Will there be another pandemic in your lifetime?

Çeviri: Yağız Yanardağ Gözden geçirme: Sara Ozturk

The Black Death.

Kara Veba,

The 1918 Flu Pandemic.

1918 Grip Salgını,

COVID-19.

COVID-19.

We tend to think of these catastrophic, world-changing pandemics

Bu yıkıcı, dünyayı değiştiren pandemileri

as very unlikely events.

çok düşük ihtimalli olaylar olarak düşünme eğilimindeyiz.

But between 1980 and 2020,

Ancak 1980 ile 2020 yılları arasında

at least three diseases emerged that caused global pandemics.

küresel salgınlara neden olan en az 3 hastalık ortaya çıktı.

COVID-19, yes, but also the 2009 swine flu and HIV/AIDS.

COVID-19 vardı ancak aynı zamanda 2009 Domuz Gribi

ve HIV/AIDS gibileri de oldu.

Disease outbreaks are surprisingly common.

Hastalık salgınları şaşırtıcı derece yaygın.

Over the past four centuries,

Geçtiğimiz dört yüzyıl boyunca

the longest stretch of time without a documented outbreak

en uzun zaman dilimi, en az 10.000 kişinin ölümüne neden olan

that killed at least 10,000 people was just four years.

kayıtlara geçmiş bir salgın olmadan sadece dört yıldı.

As bad as these smaller outbreaks are,

Bu küçük salgınlar ne kadar vahim olursa olsun

they’re far less deadly than a COVID-19-level pandemic.

COVID-19 düzeyindeki bir pandemiden çok daha az ölümcül.

In fact, many people born after the 1918 flu lived their entire lives

Aslında 1918 gribinden sonra doğan birçok insan,

without experiencing a similar world-changing pandemic.

tüm yaşamları boyunca dünyayı etkileyen benzer bir pandemi görmeden yaşadı.

What’s the probability that you do, too?

Size de öyle olma olasılığı nedir?

There are several ways to answer this question.

Bu soruya cevap vermenin birkaç yolu var.

You could look at history.

Geçmişe bakabilirsiniz.

A team of scientists and engineers who took this approach

Bu yaklaşımı esas alan bilim insanları ve mühendislerden oluşan bir ekip,

catalogued all documented epidemics and pandemics between 1600 and 1950.

1600 ile 1950 yılları arasında belgelenmiş tüm salgın ve pandemileri sınıflandırdı.

They used that data to do two things.

Bu verileri iki şey yapmak için kullandılar.

First, to graph the likelihood that an outbreak of any size

İlk olarak, belirli bir süre içinde dünyanın herhangi bir yerinde herhangi bir

pops up somewhere in the world over a set period of time.

büyüklükte bir salgının ortaya çıkma ihtimalinin grafiğini çizmek.

And second, to estimate the likelihood that that outbreak would get large enough

İkincisi, bu salgının dünya nüfusunun belirli bir yüzdesini

to kill a certain percentage of the world's population.

öldürecek kadar büyük olma olasılığını tahmin etmek.

This graph shows that while huge pandemics are unlikely,

Bu grafik, büyük salgınların olasılık dışı olsa da

they're not that unlikely.

bir o kadar da olası olduğunu göstermekte.

The team used these two distributions to estimate that the risk

Ekip, bu iki dağılımı kullanarak

of a COVID-19-level pandemic is about 0.5% per year,

COVID-19 düzeyinde bir pandemi riskinin yılda yaklaşık %0,5 olduğunu

and could be as high as 1.4%

ve gelecekte yeni hastalıkların daha sık ortaya çıkması halinde

if new diseases emerge more frequently in the future.

bu oranın %1,4′e kadar çıkabileceğini hesapladı.

And we’ll come back to those numbers,

Bu rakamlara geri döneceğiz

but first, let’s look at another way to estimate the likelihood

ancak önce gelecekteki bir pandemi olasılığını tahmin etmenin

of a future pandemic:

başka bir yoluna bakalım:

modeling one from the ground up.

Sıfırdan bir pandemi modellemesi.

For most pandemics to happen, a pathogen, which is a microbe that can cause disease,

Çoğu pandeminin gerçekleşmesi için

hastalığa neden olabilen bir mikrop olan bir patojenin

has to spill over from its normal host by making contact with and infecting a human.

bir insanla temas ederek ve onu enfekte ederek

normal taşıyıcısından yayılması gerekir.

Then, the pathogen has to spread widely,

Ardından patojenin geniş çapta yayılması,

crossing international boundaries and infecting lots of people.

uluslararası sınırları aşması

ve çok sayıda insanı enfekte etmesi gerekir.

Many variables determine whether a given spillover event becomes a pandemic.

Belirli bir yayılma olayının

pandemiye dönüşüp dönüşmeyeceğini birçok değişken belirler.

For example, the type of pathogen, how often humans come into close contact

Örneğin, patojenin türü, insanların hayvan rezervuarı ile

with its animal reservoir, existing immunity, and so on.

ne sıklıkla yakın temasta bulunduğu, mevcut bağışıklık vb.

Viruses are prime candidates to cause the next big pandemic.

Virüsler bir sonraki büyük salgına yol açabilecek başlıca adaylar.

Scientists estimate that there are about 1.7 million as-yet-undiscovered viruses

Bilim insanları şu anda memelileri ve kuşları enfekte eden

that currently infect mammals and birds,

henüz keşfedilmemiş yaklaşık 1,7 milyon virüs olduğunu

and that roughly 40% of these have the potential to spill over and infect humans.

ve bunların yaklaşık %40′ının yayılma ve insanları enfekte etme

potansiyeline sahip olduğunu tahmin etmekte.

Bilim insanlarından oluşan bir ekip, bu bilgilerin yanında küresel nüfus,

A team of scientists built a model using this information,

as well as data about the global population, air travel networks,

hava ulaşım ağları, insanların topluluklar arası nasıl hareket ettiği,

how people move around in communities, country preparedness levels,

ülkelerin hazırlık düzeyleri ve insanların pandemilere nasıl tepki verebileceği

and how people might respond to pandemics.

hakkındaki verileri kullanarak bir model oluşturdu.

The model generated hundreds of thousands of virtual pandemics.

Model yüz binlerce sanal salgın yarattı.

The scientists then used this catalog to estimate

Bilim insanları daha sonra bu kataloğu kullanarak

that the probability of another COVID-19-level pandemic

COVID-19 düzeyinde başka bir pandemi olasılığının

is 2.5 to 3.3% per year.

yılda %2,5 ila 3,3 olduğunu tahmin etti.

To get a sense of how these risks play out over a lifetime,

Bu risklerin yaşam boyu nasıl bir etki yarattığını anlamak için

let’s pick a value roughly in the middle of all these estimates: 2%.

tüm bu tahminlerin kabaca ortasında bir değer seçelim: 2%.

Now let’s build what’s called a probability tree diagram

Şimdi tüm olası senaryoları modellemek için olasılık ağacı

to model all possible scenarios.

diyagramı adı verilen bir diyagram oluşturalım.

The first branch of the tree represents the first year:

Ağacın ilk dalı birinci yılı temsil eder:

there’s a 2% probability of experiencing a COVID-19-level pandemic,

COVID-19 düzeyinde bir pandemi yaşanma olasılığı %2′dir

which means there’s a 98% probability of not experiencing one.

bu da pandemi yaşanmama olasılığının %98 olduğu anlamına gelir.

Second branch, same thing,

İkinci dal, aynı şey.

Third branch, same.

Üçüncü dal, yine aynı.

And so on, 72 more times.

Böylece 72 kez daha.

There is only one path that results in a fully pandemic-free lifetime:

Tamamen pandemisiz bir yaşamla sonuçlanan tek bir yol var:

98%, or 0.98, multiplied by itself 75 times,

%98 veya 0.98, kendisiyle 75 kez çarpılır,

which comes out to roughly 22%.

ve bu da yaklaşık %22′ye denk gelir.

So the likelihood of living through at least one more COVID 19-level-pandemic

Yani önümüzdeki 75 yıl içinde en az bir COVID-19 düzeyinde

in the next 75 years is 100 minus 22%, or 78%.

salgın daha yaşama olasılığı %100 eksi %22 veya %78′dir.

78%!

%78!

If we use the most optimistic yearly estimate— 0.5%—

En iyimser yıllık tahmin olan %0,5′i ele alırsak

the lifetime probability drops to 31%.

yaşam boyu olasılık %31′e düşer.

If we use the most pessimistic one, it jumps to 92%.

Eğer en kötümser olanı kullanırsak %92′ye yükselir.

Even 31% is too high to ignore;

%31 dahi göz ardı edilemeyecek kadar yüksek bir oran;

even if we get lucky, future generations might not.

biz şanslı olsak bile gelecek nesiller şanslı olmayabilir.

Also, pandemics are usually random, independent events:

Ayrıca pandemiler genellikle rastgele, bağımsız olaylar:

so even if the yearly probability of a COVID-19-level pandemic is 1%,

Dolayısıyla COVID-19 düzeyinde bir pandeminin yıllık olasılığı %1 olsa bile

we could absolutely get another one in ten years.

on yıl içinde kesinlikle bir pandemi daha yaşayabiliriz.

The good news is we now have tools that make pandemics less destructive.

İyi haber ise artık pandemileri daha az yıkıcı hale getiren

araçlara sahip olmamız.

Scientists estimated that early warning systems, contact tracing,

Bilim insanları erken uyarı sistemleri, temas takibi,

social distancing, and other public health measures

sosyal mesafe ve diğer halk sağlığı önlemlerinin

saved over a million lives in just the first six months

ABD’deki COVID-19 salgınının sadece ilk altı ayında bir milyondan fazla

of the COVID-19 pandemic in the US,

hayat kurtardığını tahmin etmekte.

not to mention the millions of lives saved by vaccines.

Aşıların kurtardığı milyonlarca hayattan bahsetmeye gerek bile yok.

One day, another pandemic will sweep the globe.

Bir gün, başka bir pandemi dünyayı kasıp kavuracak.

But we can work to make that day less likely to be tomorrow.

Ancak o günün yarın olma ihtimalini azaltmak için çalışabiliriz.

We can reduce the risk of spillover events,

Yayılma olaylarının riskini azaltabilir

and we can contain spillovers that do happen

ve meydana gelen yayılmaları kontrol altına alarak

so they don’t become full-blown pandemics.

tam gelişmiş pandemilere dönüşmelerini engelleyebiliriz.

Imagine how the future might look if we interacted

Hayvanlar dünyasıyla daha dikkatli bir etkileşim içinde olsaydık ve iyi finanse

with the animal world more carefully,

and if we had well-funded, open-access global disease monitoring programs,

edilmiş, açık erişimli küresel hastalık izleme programlarımız, yapay zeka destekli

AI-powered contact tracing and isolation measures,

temas takibi ve izolasyon önlemlerimiz, evrensel aşılarımız, yeni nesil antiviral

universal vaccines, next-generation antiviral drugs,

ilaçlarımız ve henüz aklımıza gelmeyen diğer teknolojilerimiz olsaydı

and other tech we haven't even thought of.

geleceğin nasıl olabileceğini hayal edin.

It’s in our power to change these probabilities.

Bu olasılıkları değiştirmek bizim elimizde.

So, we have a choice: we could do nothing and hope we get lucky.

Yani bir tercih yapmamız gerek: Hiçbir şey yapmayız

ve şansımızın yaver gitmesini umarız

Or we could take the threat seriously enough

ya da bu tehdidi kendi kendini imha eden

that it becomes a self-defeating prophecy.

bir kehanete dönüşecek ölçüde ciddiye alabiliriz.

Which future would you rather live in?

Hangi gelecekte yaşamayı tercih ederdiniz?