Is there a center of the universe? - Marjee Chmiel and Trevor Owens

Translator: Linndy V Reviewer: Sơn Võ Hoài

What is at the center of the universe?

Có cái gì ở trung tâm vũ trụ?

It's an essential question

Đó là một câu hỏi cốt yếu

that humans have been wondering about for centuries.

mà loài người đã suy ngẫm trong hàng thế kỉ.

But the journey toward an answer

Nhưng hành trình tìm đến câu trả lời

has been a strange one.

là một sự kỳ lạ.

If you wanted to know the answer to this question

Nếu bạn muốn biết câu trả lời cho câu hỏi này

in third century B.C.E. Greece,

vào thế kỉ thứ ba Trước Công Nguyên Hy Lạp,

you might look up at the night sky

bạn có thể nhìn lên bầu trời đêm

and trust what you see.

và tin vào những gì bạn nhìn thấy.

That's what Aristotle,

Đó là điều mà Aristotle,

THE guy to ask back then, did.

người đã đặt câu hỏi lúc đó, đã làm.

He thought that since we're on Earth, looking up,

Ông nghĩ vì ta ở trên Trái Đất, nếu nhìn lên,

it must be the center, right?

đó chắc hẳn là trung tâm, phải không nhỉ?

For him, the sphere of the world

Đối với ông, khối cầu của thế giới

was made up of four elements:

được cấu thành bởi bốn nguyên tố:

Earth,

Đất,

water,

air,

and fire.

nước

không khí,

và lửa.

These elements shifted around a nested set

Những nguyên tố này dịch chuyển quanh một tập hợp lồng nhau

of solid crystalline spheres.

của những khối cầu rắn trong suốt như pha lê.

Each of the wandering stars, the planets,

Mỗi ngôi sao lang thang, mỗi hành tinh

had their own crystal sphere.

có khối cầu trong suốt của chính nó.

The rest of the universe and all of its stars

Phần còn lại của vũ trụ và toàn bộ các ngôi sao của nó

were on the last crystal sphere.

ở trên khối cầu trong suốt cuối cùng.

If you watch the sky change over time,

Nếu bạn theo dõi bầu trời thay đổi theo thời gian,

you could see that this idea worked fine

có thể thấy rằng ý tưởng này rất đúng

at explaining the motion you saw.

trong việc giải thích sự vận động mà bạn thấy.

For centuries, this was central to how Europe

Trong nhiều thế kỷ, đây là điều trọng yếu mà theo đó Châu Âu

and the Islamic world saw the universe.

và thế giới đạo Hồi quan sát vũ trụ.

But in 1543, a guy named Copernicus

Nhưng vào năm 1543, một người tên Copernicus

proposed a different model.

đề xuất một mô hình khác.

He believed that the sun

Ông tin rằng mặt trời

was at the center of the universe.

ở tại trung tâm của vũ trụ.

This radically new idea

Ý tưởng mới hoàn toàn này

was hard for a lot of people to accept.

ban đầu rất khó để mọi người chấp thuận

After all, Aristotle's ideas made sense

Nhưng rồi, ý kiến của Aristotle lại chính xác

with what they could see,

với điều họ thấy,

and they were pretty flattering to humans.

và chúng khá là tâng bốc với loài người.

But a series of subsequent discoveries

Nhưng một chuỗi những khám phá tiếp theo

made the sun-centric model hard to ignore.

đã khiến mô hình với trung tâm là mặt trời khó để phớt lờ.

First, Johannes Kepler pointed out

Đầu tiên, Johannes Kepler chỉ ra rằng

that orbits aren't perfect circles or spheres.

những quỹ đạo không phải là hình tròn hay hình cầu hoàn hảo.

Then, Galileo's telescope caught

Sau đó, kính thiên văn của Galileo bắt gặp

Jupiter's moons orbiting around Jupiter,

các mặt trăng của Jupiter xoay theo quỹ đạo quanh Jupiter,

totally ignoring Earth.

hoàn toàn phớt lờ Trái Đất.

And then, Newton proposed the theory of universal gravitation,

Và rồi, Newton đề xuất giả thuyết vạn vật hấp dẫn,

demonstrating that all objects are pulling on each other.

trình bày rằng tất cả các vật thể đang hút vào với nhau.

Eventually, we had to let go of the idea

Cuối cùng, ta phải từ bỏ ý niệm

that we were at the center of the universe.

rằng chúng ta nằm tại trung tâm vũ trụ.

Shortly after Copernicus, in the 1580s,

Không lâu sau Copernicus, vào những năm 1580,

an Italian friar, Giordano Bruno,

một thầy dòng nước Ý, Giordano Bruno,

suggested the stars were suns

đề xuất rằng những ngôi sao là những mặt trời

that likely had their own planets

mà rất có thể nó cũng có những hành tinh của riêng mình

and that the universe was infinite.

và rằng vũ trụ là vô tận.

This idea didn't go over well.

Ý tưởng này đã không được ủng hộ.

Bruno was burned at the stake for his radical suggestion.

Bruno bị trói cột thiêu cháy vì đề xuất cấp tiến của ông.

Centuries later, the philosopher Rene Descartes

Nhiều thế kỷ sau, triết gia Rene Descates

proposed that the universe was a series of whirlpools,

đề xuất rằng vũ trụ là một chuỗi các xoáy,

which he called vortices,

mà ông gọi là những xoáy lốc,

and that each star was at the center of a whirlpool.

và rằng mỗi ngôi sao nằm ở trung tâm của một xoáy.

In time, we realized there were far more stars

Vừa đúng lúc đó, ta nhận ra có nhiều sao hơn rất nhiều

than Aristotle ever dreamed.

so với Aristotle từng mơ tưởng đến.

As astronomers like William Herschel

Khi các nhà thiên văn học như William Herschel

got more and more advanced telescopes,

có được những chiếc kính thiên văn ngày càng tiên tiến hơn

it became clear that our sun is actually

nó cho thấy rõ ràng rằng mặt trời của chúng ta thực ra là

one of many stars inside the Milky Way.

một trong rất nhiều ngôi sao trong Dải Ngân Hà.

And those smudges we see in the night sky?

Và vậy còn những vết mờ ta nhìn thấy trên bầu trời đêm?

They're other galaxies,

Chúng là những thiên hà khác,

just as vast as our Milky Way home.

cũng bao la như ngôi nhà Dải Ngân Hà của chúng ta vậy.

Maybe we're farther from the center than we ever realized.

Có lẽ ta xa trung tâm hơn ta từng nhận ra.

In the 1920s, astronomers studying the nebuli

Vào những năm 1920s, các nhà thiên văn học nghiên cứu nebuli

wanted to figure out how they were moving.

muốn hiểu được chúng đang di chuyển như thế nào.

Based on the Doppler Effect,

Dựa trên Hiệu ứng Doppler,

they expected to see blue shift

họ mong đợi nhìn thấy sự dịch chuyển xanh

for objects moving toward us,

cho những vật thể di chuyển về phía ta,

and red shift for ones moving away.

và dịch chuyển đỏ cho những vật di chuyển ra xa.

But all they saw was a red shift.

Nhưng tất cả những gì họ thấy là một dịch chuyển đỏ.

Everything was moving away from us, fast.

Mọi thứ đang di chuyển ra xa khỏi ta, rất nhanh.

This observation is one of the pieces of evidence

Sự quan sát này là một trong những mảnh bằng chứng

for what we now call the Big Bang Theory.

cho cái mà nay ta gọi là Thuyết Vụ Nổ Lớn.

According to this theory,

Dựa vào học thuyết này,

all matter in the universe

mọi vật chất trong vũ trụ

was once a singular, infinitely dense particle.

đã có thời là một phân tử đơn nhất, vô cùng đặc.

In a sense, our piece of the universe

Ở khía cạnh nào đó, mảnh vũ trụ của chúng ta

was once at the center.

đã có thời nằm ở trung tâm.

But this theory eliminates the whole idea of a center

Nhưng học thuyết này loại trừ toàn bộ ý tưởng có một trung tâm

since there can't be a center to an infinite universe.

vì không thể có một trung tâm của một vũ trụ vô tận.

The Big Bang wasn't just an explosion in space;

Vụ Nổ Lớn không chỉ đơn giản là một vụ nổ trong không gian;

it was an explosion of space.

nó là một vụ nổ của không gian.

What each new discovery proves

Điều mà mỗi khám phá mới chứng minh

is that while our observations are limited,

là trong khi những quan sát của ta bị giới hạn,

our ability to speculate and dream

khả năng của chúng ta là suy đoán và mơ ước

of what's out there isn't.

về những gì ngoài đó không bị giới hạn như vậy.

What we think we know today can change tomorrow.

Điều ta nghĩ ta biết ngày hôm nay có thể thay đổi ngày mai.

As with many of the thinkers we just met,

Cũng như với rất nhiều nhà tư tưởng ta vừa gặp,

sometimes our wildest guesses

đôi khi những dự đoán ngông cuồng nhất của chúng ta

lead to wonderful and humbling answers

đưa đến những câu trả lời tuyệt vời và khiêm tốn

and propel us toward even more perplexing questions.

và thúc đẩy chúng ta đến những câu hỏi thậm chí còn rối trí hơn.