her family prepared her body for the funeral.

медбикенің отбасы оның денесін жерлеуге дайындай бастады.

Within a week, the nurse’s husband and other family members

Бір апта шамасында, медбикенің күйеуі және өзге отбасы мүшелерінде

started experiencing symptoms.

симптомдар байқала бастады.

Health officials suspected Ebola much quicker than in 2013 and ordered tests.

Денсаулық сақтау басшылары осы жолы Эболаны тез болжап, тест жасатты.

They came back positive,

Тест нәтижелері оң болды.

and Guinea activated its epidemic alert system the next day.

Келесі күні Гвинеяда эпидемиялық төтенше жағдай енгізілді.

Then, lots of things happened very quickly.

Осыдан кейін аз уақыт ішінде, көп нәрсе орын алып үлгерді.

Guinea’s National Agency for Health Security

Гвинеяның Ұлттық Денсаулық Сақтау басқармасы

activated 38 district-level emergency operations centers,

38 аймақтық дәрежедегі жедел жәрдем орталықтары мен

as well as a national one.

ұлттық жедел жәрдем орталығы ашылды.

Teams of epidemiologists and contact tracers began the painstaking job

Эпидемиологтар өзге мамандармен бірігіп, жұмысты қызу бастап кетті.

of figuring out exactly who was exposed and when,

Ауруды кім, қашан жұқтырғанын анықтау үшін

generating a list of 23 initial contacts that quickly grew to over 1,100.

олар кейін 1000 адамға дейін өскен 23 адамның тізімін жасайды

Advanced rapid testing capacity spun up in the city where the outbreak started.

Жетілдірілген, жылдам тест жасау қаланың ауру таралған аймағынан басталды

At Guinea’s borders with Liberia and Cote d’Ivoire,

Гвинеяның Либерия және Кот-д’Ивуар шекарасында

public health workers screened more than 2 million travelers.

қоғамдық денсаулық сақтау қызметкерлері 2 000 000 астам туристті тексерді

A large-scale vaccination campaign was started.

Кең ауқымды вакцинациялау науқаны басталды.

And, finally, more than 900 community mobilizers

Сөйтіп, ақырында, 900 астам қоғам жанашырлары

alerted people of the outbreak

халықты індет жайлы ақпараттандырып

and suggested alternative burial practices that were acceptable to the community

жерлеудің балама жолдарын ұсынды.

and reduced the risk of spreading Ebola.

Осылайша Эболаның таралып кету қаупінің алдын алды.

Thanks to all these measures,

Жасалған барлық шаралардың арқасында

the 2021 outbreak ended just four months after it began.

2021 жылы болған індет 4 айдан кейін аяқталды.

Only 23 people contracted Ebola; only 12 died.

Эболаны тек 23 адам жұқтырып, 12 адам қайтыс болды.

That's less than 1% of the deaths in the prior outbreak.

Бұл алдыңғы індеттен қайтыс болған адамдар санының 1% да аз

The 2021 outbreak cost $100 million to control—

2021 жылы болған індетті бақылау 100 000 000 $ шығынға алып келді.

which sounds like a lot but pales in comparison

Әжептәуір шығын болып көрінгенімен бұның алдындағы індеттің

to the global economic cost of the previous outbreak:

ғаламдық экономикаға әкелген шығынымен салыстырғанда әлдеқайда төмен

$53 billion.

Ол кездегі шығын 53 млрд доллар еді.

So should every country just copy Guinea’s approach?

Сонда өзге елдер Гвинея қолданған әдісті қайталауы керек пе?

Not exactly.

Жоқ, ол міндетті емес

It is always important to respond to an outbreak quickly,

Індетке шұғыл төтеп беру әрдайым маңызды

so an early warning system is essential.

Сондықтан алдын ала ескерту жасау міндетті нәрсе.

But beyond that, a successful response can look very different

Алайда одан бұрын, індетпен сәтті күресу мүлде басқаша болуы мүмкін.

for different diseases in different countries.

Әсіресе, басқа елдердегі басқа ауруларға келгенде

For example, Brazil quenched an outbreak of yellow fever,

Мысалы, Бразилия сары безгек ауруын дер кезінде тоқтатты.

which is spread by mosquitoes,

Бұл масалар арқылы таралатын ауруды

primarily by mounting a massive vaccination campaign.

кең ауқымды вакцинациялау науқаны арқылы жойды

That strategy worked well for Brazil

Бұл стратегия Бразилия үшін жүзеге асты

because it’s one of the major global producers of the yellow fever vaccine,

Себебі Бразилия сары безгекке қарсы вакцина жасайтын әлемдегі көшбасшы ел

and its population was accustomed to regular, routine vaccinations.

және оның халқы тұрақты түрде вакцина алып тұруға үйренген.

But for many diseases, you don't even need a mass vaccination program.

Бірақ аурдың көбі жаппай вакцинациялауды қажет етпейді

In August of 2021, a truck driver tested positive for cholera in Burkina Faso.

2021 жылдың тамызында, Буркино-Фасода жүк көлік жүргізушісі холера жұқтырды

Health care workers alerted the government that same day

Дәрігерлер сол күні-ақ үкіметке хабар беріп

and contact tracing began immediately.

індетті бақылауды бастап кетті.

Cholera is caused by a bacterium,

Тырысқақ бактерия арқылы пайда болады

so Burkina Faso gave antibiotics to those exposed or potentially exposed.

Сондықтан Буркино-Фасо жұқтырған немесе жұқтыруы мүмкіндерге антибиотиктер берді.

This extremely fast response stopped the outbreak

Ауруға жедел төтеп берудің арқасында індет өршіп кетпейді

just a few weeks after it started.

бар болғаны бір-екі апта ішінде індет тоқтатылады

Cholera often rears its head in West Africa—

Тырысқақ ауруы әдетте өзінің бастауын Батыс Африкадан алады

in 2021, there were over 100,000 cases and more than 3,700 deaths.

2021 жылы, онда 100 000 астам жұқтырған және 3 700-ден аса өлім-жітім орын алған

Because Burkina Faso was so well prepared, they had zero deaths that year.

Буркино-Фасоның жақсы дайындығынан сол жылы ешкім қайтыс болмады.

Zero.

Ешкім.

In Chiang Mai, Thailand, health officials piloted

Тайландта, Чиаң Майда, денсаулық сақтау қызметкерлері

a community-owned, community-driven outbreak alert system

қоғамға бағытталған, індетті ескертетін жүйе жасап шығарды.

to monitor animal health—

Бұл жүйе жануарларды бақылап отырады

that’s important because some animal outbreaks have the potential

Кейбір жануарлар індет туындатып,

to spill over and become human outbreaks.

адамға жұқтыратындықтан, оларды бақылауда ұстау өте маңызды

Villagers used an app to alert health authorities about outbreaks in animals.

Ауылда тұрғындары жануарлардың індеттерін жауаптыларға жеткізуде қосымша пайдаланды

Over the course of 16 months, 36 animal outbreaks were identified.

16 ай ішінде, 38 жануар індеті анықталды

For any outbreak response system to be effective,

Әрбір індетке төтеп беру жүйесі тиімді жұмыс істеуі үшін

it needs to be trusted, valued, and ultimately used by communities.

ол адамдардың сеніміне ие болып, бағаланып сайып келгенде, қолданыста болуы керек.

That means reaching people where they are, in the language they speak,

Бұл адамдар қайда болса да, қандай тілде сөйлесе де, оларға жете алатын

and aware of the culture, beliefs, and practices with which they live.

және олардың мәдениеті мен сенімдерін, өмір сүру жолдарын білуді білдіреді.

Perhaps most importantly, we can't expect to do nothing for years

Ең маңыздысы, мүмкін, біз жылдар бойы еш әрекеттенбей жүре алмаспыз

and then just swing into action when an outbreak occurs.

Содан соң індет пайда болғанда дереу іске көшеміз.

One of the best ways to save lives is to invest in lasting health infrastructure,

Адам өмірін сақтаудың ең жақсы жолы денсаулық сақтау жүйесіне инвестиция құю.

365 days a year, for everyone,

Жылына 365 күн бойы, барлық адамзат үшін

especially the most vulnerable among us.

әсіресе арамыздағы әлсіз топтарға қолдау көрсетуіміз керек.