The Silk Road: Connecting the ancient world through trade - Shannon Harris Castelo

Jedwabny Szlak: historia pierwszej sieci komunikacyjnej - Shannon Harris Castelo

Tłumaczenie: Kasia Żarnowska Korekta: Rysia Wand

A banker in London sends the latest stock info

Bankier z Londynu wysyła informacje giełdowe

to his colleagues in Hong Kong in less than a second.

do kolegi w Hong Kongu w ciągu sekundy.

With a single click, a customer in New York

Jednym kliknięciem myszki klient w Nowym Jorku

orders electronics made in Beijing,

zamawia z Pekinu produkty elektroniczne,

transported across the ocean within days

których transport statkiem lub samolotem

by cargo plane or container ship.

zajmie tylko kilka dni.

The speed and volume at which goods and information

Ilość towarów i informacji oraz prędkość,

move across the world today is unprecedented in history.

z jaką przemieszczają się po świecie jest niebywała.

But global exchange itself is older than we think,

Globalna wymiana towarów jest jednak znacznie starsza, niż myślimy.

reaching back over 2,000 years along a 5,000 mile stretch

Jej początki sięgają 2000 lat wstecz i są związane z pasem ziemi

known as the Silk Road.

o długości 8000 km, zwanym Jedwabnym Szlakiem.

The Silk Road wasn't actually a single road,

Jedwabny Szlak nie był pojedynczym szlakiem,

but a network of multiple routes

ale siecią wielu dróg,

that gradually emerged over centuries,

które powstawały przez wieki,

connecting to various settlements and to each other

nitka po nitce łącząc ludzkie osady

thread by thread.

i siebie nawzajem.

The first agricultural civilizations were isolated places

Pierwsze cywilizacje rolnicze znajdowały się w odległych miejscach,

in fertile river valleys,

pośród żyznych dolin rzecznych.

their travel impeded by surrounding geography

Podróże utrudniały ograniczenia geograficzne

and fear of the unknown.

i strach przed nieznanym.

But as they grew,

Z czasem okazywało się,

they found that the arid deserts and steps on their borders

że suche pustynie i graniczne stepy są zamieszkałe,

were inhabited, not by the demons of folklore,

ale nie przez mityczne demony,

but nomadic tribes on horseback.

lecz przez plemiona koczowników na koniach.

The Scythians, who ranged from Hungary to Mongolia,

Scytowie, zamieszkujący tereny od Węgier po Mongolię,

had come in contact with the civilizations of

napotkali na swojej drodze cywilizacje

Greece, Egypt, India and China.

Grecji, Egiptu, Indii i Chin.

These encounters were often less than peaceful.

Te spotkania rzadko przebiegały w spokoju.

But even through raids and warfare,

Poprzez najazdy i wojny,

as well as trade and protection of traveling merchants

ale także handel i ochronę podróżujących kupców

in exchange for tariffs,

w zamian za opłatę,

the nomads began to spread goods, ideas and technologies

koczownicy przenosili towary, idee i techniki między kulturami,

between cultures with no direct contact.

które nie miały między sobą kontaktu.

One of the most important strands of this growing web

Jedną z ważniejszych nitek tej rosnącej sieci

was the Persian Royal Road,

była perska Droga Królewska,

completed by Darius the First in the 5th century BCE.

ukończona w V w. p.n.e. przez Dariusza I Wielkiego.

Stretching nearly 2,000 miles from the Tigris River to the Aegean Sea,

Długa na ponad 3000 km, droga sięgała od Tygrysu do Morza Egejskiego,

its regular relay points allowed goods and messages

a dzięki stacjom pocztowym

towary i listy docierały do celu

to travel at nearly 1/10 the time it would take a single traveler.

10 razy szybciej niż pojedynczy podróżny.

With Alexander the Great's conquest of Persia,

Po podbiciu Persji przez Aleksandra Wielkiego,

and expansion into Central Asia through capturing cities like Samarkand,

jego ekspansji do Azji Centralnej i zdobyciu miast, takich jak Samarkanda

and establishing new ones like Alexandria Eschate,

oraz założeniu nowych, jak Aleksandria Kresowa,

the network of Greek, Egyptian, Persian and Indian culture and trade

sieć wymiany kulturowej i handlowej Grecji, Egiptu, Persji i Indii

extended farther east than ever before,

rozciągnęła się jeszcze bardziej na wschód,

laying the foundations for a bridge between China and the West.

kładąc podwaliny pod most łączący Chiny z Zachodem.

This was realized in the 2nd century BCE,

Do tego połączenia doszło w II w. p.n.e.,

when an ambassador named Zhang Qian,

kiedy ambasador Zhang Qian,

sent to negotiate with nomads in the West,

wysłany jako negocjator do koczowników z Zachodu,

returned to the Han Emperor with tales of

powrócił do cesarza z opowieściami

sophisticated civilizations, prosperous trade

o zaawansowanych cywilizacjach, prosperującym handlu

and exotic goods beyond the western borders.

i egzotycznych towarach, znajdujących się za zachodnią granicą.

Ambassadors and merchants were sent towards

Wysłano nowych ambasadorów i kupców

Persia and India to trade silk and jade for horses and cotton,

do Persji i Indii, by wymienili jedwab i nefryt na konie i bawełnę.

along with armies to secure their passage.

Do ochrony wysłano też armię.

Eastern and western routes gradually linked together

Trakty wschodnie i zachodnie stopniowo połączyły się

into an integrated system spanning Eurasia,

w sieć dróg opasującą na całą Eurazję,

enabling cultural and commercial exhange

umożliwiając wymianę kulturową i handlową

farther than ever before.

na olbrzymim obszarze.

Chinese goods made their way to Rome,

Chińskie towary trafiły do Rzymu,

causing an outflow of gold that led to a ban on silk,

powodując odpływ złota, a w rezultacie zakaz handlu jedwabiem.

while Roman glassware was highly prized in China.

Rzymskie kryształy były wysoce cenione w Chinach.

Military expeditions in Central Asia

W trakcie ekspedycji wojskowych

also saw encounters between Chinese and Roman soldiers.

ścierały się armie Chińczyków i Rzymian.

Possibly even transmitting crossbow technology

W ten sposób świat Zachodni

to the Western world.

poznał technikę tworzenia kusz.

Demand for exotic and foreign goods

Zapotrzebowanie na egzotyczne towary

and the profits they brought,

i związane z nimi zyski

kept the strands of the Silk Road in tact,

utrzymały nienaruszony stan sieci dróg Jedwabnego Szlaku,

even as the Roman Empire disintegrated

nawet po rozpadzie imperium rzymskiego

and Chinese dynasties rose and fell.

i stopniowym upadku chińskich dynastii.

Even Mongolian hoards, known for pillage and plunder,

Nawet hordy Mongołów, znanych z grabieży i rabunku,

actively protected the trade routes, rather than disrupting them.

chroniły trakty handlowe.

But along with commodities, these routes also enabled

Obok przewozu towarów

trakty umożliwiły migrację tradycji,

the movement of traditions, innovations, ideologies and languages.

innowacji, ideologii i języków.

Originating in India, Buddhism migrated to China and Japan

Buddyzm, mający korzenie w Indiach, dotarł do Chin i Japonii,

to become the dominant religion there.

gdzie stał się dominującą religią.

Islam spread from the Arabian Penninsula into South Asia,

Islam z Półwyspu Arabskiego zawędrował do Azji Południowej,

blending with native beliefs

mieszając się z rodzimymi wierzeniami

and leading to new faiths, like Sikhism.

i tworząc nowe, takie jak sikhizm.

And gunpowder made its way from China to the Middle East

Proch strzelniczy dotarł z Chin na Środkowy Wschód,

forging the futures of the Ottoman, Safavid and Mughul Empires.

przesądzając o przyszłości Imperiów Otomanów, Safawidów i Mogołów.

In a way, the Silk Road's success led to its own demise

Sukces Jedwabnego Szlaku przyczynił się do jego upadku.

as new maritime technologies, like the magnetic compass,

Do Europy zawitały techniki morskie, na przykład kompas magnetyczny,

found their way to Europe, making long land routes obsolete.

sprawiając, że długie trasy lądowe stały się niepotrzebne.

Meanwhile, the collapse of Mongol rule

Tymczasem, po upadku rządów Mogołów,

was followed by China's withdrawal from international trade.

Chiny wycofały się z handlu międzynarodowego.

But even though the old routes and networks did not last,

Choć stare trakty i sieci dróg nie przetrwały,

they had changed the world forever

zmieniły oblicze świata na zawsze

and there was no going back.

i w sposób nieodwracalny.

Europeans seeking new maritime routes

Europejskie poszukiwania nowych dróg morskich,

to the riches they knew awaited in East Asia

prowadzących do bogactw Azji Wschodniej,

led to the Age of Exploration

zapoczątkowały czas wielkich odkryć geograficznych

and expansion into Africa and the Americas.

i ekspansję do Afryki oraz obu Ameryk.

Today, global interconnectedness shapes our lives like never before.

Dzisiejsze możliwości komunikacyjne rządzą naszym życiem, jak nigdy dotąd.

Canadian shoppers buy t-shirts made in Bangladesh,

Kanadyjczycy kupują koszulki produkowane w Bangladeszu,

Japanese audiences watch British television shows,

widzowie w Japonii oglądają brytyjskie programy telewizyjne,

and Tunisians use American software to launch a revolution.

a oprogramowanie z USA pozwoliło na wybuch rewolucji w Tunezji.

The impact of globalization on culture and economy is indisputable.

Wpływ globalizacji na kulturę i ekonomię jest bezsporny.

But whatever its benefits and drawbacks,

Ale bez względu na jego wady i zalety,

it is far from a new phenomenon.

nie jest to nowe zjawisko.

And though the mountains, deserts and oceans

Choć obecnie góry, pustynie i oceany,

that once separated us

kiedyś tworzące barierę,

are now circumvented through super sonic vehicles,

teraz omijamy dzięki nowoczesnym samochodom,

cross-continental communication cables,

międzykontynentalnym kablom komunikacyjnym,

and signals beamed through space

czy sygnałom wysyłanym z kosmosu

rather than caravans traveling for months,

i nie musimy miesiącami przemieszczać się karawaną,

none of it would have been possible

nie byłoby to możliwe

without the pioneering cultures

bez wkładu dawnych kultur,

whose efforts created the Silk Road:

które wspólnym wysiłkiem zbudowały Jedwabny Szlak:

history's first world wide web.

pierwszą w historii sieć komunikacyjną.