What color is Tuesday? Exploring synesthesia - Richard E. Cytowic

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Çeviri: Yunus ASIK Gözden geçirme: Mehmet Şeker

Imagine a world

Siyah renkli basılmış olsa dahi

in which you see numbers and letters as colored

rakamlar ve harfleri renkli görebildiğiniz

even though they're printed in black,

bir dünya hayal edin.

in which music or voices trigger a swirl

Müziğin ya da seslerin

of moving, colored shapes,

renkli hareketli şekilleri,

in which words and names fill your mouth

içinde kelimelerin ve isimlerin alışık olmayan tadlarıyla

with unusual flavors.

ağzını doldurduğunu.

Jail tastes like cold, hard bacon

Hapishane soğuk, sert pastırma tadında

while Derek tastes like earwax.

Derek ise kulak kiri gibi.

Welcome to synesthesia,

Nörolojik fenomen, Sineztezi'ye

the neurological phenomenon

hoş geldiniz.

that couples two or more senses in 4% of the population.

Sineztezi, nüfusun %4'ünde iki ya da daha fazla duyuyu eşleştirir.

A synesthete might not only hear my voice,

Bir sineztezik sadece sesimi duymaz,

but also see it,

aynı zamanda görür de,

taste it,

or feel it as a physical touch.

tadını bilir

ya da fiziksel bir dokunuş gibi hisseder.

Sharing the same root with anesthesia,

Duyusuzluk anlamına gelen anestezi ile

meaning no sensation,

aynı kökleri paylaştığından,

synesthesia means joined sensation.

sineztezi bir araya gelmiş duyular demektir.

Having one type, such as colored hearing,

Renkli duyu gibi bir türüne sahip olmak,

gives you a 50% chance of having a second,

%50 ihtimalle ikinci bir şans türü verir,

third,

hatta üçüncü

or fourth type.

ya da dördüncü tür.

One in 90 among us experience graphemes,

Aramızda 90 kişiden biri grafem deneyimlidir,

the written elements of language,

dilin yazılı elemanları,

like letters,

numerals,

harfler,

rakamlar

and punctuation marks,

ve imla işaretleri gibi

as saturated with color.

renkle doludur.

Some even have gender or personality.

Hatta bazılarının cinsiyeti ya da kişiliği vardır.

For Gail, 3 is athletic and sporty,

Gail için 3, atletik ve sporcudur,

9 is a vain, elitist girl.

9, gösterişli, seçkin bir genç kız.

By contrast, the sound units of language,

Tersine, dilin sesli birimleri

or phonemes,

ya da ses birimleri,

trigger synestetic tastes.

sentetik tatları tetikler.

For James, college tastes like sausage,

James için kolej, sosis tadındadır,

as does message and similar words

"-aj" ile biten mesaj

with the -age ending.

ve benzer kelimelerde olduğu gibi.

Synesthesia is a trait, like having blue eyes,

Sineztezi bir bozukluktan ziyade,

gözlerin mavi olması gibi kişisel bir özelliktir,

rather than a disorder

because there's nothing wrong.

çünkü yanlış olan bir şey yoktur.

In fact, all the extra hooks

Aslında, tüm ekstra kancalar

endow synesthetes with superior memories.

üstün anılarla sinezteziyi bahşeder.

For example, a girl runs into someone she met long ago.

Örneğin, bir kız uzun zaman önce gördüğü biriyle karşılaşır

"Let's see, she had a green name.

"Hadi bakalım, kızın yeşil bir adı vardı.

D's are green:

D'li isimler yeşildir:

Debra,

Darby,

Debra,

Dorothy,

Denise.

Darby,

Dorothy,

Yes! Her name is Denise!"

Denise.

Evet! Onun adı Denise!"

Once established in childhood,

Çocuklukta bir kez kurulan eşleşmeler

pairings remain fixed for life.

hayat boyunca sabit kalır.

Synesthetes inherit a biological propensity

Sinteztezikler, beyin sinirlerinin bağlantılarında,

for hyperconnecting brain neurons,

biyolojik bir eğilimi miras almışlardır.

but then must be exposed to cultural artifacts,

Fakat sonra kültürel eserler,

such as calendars,

food names,

takvimler,

yemek adları

and alphabets.

ve abc gibi şeylere

maruz kalmaları gerekmiştir.

The amazing thing is that a single nucleotide change

İnanılmaz olan, birinin DNA dizisindeki

in the sequence of one's DNA alters perception.

tek bir nükleotid değişikliğinin algıyı değiştirmesidir.

In this way, synesthesia provides a path

Bu sayede, sineztezi iki insanın,

to understanding subjective differences,

nasıl aynı şeyi farklı gördüğüne ilişkin öznel farklılıkları anlamamızda

how two people can see the same thing differently.

bize bir yol gösterir.

Take Sean, who prefers blue tasting food,

Sean'e bakalım, o mavi tadındaki yiyecekleri tercih eder,

such as milk, oranges, and spinach.

süt, portakal ve ıspanak gibi.

The gene heightens normally occurring connections

Gen, onun ön lobundaki tad alma alanıyla

between the taste area in his frontal lobe

daha gerideki renk alanı arasındaki

and the color area further back.

normalde oluşan bağlantıları arttırır.

But suppose in someone else

Ama başka birinde bu genin duyusuz

that the gene acted in non-sensory areas.

alanlarda harekete geçtiğini düşünün.

You would then have the ability to link

O zaman görünüşte ilgisiz şeyler arasında

seemingly unrelated things,

bağlantı kurabilme yeteneğiniz olurdu,

which is the definition of metaphor,

ki bu da metafor'un tanımıdır:

seeing the similar in the dissimilar.

Benzemeyen şeyler arasındaki benzerlikleri görmek.

Not surprisingly, synesthesia is more common

Bekleneceği gibi sinestezi metaforlar yaratma konusunda

in artists who excel at making metaphors,

uzmanlaşmış sanatçılar arasında daha yaygındır,

like novelist Vladimir Nabokov,

örneğin romancı Vladimir Nabokov,

painter David Hockney,

ressam David Hockney

and composers Billy Joel

ve besteci Billy Joel

and Lady Gaga.

ve Lady Gaga gibi.

But why do the rest of us non-synesthetes

Fakat neden geri kalanımız sinestezik olmayan

understand metaphors like "sharp cheese"

"keskin peynir" veya "tatlı insan"

or "sweet person"?

benzeri metaforları anlıyoruz?

It so happens that sight,

Öyle ki görüntü,

ses

sound,

and movement

already map to one another so closely,

ve hareketin bile

birbiriyle o kadar yakından eşleşmesi,

kuklaların konuştuğuna dair

that even bad ventriloquists convince us

kötü vantrilogların bile bizi ikna etmesi

that the dummy is talking.

o kadar sık karşımıza çıkıyor.

Movies, likewise, can convince us

Filmler, benzer şekilde bizi ikna edebilir,

that the sound is coming from the actors' mouths

seslerin çevredeki hoparlörler yerine

rather than surrounding speakers.

aktörlerin ağızlarından çıktığı gibi.

So, inwardly, we're all synesthetes,

Yani içsel olarak hepimiz sinezteziğiz,

outwardly unaware of the perceptual couplings

her zaman olmakta olan dışsal algılama

happening all the time.

eşlemelerinden bihaberiz.

Cross-talk in the brain is the rule,

Beyindeki yan sesler kuraldır,

not the exception.

istisna değil.

And that sounds like a sweet deal to me!

Bu da kulağıma tatlı bir anlaşma gibi geliyor.