What color is Tuesday? Exploring synesthesia - Richard E. Cytowic

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: Hong An Nguyen Reviewer: Giang Hà

Imagine a world

Hãy nghĩ về 1 thế giới ¶

in which you see numbers and letters as colored

trong đó bạn thấy con số và chữ cái bằng màu sắc

even though they're printed in black,

mặc dù chúng được in bằng màu đen,

in which music or voices trigger a swirl

khi âm nhạc hay giọng nói tạo vòng xoáy

of moving, colored shapes,

của chuyển động, những khối màu,

in which words and names fill your mouth

trong đó các từ và tên từ miệng bạn

with unusual flavors.

có hương vị khác thường.

Jail tastes like cold, hard bacon

Nhà tù có vị lạnh, như thịt xông khói cứng

while Derek tastes like earwax.

trong khi Derek có vị như ráy tai.

Welcome to synesthesia,

Chào mừng bạn đến với cảm giác kèm,

the neurological phenomenon

1 hiện tượng thần kinh

that couples two or more senses in 4% of the population.

có thể gán gép 2 cảm giác hay nhiều hơn thế và xuất hiện ở 4% dân số thế giới.

A synesthete might not only hear my voice,

Người có cảm giác kèm không chỉ nghe được giọng nói,

but also see it,

mà còn thấy nó,

taste it,

or feel it as a physical touch.

nếm được nó,

hoặc cảm thấy nó như một va chạm thân thể.

Sharing the same root with anesthesia,

Có chung gốc với từ 'gây mê',

meaning no sensation,

nghĩa là không có cảm giác,

synesthesia means joined sensation.

cảm giác kèm mang nghĩa là có nhiều cảm giác.

Having one type, such as colored hearing,

Với một loại, chẳng hạn như nghe được màu,

gives you a 50% chance of having a second,

sẽ cho bạn 50% cơ hôi có được cảm giác thứ hai,

third,

thứ ba,

or fourth type.

hoặc loại thứ tư.

One in 90 among us experience graphemes,

Cứ 90 người trong chúng ta sẽ có 1 người có trải nghiệm về tự vị,

the written elements of language,

phần tử viết của ngôn ngữ,

like letters,

numerals,

như chữ cái,

chữ số,

and punctuation marks,

và các dấu câu,

as saturated with color.

được bão hòa với màu sắc.

Some even have gender or personality.

Một số thậm chí có giới tính hay cá tính riêng.

For Gail, 3 is athletic and sporty,

Đối với Gail, 3 có tính vận động và thể thao,

9 is a vain, elitist girl.

9 là một cô gái thượng lưu rỗng tuếch.

By contrast, the sound units of language,

Ngược lại, các đơn vị âm thanh của ngôn ngữ,

or phonemes,

hay âm vị,

trigger synestetic tastes.

sẽ kích hoạt cảm giác kèm.

For James, college tastes like sausage,

Đối với James, đại học (college) có vị như xúc xích,

as does message and similar words

cũng như tin nhắn và những từ tương tự

with the -age ending.

có đuôi -age.

Synesthesia is a trait, like having blue eyes,

Cảm giác kèm là một đặc điểm, giống như ta có đôi mắt xanh,

rather than a disorder

chứ không phải chứng rối loạn

because there's nothing wrong.

bởi vì nó không có gì sai cả.

In fact, all the extra hooks

Thực tế, có cảm giác kèm

endow synesthetes with superior memories.

sẽ cho ta những móc nối giúp ta lưu trữ kỉ niệm tốt hơn.

For example, a girl runs into someone she met long ago.

Ví dụ, một cô gái chạy đến một người cô đã lâu không gặp.

"Let's see, she had a green name.

"Xem nào, cô ấy có 1 cái tên màu xanh lá.

D's are green:

D là màu xanh:

Debra,

Darby,

Debra,

Darby,

Dorothy,

Denise.

Dorothy,

Denise.

Yes! Her name is Denise!"

A! Tên cô ấy là Denise! "

Once established in childhood,

Khi biết điều đó từ nhỏ,

pairings remain fixed for life.

suy nghĩ đó sẽ được duy trì mãi.

Synesthetes inherit a biological propensity

Cảm giác kèm kế thừa một xu hướng sinh học

for hyperconnecting brain neurons,

kích thích kết nối tế bào thần kinh não,

but then must be exposed to cultural artifacts,

nhưng cần được tiếp xúc với các tạo tác văn hóa

such as calendars,

food names,

như lịch,

tên thực phẩm,

and alphabets.

và bảng chữ cái.

The amazing thing is that a single nucleotide change

Điều đáng ngạc nhiên là sự thay đổi các nucleotide

in the sequence of one's DNA alters perception.

trong trình tự DNA của một người sẽ làm thay đổi nhận thức của họ.

In this way, synesthesia provides a path

Bằng cách này, cảm giác kèm cung cấp một con đường

to understanding subjective differences,

để hiểu được sự khác biệt chủ quan,

how two people can see the same thing differently.

làm thế nào 2 người có nhận thức khác nhau về cùng 1 vấn đề.

Take Sean, who prefers blue tasting food,

Sean, người thích ăn đồ có vị màu xanh,

such as milk, oranges, and spinach.

chẳng hạn như sữa, cam, và rau chân vịt.

The gene heightens normally occurring connections

Các gen làm tăng sự kết nối

between the taste area in his frontal lobe

giữa vùng cảm nhận hương vị trong thùy trán

and the color area further back.

và vùng cảm nhận màu sắc.

But suppose in someone else

Nhưng giả sử với người khác

that the gene acted in non-sensory areas.

khi các gen lại ở trong những vùng không cảm giác.

You would then have the ability to link

Sau đó, bạn sẽ có khả năng liên kết

seemingly unrelated things,

những điều dường như không liên quan,

which is the definition of metaphor,

đó là định nghĩa của ẩn dụ,

seeing the similar in the dissimilar.

để thấy sự liên quan trong thứ không liên quan.

Not surprisingly, synesthesia is more common

Không quá ngạc nhiên khi cảm giác kèm xuất hiện

in artists who excel at making metaphors,

ở những nghệ sĩ sử dung phép ẩn dụ xuất sắc

like novelist Vladimir Nabokov,

như nhà văn Vladimir Nabokov,

painter David Hockney,

họa sĩ David Hockney,

and composers Billy Joel

và nhà soạn nhạc Billy Joel

and Lady Gaga.

và Lady Gaga.

But why do the rest of us non-synesthetes

Vậy vì sao có những người không có cảm giác kèm,

understand metaphors like "sharp cheese"

để hiểu nghĩa ẩn dụ chẳng hạn như "pho mát sắc nét"

or "sweet person"?

hoặc "người ngọt ngào"?

It so happens that sight,

Nó vẫn xảy ra với dấu hiệu,

sound,

and movement

already map to one another so closely,

âm thanh,

và chuyển động,

với quan hệ chặt chẽ.

that even bad ventriloquists convince us

mà ngay cả người nói tiếng bụng cũng thuyết phục chúng ta

that the dummy is talking.

rằng người câm đang nói.

Movies, likewise, can convince us

Phim ảnh, tương tự, có thể thuyết phục

that the sound is coming from the actors' mouths

ta rằng âm thanh phát ra từ miệng diễn viên

rather than surrounding speakers.

chứ không phải từ loa bên ngoài.

So, inwardly, we're all synesthetes,

Vì vậy, thật ra, chúng ta đều có cảm giác kèm.

outwardly unaware of the perceptual couplings

khi chúng ta không chú ý đến xung quanh

happening all the time.

thì nó luôn xảy ra.

Cross-talk in the brain is the rule,

Sự nhiễu âm trong não là quy luật,

not the exception.

chứ không phải ngoại lệ.

And that sounds like a sweet deal to me!

Và nghe nó thật là ngọt ngào với tôi!