Is there a center of the universe? - Marjee Chmiel and Trevor Owens

Çeviri: Elif Başar Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

What is at the center of the universe?

Evrenin merkezinde ne var?

It's an essential question

Bu, insanların yüzyıllardır

that humans have been wondering about for centuries.

cevabını merak ettiği bir soru.

But the journey toward an answer

Bu sorunun cevabına giden

has been a strange one.

yolculuk ise garip.

If you wanted to know the answer to this question

Bu sorunun cevabını milattan önce 3. yüzyılda

in third century B.C.E. Greece,

Yunanistan'da öğrenmek isteseydiniz

you might look up at the night sky

gece gökyüzüne bakıp

and trust what you see.

gördüklerinize itimat edebilirdiniz.

That's what Aristotle,

O zaman herkesin akıl danıştığı o adam,

THE guy to ask back then, did.

yani Aristoteles de böyle yaptı.

He thought that since we're on Earth, looking up,

''Dünya'dan gökyüzüne bakabildiğimize göre

it must be the center, right?

merkez Dünya olmalı.'' diye düşündü.

For him, the sphere of the world

Ona göre Dünya'nın katmanı,

was made up of four elements:

dört elementten oluşuyordu:

Earth,

Toprak,

su,

water,

air,

and fire.

hava

ve ateş.

These elements shifted around a nested set

Bu elementler, iç içe geçmiş

of solid crystalline spheres.

kristal katmanlar arasında hareket ediyordu.

Each of the wandering stars, the planets,

Her başıboş yıldız, yani gezegenin

kendi kristal katmanı vardı.

had their own crystal sphere.

The rest of the universe and all of its stars

Evrenin geri kalanı ve yıldızlar ise

were on the last crystal sphere.

son kristal katmandaydı.

If you watch the sky change over time,

Gökyüzünün zamanla değişimini izlerseniz

you could see that this idea worked fine

bu fikrin, gözlemlediğiniz hareketi

at explaining the motion you saw.

açıkladığını görebilirsiniz.

For centuries, this was central to how Europe

Yüzyıllarca Avrupa ve İslam dünyası,

and the Islamic world saw the universe.

evreni bu gözle gördü.

But in 1543, a guy named Copernicus

Lakin 1543'te Kopernik adında bir adam

proposed a different model.

farklı bir model öne sürdü.

He believed that the sun

Ona göre evrenin merkezi

was at the center of the universe.

Güneş idi.

This radically new idea

Bu fazlasıyla yeni fikri benimsemek

was hard for a lot of people to accept.

birçok insan için zordu.

After all, Aristotle's ideas made sense

Sonuçta Aristo'nun görüşü

with what they could see,

gördükleri kadarıyla mantıklıydı.

and they were pretty flattering to humans.

Hem insanların gururunu da okşuyordu.

But a series of subsequent discoveries

Ama ardarda yapılan keşifler

made the sun-centric model hard to ignore.

güneş merkezli modeli göz ardı etmeyi zorlaştırdı.

First, Johannes Kepler pointed out

Önce Johannes Kepler, yörüngelerin

that orbits aren't perfect circles or spheres.

kusursuz çember veya katmanlar olmadığını söyledi.

Then, Galileo's telescope caught

Sonrasında da Galileo'nun teleskobu

Jupiter's moons orbiting around Jupiter,

Jüpiter'in uydularının, Jüpiter'in etrafında döndüğünü;

totally ignoring Earth.

Dünya'ya ise hiç aldırmadığını gördü.

And then, Newton proposed the theory of universal gravitation,

Daha sonra Newton, tüm cisimlerin birbirini çektiğini kanıtlayarak

demonstrating that all objects are pulling on each other.

evrensel kütleçekim yasasını ortaya attı.

Eventually, we had to let go of the idea

Sonunda, evrenin merkezi olduğumuz

that we were at the center of the universe.

fikrinden vazgeçmek zorunda kaldık.

Shortly after Copernicus, in the 1580s,

Kopernik'ten kısa bir süre sonra, 1580'de

an Italian friar, Giordano Bruno,

İtalyan bir keşiş olan Giardano Bruno

suggested the stars were suns

yıldızların, büyük ihtimalle

that likely had their own planets

kendi gezegenleri olan güneşler olduğunu;

and that the universe was infinite.

evrenin ise sonsuz olduğunu ileri sürdü.

This idea didn't go over well.

Bu fikrin sonu iyi olmadı.

Bruno was burned at the stake for his radical suggestion.

Bruno bu görüşünden dolayı kazığa bağlanarak yakıldı.

Centuries later, the philosopher Rene Descartes

Yüzyıllar sonra filozof Rene Descartes

proposed that the universe was a series of whirlpools,

evrenin, burgaç adını verdiği,

bir dizi girdaptan oluştuğunu

which he called vortices,

and that each star was at the center of a whirlpool.

ve her yıldızın da bir girdabın merkezinde olduğunu öne sürdü.

In time, we realized there were far more stars

Zamanla, evrende Aristo'nun düşündüğünden

than Aristotle ever dreamed.

çok daha fazla yıldız olduğunu fark ettik.

As astronomers like William Herschel

William Herschel gibi astronomistler

got more and more advanced telescopes,

daha gelişmiş teleskoplar yaptıkça

it became clear that our sun is actually

Güneş'imizin, Samanyolu'ndaki birçok yıldızdan biri olduğu

one of many stars inside the Milky Way.

ortaya çıktı.

And those smudges we see in the night sky?

Gece gökte gördüğümüz dumanımsı şeyler var ya?

They're other galaxies,

Onlar da tıpkı Samanyolu'muz gibi

just as vast as our Milky Way home.

uçsuz bucaksız galaksiler.

Maybe we're farther from the center than we ever realized.

Belki de evrenin merkezine düşündüğümüzden de uzağız.

In the 1920s, astronomers studying the nebuli

1920'lerde, bulutsuları inceleyen astronomistler

bulutsuların nasıl hareket ettiğini öğrenmek istedi.

wanted to figure out how they were moving.

Based on the Doppler Effect,

Doppler etkisini baz alarak

they expected to see blue shift

bize yaklaşan cisimlerin maviye;

for objects moving toward us,

bizden uzaklaşanların da kırmızıya

and red shift for ones moving away.

kaydığını görmeyi beklediler.

But all they saw was a red shift.

Ama kırmızıdan başka bir şey göremediler.

Everything was moving away from us, fast.

Her şey bizden hızlıca uzaklaşıyordu.

This observation is one of the pieces of evidence

Bu gözlem, Büyük Patlama dediğimiz teoriyi

for what we now call the Big Bang Theory.

destekleyen kanıtlardan biri.

According to this theory,

Bu teoriye göre

all matter in the universe

evrendeki tüm maddeler

was once a singular, infinitely dense particle.

bir zamanlar tek ve sonsuz yoğunlukta bir parçacıktı.

In a sense, our piece of the universe

Bir bakıma, evrendeki yerimiz

was once at the center.

bir zamanlar merkezdeydi.

But this theory eliminates the whole idea of a center

Ancak bu teori, 'merkezde olma' olayını saf dışı ediyor

since there can't be a center to an infinite universe.

çünkü sonsuz bir evrenin merkezi olamaz .

The Big Bang wasn't just an explosion in space;

Büyük Patlama sadece uzayda olan bir patlama değildi;

it was an explosion of space.

aynı zamanda uzayın patlamasıydı.

What each new discovery proves

Her yeni keşif, evren konusundaki

is that while our observations are limited,

gözlem gücümüzün sınırlı olduğunu;

our ability to speculate and dream

düşünce ve hayal gücümüzün ise

of what's out there isn't.

sınırsız olduğunu gösteriyor.

What we think we know today can change tomorrow.

Bugün bildiğimizi sandığımız şeyler yarın değişebilir.

As with many of the thinkers we just met,

Az önce bahsettiğimiz düşünürler gibi

sometimes our wildest guesses

bazen en akıl almayacak tahminlerimiz,

lead to wonderful and humbling answers

bizi şaşılacak ve mahcup edecek cevaplara

and propel us toward even more perplexing questions.

hatta daha da karmaşık sorulara sevk edebilir.