The Silk Road: Connecting the ancient world through trade - Shannon Harris Castelo

Con đường tơ lụa: Mạng lưới toàn cầu đầu tiên trong lịch sử - Shannon Harris Castelo

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: Nhu PHAM

A banker in London sends the latest stock info

Một nhân viên ngân hàng ở London gửi các thông tin chứng khoán mới nhất

to his colleagues in Hong Kong in less than a second.

cho đồng nghiệp ở Hồng Kông trong vòng chưa đầy một giây.

With a single click, a customer in New York

Với một cú nhấp chuột, khách hàng tại New York

orders electronics made in Beijing,

đặt hàng thiết bị được chế tạo tại Bắc Kinh,

transported across the ocean within days

được vận chuyển qua đại dương trong vài ngày

by cargo plane or container ship.

bởi máy bay chở hàng hoặc tàu container.

The speed and volume at which goods and information

Tốc độ và khối lượng hàng hóa và thông tin

move across the world today is unprecedented in history.

lưu chuyển trên thế giới hiện nay là chưa từng có trong lịch sử.

But global exchange itself is older than we think,

Trao đổi toàn cầu đã có từ rất lâu,

reaching back over 2,000 years along a 5,000 mile stretch

cách đây hơn 2.000 năm trải dài trên 5.000 dặm,

known as the Silk Road.

được gọi là Con đường Tơ lụa.

The Silk Road wasn't actually a single road,

Con đường Tơ lụa không hẳn là một con đường,

but a network of multiple routes

mà là một mạng lưới nhiều tuyến đường

that gradually emerged over centuries,

dần xuất hiện qua nhiều thế kỷ,

connecting to various settlements and to each other

kết nối các lục địa với nhau

thread by thread.

như tơ đan thành lụa.

The first agricultural civilizations were isolated places

Các nền văn minh nông nghiệp đầu tiên xuất hiện tách biệt

tại các thung lũng sông màu mỡ,

in fertile river valleys,

their travel impeded by surrounding geography

việc đi lại bị cản trở bởi địa lý

and fear of the unknown.

và nỗi sợ hãi trước điều không biết.

But as they grew,

Theo thời gian,

they found that the arid deserts and steps on their borders

người ta thấy rằng sa mạc khô cằn và vùng biên giới

were inhabited, not by the demons of folklore,

có người ở, chứ không phải ma quỷ trong dân gian,

but nomadic tribes on horseback.

những bộ lạc du mục lớn lên trên lưng ngựa.

The Scythians, who ranged from Hungary to Mongolia,

Người Scythia, sinh sống trên dải đất từ Hungary đến Mông Cổ,

had come in contact with the civilizations of

đã tiếp xúc với nền văn minh

Greece, Egypt, India and China.

Hy Lạp, Ai Cập, Ấn Độ và Trung Quốc.

Những cuộc chạm trán này thường không mấy hòa bình.

These encounters were often less than peaceful.

But even through raids and warfare,

Qua các cuộc tấn công, chiến tranh,

as well as trade and protection of traveling merchants

cũng như thương mại và bảo tiêu

in exchange for tariffs,

để đổi lấy tiền bạc

the nomads began to spread goods, ideas and technologies

người du mục bắt đầu chuyển tải hàng hoá, tư tưởng, công nghệ

between cultures with no direct contact.

giữa các nền văn hóa tách biệt.

One of the most important strands of this growing web

Một trong những sợi dây quan trọng nhất của mạng lưới này

was the Persian Royal Road,

là Con đường Hoàng gia Ba Tư,

completed by Darius the First in the 5th century BCE.

được hoàn thành bởi Vua Darius Đệ Nhất vào thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên.

Stretching nearly 2,000 miles from the Tigris River to the Aegean Sea,

Trải dài gần 2.000 dặm từ sông Tigris đến biển Aegean,

its regular relay points allowed goods and messages

các trạm chuyển tiếp cho phép hàng hóa và tin tức

to travel at nearly 1/10 the time it would take a single traveler.

được chuyển đi trong 1/10 thời gian của một người du hành bình thường.

With Alexander the Great's conquest of Persia,

Cùng với cuộc chinh phục Ba Tư của Alexander Đại đế,

and expansion into Central Asia through capturing cities like Samarkand,

xâm nhập vào Trung Á bằng việc chiếm đóng các thành như Samarkand,

and establishing new ones like Alexandria Eschate,

lập nên những thành phố mới như Alexandria Eschate,

the network of Greek, Egyptian, Persian and Indian culture and trade

mạng lưới văn hóa và thương mại của Hy Lạp, Ai Cập, Ba Tư và Ấn Độ

extended farther east than ever before,

mở rộng xa hơn về phía đông hơn bao giờ hết,

laying the foundations for a bridge between China and the West.

đặt nền móng cho cầu nối giữa Trung Quốc và phương Tây.

This was realized in the 2nd century BCE,

Điều này được thực hiện vào thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên,

when an ambassador named Zhang Qian,

khi một sứ giả tên Zhang Qian,

sent to negotiate with nomads in the West,

được gửi đến để đàm phán với dân du mục phương Tây,

returned to the Han Emperor with tales of

trở về gặp Hoàng đế người Hán với câu chuyện

sophisticated civilizations, prosperous trade

về các nền văn minh tiên tiến, thương mại thịnh vượng

and exotic goods beyond the western borders.

và những hàng hóa mới lạ bên ngoài biên giới phía Tây.

Ambassadors and merchants were sent towards

Sứ giả và các thương gia được gửi tới

Persia and India to trade silk and jade for horses and cotton,

Ba Tư và Ấn Độ để đổi lụa và ngọc bích lấy ngựa và bông,

along with armies to secure their passage.

cùng với quân đội để bảo vệ đoàn lái buôn của họ.

Eastern and western routes gradually linked together

Các tuyến đường Đông và Tây dần dần nối liền

into an integrated system spanning Eurasia,

thành một thể gắn kết trải khắp Âu-Á,

enabling cultural and commercial exhange

cho phép trao đổi văn hóa và thương mại

farther than ever before.

xa hơn bao giờ hết.

Chinese goods made their way to Rome,

Hàng hoá Trung Quốc đã đến Rome,

causing an outflow of gold that led to a ban on silk,

gây ra sự thất thoát vàng dẫn đến lệnh cấm hàng tơ lụa,

while Roman glassware was highly prized in China.

trong khi thủy tinh La Mã được bán giá cao tại Trung Quốc.

Military expeditions in Central Asia

Cuộc thám hiểm quân sự ở Trung Á

also saw encounters between Chinese and Roman soldiers.

cũng chứng kiến cuộc chạm trán giữa lính Trung Quốc và La Mã.

Possibly even transmitting crossbow technology

Thậm chí có thể đã mang kỹ thuật làm cung tên

to the Western world.

sang thế giới phương Tây.

Demand for exotic and foreign goods

Nhu cầu về hàng hóa mới lạ từ nước ngoài

and the profits they brought,

và lợi nhuận nó mang lại,

kept the strands of the Silk Road in tact,

đã giữ cho Con đường Tơ lụa nguyên vẹn,

even as the Roman Empire disintegrated

ngay cả khi đế chế La Mã tan rã

and Chinese dynasties rose and fell.

các triều đại Trung Quốc nổi lên rồi sụp đổ.

Even Mongolian hoards, known for pillage and plunder,

Ngay cả người Mông Cổ, nổi tiếng với cướp bóc và tàn phá

actively protected the trade routes, rather than disrupting them.

cũng tích cực bảo vệ các tuyến đường thương mại, thay vì chia cắt.

But along with commodities, these routes also enabled

Cùng với hàng hóa, các con đường cũng

the movement of traditions, innovations, ideologies and languages.

mang đi các tập quán, những phát kiến, tư tưởng và ngôn ngữ.

Bắt nguồn từ Ấn Độ, Phật giáo đã di cư đến Trung Quốc và Nhật Bản

Originating in India, Buddhism migrated to China and Japan

to become the dominant religion there.

trở thành tôn giáo chủ đạo tại đây.

Islam spread from the Arabian Penninsula into South Asia,

Hồi giáo lan từ bán đảo Ả Rập vào Nam Á,

blending with native beliefs

pha trộn với tín ngưỡng bản địa

and leading to new faiths, like Sikhism.

hình thành các tôn giáo mới, như đạo Sikh.

And gunpowder made its way from China to the Middle East

Thuốc súng từ Trung Quốc cũng đã đến Trung Đông

forging the futures of the Ottoman, Safavid and Mughul Empires.

góp phần vào tương lai các Đế chế Ottoman, Safavid và Mughul.

Thành công của Con đường Tơ lụa dẫn đến sự diệt vong của chính nó

In a way, the Silk Road's success led to its own demise

as new maritime technologies, like the magnetic compass,

khi công nghệ hàng hải mới như la bàn từ tính,

found their way to Europe, making long land routes obsolete.

tìm đường đến châu Âu, tuyến đường bộ quá dài hóa lỗi thời.

Meanwhile, the collapse of Mongol rule

Cùng lúc, sự sụp đổ của đế chế Mông Cổ

was followed by China's withdrawal from international trade.

tiếp theo là sự rút lui của Trung Quốc khỏi thương mại quốc tế.

But even though the old routes and networks did not last,

Mặc dù tuyến đường và mạng lưới cũ không còn nữa,

they had changed the world forever

chúng đã thay đổi thế giới mãi mãi.

and there was no going back.

Europeans seeking new maritime routes

Người châu Âu tìm kiếm các tuyến đường hàng hải mới

to the riches they knew awaited in East Asia

để đến với sự giàu có tại Đông Á

led to the Age of Exploration

từ đây, bắt đầu Kỉ nguyên Thám hiểm,

and expansion into Africa and the Americas.

mở rộng sang châu Phi và châu Mỹ.

Today, global interconnectedness shapes our lives like never before.

Liên kết toàn cầu làm thay đổi cuộc sống chúng ta.

Canadian shoppers buy t-shirts made in Bangladesh,

Người Canada mua áo thun làm ở Bangladesh,

Japanese audiences watch British television shows,

khán giả Nhật xem chương trình truyền hình của Anh,

and Tunisians use American software to launch a revolution.

người Tunisia sử dụng phần mềm Mỹ để làm cách mạng.

The impact of globalization on culture and economy is indisputable.

Tác động của toàn cầu hóa về văn hóa và kinh tế là không thể chối cãi.

But whatever its benefits and drawbacks,

Lợi ích và nhược điểm của nó,

it is far from a new phenomenon.

không còn là một hiện tượng mới.

And though the mountains, deserts and oceans

Núi cao, sa mạc và đại dương, thứ từng phân rẽ chúng ta

that once separated us

are now circumvented through super sonic vehicles,

đã bị đánh bại nhờ vào máy bay vận tải siêu âm,

cross-continental communication cables,

cáp thông tin xuyên lục địa,

and signals beamed through space

và tín hiệu phát đi trong không gian

rather than caravans traveling for months,

thay cho đoàn lữ hành ra đi trong nhiều tháng,

none of it would have been possible

không thể có những thành tựu ấy

without the pioneering cultures

nếu không có nền văn hóa tiên phong

whose efforts created the Silk Road:

cùng những nỗ lực làm nên Con đường Tơ lụa:

history's first world wide web.

mạng lưới toàn cầu đầu tiên trong lịch sử.