The Silk Road: Connecting the ancient world through trade - Shannon Harris Castelo

Çeviri: Ece Citelbeg Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

A banker in London sends the latest stock info

Londra'daki bir bankacı güncel borsa bilgilerini

to his colleagues in Hong Kong in less than a second.

Hong Kong'daki meslektaşına bir saniyeden kısa sürede yollar.

With a single click, a customer in New York

Tek bir tıkla New York'taki bir müşteri

orders electronics made in Beijing,

Pekin'den elektronik ürün siparişi verebilir

transported across the ocean within days

ve bu ürün bir kargo uçağı ya da yük gemisiyle

by cargo plane or container ship.

birkaç gün içerisinde adresine ulaştırılır.

The speed and volume at which goods and information

Günümüzde dünya çapında ürünlerin

move across the world today is unprecedented in history.

ve bilgilerin taşınmasındaki hız ve hacim tarih boyunca görülmemiş bir seviyededir.

But global exchange itself is older than we think,

Ama küresel ticaretin kendisi düşündüğümüzden daha eskidir,

reaching back over 2,000 years along a 5,000 mile stretch

8000 km yol boyunca 2000 yıldan uzun bir süre var olmuş

known as the Silk Road.

ve İpek Yolu olarak biliniyor.

The Silk Road wasn't actually a single road,

İpek Yolu aslında sadece tek bir yol değil,

but a network of multiple routes

birçok farklı rotadan oluşan bir ağ;

that gradually emerged over centuries,

yüzyıllar içerisinde yavaş yavaş ortaya çıkan,

connecting to various settlements and to each other

birçok yerleşim yerini

thread by thread.

birbirine bağlamış.

The first agricultural civilizations were isolated places

İlk tarım toplulukları

verimli nehir yataklarında yaşadı,

in fertile river valleys,

their travel impeded by surrounding geography

seyahat olanakları, coğrafi koşullar

and fear of the unknown.

ve bilinmeyenin korkusuyla.

But as they grew,

Fakat büyüdüklerinde

they found that the arid deserts and steps on their borders

sınırlarındaki kurak çöllerin zebaniler tarafından değil,

were inhabited, not by the demons of folklore,

at sırtında yaşayan göçebe kabileler tarafından

but nomadic tribes on horseback.

mesken tutulduğunu gördüler.

The Scythians, who ranged from Hungary to Mongolia,

Macaristan'dan Moğolistan'a kadar yayılmış olan İskitler,

had come in contact with the civilizations of

başka medeniyetlerle temas kurdular;

Greece, Egypt, India and China.

Yunanlılar, Mısırlılar, Hintliler ve Çinliler.

These encounters were often less than peaceful.

Bu temas çoğunlukla barışçıl değildi.

But even through raids and warfare,

Ama saldırı ve savaşa rağmen

as well as trade and protection of traveling merchants

tacirlerin ticaret faaliyetlerinin yanı sıra göçmenler de

in exchange for tariffs,

ürün, fikir ve teknolojileri

the nomads began to spread goods, ideas and technologies

doğrudan bağlantıları olmayan kültürlere de

between cultures with no direct contact.

yaymaya başladılar.

One of the most important strands of this growing web

Büyümekte olan bu ağın en önemli kollarından biri

was the Persian Royal Road,

Pers Kraliyet Yolu idi;

completed by Darius the First in the 5th century BCE.

İsa'dan önce 5. yüzyılda I. Darius tarafından tamamlanmıştı.

Stretching nearly 2,000 miles from the Tigris River to the Aegean Sea,

Tigris Nehri'ndan Ege Denizi'ne yaklaşık 3200 km uzunluğunda,

its regular relay points allowed goods and messages

düzenli aktarma noktalarında mal ve mektupların

to travel at nearly 1/10 the time it would take a single traveler.

bir yolcunun alacağı sürenin yaklaşık 1/10'unda seyahat etmesine izin verildi.

With Alexander the Great's conquest of Persia,

Büyük İskender'in İran'ı fethiyle

and expansion into Central Asia through capturing cities like Samarkand,

ve Semerkand gibi şehirleri ele geçirerek Orta Asya'ya kadar genişlemesiyle

and establishing new ones like Alexandria Eschate,

ve Uzak İskenderiye gibi yeni şehirler kurmasıyla,

the network of Greek, Egyptian, Persian and Indian culture and trade

Yunan, Pers ve Hint kültür ve ticaret ağı

extended farther east than ever before,

hiç olmadığı kadar uzağa genişledi,

laying the foundations for a bridge between China and the West.

Çin ve Batı medeniyetleri arasında bir köprünün temellerini atmış oldu.

This was realized in the 2nd century BCE,

Yol M.Ö. 2. yüzyılda keşfedildi;

when an ambassador named Zhang Qian,

Zhang Qian isimli bir elçi,

sent to negotiate with nomads in the West,

Batıdaki göçebelerle anlaşmak için gönderildi

returned to the Han Emperor with tales of

ve Han İmparatorluğu'na

sophisticated civilizations, prosperous trade

batı sınırlarının ardındaki bilge halkların, egzotik ürünlerin,

and exotic goods beyond the western borders.

zengin ticaretin masallarıyla döndü.

Ambassadors and merchants were sent towards

Elçiler ve tüccarlar İran ve Hindistan'a

Persia and India to trade silk and jade for horses and cotton,

ipek, atlar için yeşimtaşı ve pamuk ticareti yapmak için gönderildi,

along with armies to secure their passage.

seyahatleri sırasında onları koruyan ordularla birlikte.

Eastern and western routes gradually linked together

Doğunun ve batının yolları

into an integrated system spanning Eurasia,

Avrasya'yı kapsayan birleşik bir kültürel ve ticari takasa

enabling cultural and commercial exhange

eskisinden daha fazla olanak tanıyarak

farther than ever before.

kademeli olarak birbirine bağlandı.

Chinese goods made their way to Rome,

Çin malları Roma'ya doğru yola çıktı,

causing an outflow of gold that led to a ban on silk,

ipeğin yasaklanmasıyla sonuçlanan bir altın ihraç fazlalığına neden oldu,

while Roman glassware was highly prized in China.

bu esnada Roma'nın cam işi ürünleri Çin'de çok değerlendi.

Military expeditions in Central Asia

Orta Asya'daki askerî akınlar

also saw encounters between Chinese and Roman soldiers.

Çinli ve Romalı askerleri karşı karşıya da getirdi.

Possibly even transmitting crossbow technology

Muhtemelen yaylı tüfek teknolojisini

to the Western world.

Batı dünyasına iletiyorlardı.

Demand for exotic and foreign goods

Egzotik ve yabancı ürünlere

and the profits they brought,

ve faydasına olan talep,

kept the strands of the Silk Road in tact,

İpek Yolu'nun gözden geçirilmesini gerektirdi,

even as the Roman Empire disintegrated

Roma İmparatorluğu'nun dağılmasına

and Chinese dynasties rose and fell.

ve Çin hanedanlarının yükselip düşmesine rağmen.

Even Mongolian hoards, known for pillage and plunder,

Moğollar dahi yağmalamalarına karşın

actively protected the trade routes, rather than disrupting them.

ticaret yollarına zarar vermek yerine onları korudular.

But along with commodities, these routes also enabled

Fakat bu ticaret malları ile birlikte bu yollar

the movement of traditions, innovations, ideologies and languages.

geleneklerin, buluşların, fikirlerin ve dillerin yer değiştirmesini de sağladı.

Originating in India, Buddhism migrated to China and Japan

Hindistan kaynaklı Budizm Çin ve Japonya'da benimsendi

to become the dominant religion there.

ve buraların en yaygın inanışı hâline geldi.

Islam spread from the Arabian Penninsula into South Asia,

İslam, Arap Yarımadası'ndan çıkıp Güney Asya'da yayıldı,

blending with native beliefs

yerel inançlarla harmanlanarak

and leading to new faiths, like Sikhism.

Sihizm gibi yeni inanışları ortaya çıkardı.

And gunpowder made its way from China to the Middle East

Barut, Çin'den Orta Doğu'ya yola çıktı,

forging the futures of the Ottoman, Safavid and Mughul Empires.

Osmanlı, Safevi, Babür İmparatorluklarının kaderini değiştirdi.

In a way, the Silk Road's success led to its own demise

Bir şekilde, İpek Yolu'nun başarısı kendi sonunu getirdi,

as new maritime technologies, like the magnetic compass,

manyetik pusula gibi yeni deniz teknolojileri,

found their way to Europe, making long land routes obsolete.

uzun menzilleri mazide bırakarak Avrupa'ya ulaştı.

Meanwhile, the collapse of Mongol rule

Bu esnada, Moğol egemenliğinin bitişini

was followed by China's withdrawal from international trade.

Çin'in uluslararası ticaretten çekilmesi izledi.

But even though the old routes and networks did not last,

Eski yollar ve bağlantılar varlıklarını sürdürmemelerine rağmen,

they had changed the world forever

dünyayı geri dönülmeyecek biçimde

and there was no going back.

kökten değiştirdiler.

Europeans seeking new maritime routes

Avrupalılar Doğu Asya'da onları bekleyen zenginliklere doğru

to the riches they knew awaited in East Asia

yeni rotalar aramaya koyuldular.

led to the Age of Exploration

Bu da Keşif Çağı'nın,

and expansion into Africa and the Americas.

Afrika ve Amerika'ya keşiflerin yolunu açacaktı.

Today, global interconnectedness shapes our lives like never before.

Bugün, küresel bağlantılar hayatımızı eskisinden daha farklı şekillendiriyor.

Canadian shoppers buy t-shirts made in Bangladesh,

Kanada'da alışveriş yapanlar Bangladeş'te üretilen tişörtleri alıyor,

Japanese audiences watch British television shows,

Japon seyirciler İngiliz televizyon programlarını izliyor,

and Tunisians use American software to launch a revolution.

Tunuslular devrimi başlatmak için bir Amerikan yazılımı kullanıyor.

The impact of globalization on culture and economy is indisputable.

Küreselleşmenin kültür ve ekonomideki etkisi yadsınamaz.

But whatever its benefits and drawbacks,

Ama avantajları ve dezvantajları

it is far from a new phenomenon.

ne olursa olsun, bu yeni bir şey değil.

And though the mountains, deserts and oceans

Dağlar, çöller ve okyanuslar

that once separated us

önceleri bizi ayırdı

are now circumvented through super sonic vehicles,

fakat şimdi ses hızını aşan taşıtlarla,

cross-continental communication cables,

kıtalar arası iletişim ağlarıyla,

and signals beamed through space

uzaydan alınan sinyallerle aşılıyorlar;

rather than caravans traveling for months,

aylarca yol giden karavanlarla değil.

none of it would have been possible

Elbette bunların hiçbiri

without the pioneering cultures

çabalarıyla İpek Yolu'nu,

whose efforts created the Silk Road:

tarihin ilk dünya çapındaki ağını yaratan kültürler olmaksızın

history's first world wide web.

mümkün olamazdı.