Will there be another pandemic in your lifetime?

Translator: vy bui Reviewer: Uy Tran

The Black Death.

Cái Chết Đen.

The 1918 Flu Pandemic.

Đại dịch cúm năm 1918.

COVID-19.

COVID-19.

We tend to think of these catastrophic, world-changing pandemics

Ta thường nghĩ các đại dịch thảm họa, làm thay đổi toàn thế giới này

as very unlikely events.

là các sự kiện hiếm khi xảy ra.

But between 1980 and 2020,

Tuy nhiên, từ năm 1980 đến 2020,

at least three diseases emerged that caused global pandemics.

có ít nhất ba căn bệnh hoành hành và dẫn đến đại dịch toàn cầu.

COVID-19, yes, but also the 2009 swine flu and HIV/AIDS.

COVID-19, rồi cả Cúm lợn 2009 và HIV/AIDS.

Disease outbreaks are surprisingly common.

Đáng ngạc nhiên là các đợt bùng phát lại phổ biến.

Over the past four centuries,

Trong suốt bốn thế kỷ qua, khoảng thời gian lâu nhất

the longest stretch of time without a documented outbreak

không có đợt bùng phát làm tử vong ít nhất 10.000 người

that killed at least 10,000 people was just four years.

là bốn năm ngắn ngủi.

As bad as these smaller outbreaks are,

Các đợt dịch nhỏ này tuy nghiêm trọng,

they’re far less deadly than a COVID-19-level pandemic.

nhưng không thể nào sánh được với đại dịch cỡ như COVID-19.

In fact, many people born after the 1918 flu lived their entire lives

Thật ra, rất nhiều người ra đời sau dịch cúm năm 1918

đã sống cả đời mà không phải gánh chịu thêm một đại dịch nào tương tự nữa.

without experiencing a similar world-changing pandemic.

What’s the probability that you do, too?

Vậy xác suất đối với bạn là bao nhiêu?

There are several ways to answer this question.

Có vài để cách trả lời câu hỏi này.

You could look at history.

Bạn có thể nhìn lại lịch sử.

A team of scientists and engineers who took this approach

Một nhóm nhà các khoa học và kỹ sư áp dụng hướng đi này

catalogued all documented epidemics and pandemics between 1600 and 1950.

đã tổng hợp và phân loại các dịch bệnh và đại dịch được ghi lại từ 1600 đến 1950.

They used that data to do two things.

Họ sử dụng dữ liệu này cho hai mục đích.

First, to graph the likelihood that an outbreak of any size

Đầu tiên, để vẽ đồ thị khả năng một dịch bệnh với quy mô bất kỳ

pops up somewhere in the world over a set period of time.

có thể nổ ra ở một nơi bất kỳ trong một khoảng thời gian nhất định.

And second, to estimate the likelihood that that outbreak would get large enough

Thứ hai, để dự đoán khả năng dịch bệnh đó sẽ lan rộng

to kill a certain percentage of the world's population.

đến mức giết chết một phần dân số thế giới.

This graph shows that while huge pandemics are unlikely,

Biểu đồ này cho thấy dù các đại dịch lớn ít khi xảy ra,

they're not that unlikely.

thì cũng không hẳn là không khả thi.

The team used these two distributions to estimate that the risk

Họ dùng hai hàm phân phối này để dự đoán rằng rủi ro

of a COVID-19-level pandemic is about 0.5% per year,

một đại dịch ngang tầm COVID-19 nổ ra là khoảng 0,5% mỗi năm,

and could be as high as 1.4%

và có thể lên đến 1,4%

if new diseases emerge more frequently in the future.

nếu các căn bệnh mới xuất hiện thường xuyên hơn trong tương lai.

And we’ll come back to those numbers,

Ta sẽ bàn về các con số đó sau.

but first, let’s look at another way to estimate the likelihood

Giờ thì hãy xem xét cách khác

để dự đoán khả năng một đại dịch sẽ nổ ra:

of a future pandemic:

modeling one from the ground up.

thiết lập mẫu từ dưới lên.

For most pandemics to happen, a pathogen, which is a microbe that can cause disease,

Hầu hết các dịch bệnh đều bắt nguồn từ mầm bệnh chứa vi sinh vật gây bệnh,

has to spill over from its normal host by making contact with and infecting a human.

được lây từ chủ thể thông qua tiếp xúc và truyền bệnh cho con người.

Then, the pathogen has to spread widely,

Sau đó, mầm bệnh lan ra rộng rãi,

crossing international boundaries and infecting lots of people.

vượt cả biên giới quốc tế và truyền bệnh cho rất nhiều người.

Many variables determine whether a given spillover event becomes a pandemic.

Có nhiều biến số quyết định đợt lây lan có biến thành đại dịch hay không.

For example, the type of pathogen, how often humans come into close contact

Ví dụ, loại mầm bệnh,

tần suất một người tiếp xúc gần với ổ mầm bệnh, khả năng miễn dịch,...

with its animal reservoir, existing immunity, and so on.

Viruses are prime candidates to cause the next big pandemic.

Virus là ứng viên hàng đầu gây ra đại dịch lớn tiếp theo.

Scientists estimate that there are about 1.7 million as-yet-undiscovered viruses

Các nhà khoa học ước tính có khoảng 1,7 triệu loại virus chưa được phát hiện

that currently infect mammals and birds,

hiện đang gây bệnh cho động vật có vú và chim,

and that roughly 40% of these have the potential to spill over and infect humans.

và khoảng 40% các loài sinh vật này có khả năng truyền bệnh cho người.

A team of scientists built a model using this information,

Một nhóm nhà khoa học dựng mẫu dựa trên thông tin này,

as well as data about the global population, air travel networks,

và cả dữ liệu về dân số thế giới, mạng lưới di chuyển bằng hàng không,

how people move around in communities, country preparedness levels,

phương thức đi lại trong cộng đồng, độ sẵn sàng ứng phó của quốc gia,

and how people might respond to pandemics.

và cách mà mọi người sẽ phản ứng với đại dịch.

The model generated hundreds of thousands of virtual pandemics.

Mẫu đã tạo ra hàng trăm ngàn đại dịch ảo.

The scientists then used this catalog to estimate

Các nhà khoa học dùng danh mục này

để tính ra xác suất có một đại dịch ngang tầm COVID-19

that the probability of another COVID-19-level pandemic

is 2.5 to 3.3% per year.

là 2,5 đến 3,3% một năm.

To get a sense of how these risks play out over a lifetime,

Để hiểu cách rủi ro này xảy ra trong một đời người,

let’s pick a value roughly in the middle of all these estimates: 2%.

ta hãy thử chọn một giá trị nằm giữa: 2%.

Now let’s build what’s called a probability tree diagram

Bây giờ, hãy xây thử biểu đồ cây

to model all possible scenarios.

để định hình các trường hợp có thể xảy ra.

The first branch of the tree represents the first year:

Nhánh đầu tiên của cây đại diện cho năm đầu tiên:

there’s a 2% probability of experiencing a COVID-19-level pandemic,

xác suất xảy ra đại dịch là 2%,

which means there’s a 98% probability of not experiencing one.

vậy xác suất không có đại dịch là 98%.

Second branch, same thing,

Tương tự với nhánh thứ hai

Third branch, same.

và cả nhánh thứ ba.

And so on, 72 more times.

72 nhánh tiếp theo cũng thế.

There is only one path that results in a fully pandemic-free lifetime:

Chỉ có một hướng dẫn đến cuộc sống hoàn toàn không có đại dịch:

98%, or 0.98, multiplied by itself 75 times,

98% (hay 0,98) lũy thừa 75,

which comes out to roughly 22%.

kết quả là xấp xỉ 22%.

So the likelihood of living through at least one more COVID 19-level-pandemic

Vậy khả năng con người phải đối diện với ít nhất một đại dịch nữa

in the next 75 years is 100 minus 22%, or 78%.

trong vòng 75 năm tới là 100% trừ 22%, hay 78%.

78%!

Là 78% đó!

If we use the most optimistic yearly estimate— 0.5%—

Nếu ta sử dụng ước lượng hàng năm tích cực nhất — 0,5%—

the lifetime probability drops to 31%.

thì xác suất đó giảm xuống còn 31%.

If we use the most pessimistic one, it jumps to 92%.

Còn nếu ta dùng ước lượng xấu nhất, xác suất nhảy vọt lên tới 92%.

Even 31% is too high to ignore;

Thậm chí 31% cũng là quá cao khiến ta không thể lơ là;

even if we get lucky, future generations might not.

và dù ta có may mắn, các thế hệ tiếp theo có thể không.

Also, pandemics are usually random, independent events:

Hơn nữa, các đại dịch thường ngẫu nhiên, độc lập:

so even if the yearly probability of a COVID-19-level pandemic is 1%,

nên dù khả năng hàng năm xảy ra đại dịch giống COVID-19 là 1%,

we could absolutely get another one in ten years.

ta chắc chắn phải đối mặt với một đại dịch khác trong 10 năm tới.

The good news is we now have tools that make pandemics less destructive.

Tin tốt là ta hiện có những công cụ giúp giảm tính tàn phá của đại dịch.

Scientists estimated that early warning systems, contact tracing,

Các nhà khoa học ước tính rằng hệ thống cảnh báo sớm, truy vết tiếp xúc,

social distancing, and other public health measures

giãn cách xã hội, và các biện pháp y tế khác

saved over a million lives in just the first six months

đã cứu sống hơn một triệu người trong vòng sáu tháng đầu

of the COVID-19 pandemic in the US,

khi đại dịch COVID-19 diễn ra ở Mỹ,

not to mention the millions of lives saved by vaccines.

chưa kể đến hàng triệu người được cứu sống nhờ vắc-xin.

One day, another pandemic will sweep the globe.

Một ngày nào đó, một đại dịch khác sẽ càn quét trái đất.

But we can work to make that day less likely to be tomorrow.

Nhưng ta có thể nỗ lực đẩy lùi ngày đó càng xa càng tốt.

We can reduce the risk of spillover events,

Ta có thể giảm thiểu rủi ro của các đợt lây lan

and we can contain spillovers that do happen

và kiềm hãm chúng nếu có xảy ra

so they don’t become full-blown pandemics.

để chúng không bùng phát thành một đại dịch.

Imagine how the future might look if we interacted

Hãy nghĩ xem tương lai sẽ ra sao

nếu ta tương tác với động vật cẩn trọng hơn,

with the animal world more carefully,

and if we had well-funded, open-access global disease monitoring programs,

và có các chương trình kiểm soát dịch bệnh toàn cầu

với nguồn tài trợ đủ và truy cập mở.

AI-powered contact tracing and isolation measures,

Các biên pháp truy vết tiếp xúc dùng AI và cách ly,

universal vaccines, next-generation antiviral drugs,

vắc xin toàn cầu, thuốc kháng virus cho thế hệ sau,

and other tech we haven't even thought of.

và các công nghệ khác mà chưa ai nghĩ tới.

It’s in our power to change these probabilities.

Ta hoàn toàn có khả năng thay đổi các xác suất này.

So, we have a choice: we could do nothing and hope we get lucky.

Ta có thể chọn không làm gì và cầu may mắn.

Or we could take the threat seriously enough

Hoặc coi mối đe dọa này nghiêm trọng

that it becomes a self-defeating prophecy.

như thể đó là lời tiên tri gây hại đến chính ta.

Which future would you rather live in?

Vậy bạn muốn sống ở tương lai nào?