The brilliance of bioluminescence - Leslie Kenna

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Çeviri: Bengi Subaşı Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Imagine a place so dark

O kadar karanlık bir yer düşünün ki

you can't see the nose on your face.

burnunuzun ucunu göremiyorsunuz.

Eyes opened or closed, it's all the same

Gözler açık ya da kapalı fark etmez

because the sun never shines there.

çünkü güneş orada parlamıyor.

Up ahead, you see a light.

İleride bir ışık görürsünüz.

When you creep in to investigate,

İncelemek için yavaşça süzülünce

a blue light flits around you.

mavi bir ışık etrafınızda uçuşur.

"I could watch this forever," you think.

“Bunu hep izleyebilirim” diye düşünürsünüz

But you can't

ama izleyemezsiniz

because the mouth of an anglerfish has just sprung open

çünkü bir fener balığının ağzı hemen açıldı

and eaten you alive.

ve sizi canlı canlı yedi.

You are just one of many creatures

Siz, biyolüminesansın

at the bottom of the ocean who learn too late

gücünü anlamayı çok geç öğrenen

to appreciate the power of bioluminescence.

okyanusun dibindeki çoğu canlıdan sadece birisiniz.

Bioluminescence refers to the ability

Biyolüminesans, bazı canlıların

of certain living things to create light.

ışık üretme yeteneği anlamına gelir.

The human body can make stuff

İnsan bedeni, kulak kiri

like ear wax and toe nails,

ya da ayak tırnağı gibi şeyler yapabilir

but these organisms can turn

ama bu organizmalar

parts of their body into glow sticks.

vücutlarının bir bölümünü fosforlu çubuğa çevirebilir.

It's like nature made them ready to rave.

Sanki doğa onları partiye hazırlamış gibi.

Why?

Neden?

In one way or another,

Öyle ya da böyle,

bioluminescence improves a living thing's chances of survival.

biyolüminesans bir canlının yaşama şansını artırır.

Take the firefly.

Ateş böceğini düşünün.

It's ability to glow green

Yeşil parlama yeteneği,

helps it attract a mate on a warm, summer night,

sıcak bir yaz akşamında kendine bir eş çekmesine yardım eder

but it's just one of many living things that can glow.

ama parlayabilen birçok canlıdan sadece biridir.

The railroad worm, Phrixothrix hirtus,

Demir yolu solucanı, Phrixothrix hirtus,

can light up its body in two colors:

vücudunu iki renkle aydınlatabilir:

red and green.

kırmızı ve yeşil.

Would you eat something

Havaalanı pisti gibi

that looks like an airport runway?

görünen bir şeyi yer misiniz?

Neither would any sensible predator.

Akıllı bir yırtıcı da yemez.

The flashing lights keep the worm safe.

Parlayan ışıklar solucanı güvende tutar.

Then there's the deep sea shrimp,

Bir de derin deniz karidesi vardır,

Acantherphyra purpurea.

Acantherphyra purpurea.

When it feels threatened,

Tehdit altında hissederse

it spews a cloud of glowing goo from its mouth.

ağzından parlak ve yapışkan bir madde püskürtür.

Who doesn't run the other way

Üzerine kusulduğunda

when they've just been puked on?

kim diğer yöne kaçmaz ki?

Plus, that puke attracts bigger predators

Ayrıca bu kusmuk, karidesin düşmanını yemek isteyen

who want to eat the shrimp's enemy.

daha büyük yırtıcıları çeker.

So what if you can't bioluminesce?

Peki ya ışıldayamazsanız ne olur?

No problem!

Sorun yok!

There are other ways for living things

Canlıların, biyolüminesansın kendilerinde işlemesini sağlayan başka yolları var;

to make bioluminescence work for them,

even if they weren't born with the equipment to glow.

ışıldamalarını sağlayan donanımla doğmamış olsalar bile.

Let's revisit the anglerfish

Fener balığının sizi yemeye çalışmadan

moments before it tried to eat you.

hemen önceki anlarını tekrar ele alalım.

That glowing bait on top of its head?

Kafasının üstünde parıldayan o yem mi?

It comes from a pocket of skin called the esca.

O, esca denilen bir keseden gelir.

The esca holds bioluminescent bacteria.

Esca, ışıldayan bakteriler içerir.

The anglerfish can't glow there by itself,

Fener balığı orada kendisi ışıldayamaz

so it holds a sack of glowing bacteria instead.

ve onun yerine ışıldayan bakterilerden bir kese tutar.

Remember the firefly?

Ateş böceğini hatırlıyor musunuz?

It can actually make itself glow.

O sahiden kendisini ışıldatabilir.

Inside its lantern are two chemicals,

Fenerinin içinde iki kimyasal madde vardır:

a luciferin and a luciferase.

lüsiferin ve lusiferaz.

When firefly luciferase and luciferin mix together

Ateş böceği lüsiferin ve lusiferazı,

in the presence of oxygen

oksijen ve ATP denilen

and fuel for the cell, called ATP,

hücre yakıtı varlığında karışınca

the chemical reaction gives off energy in the form of light.

kimyasal tepkime, enerjiyi ışık şeklinde çıkartır.

Once scientists figured out

Bilim adamları, ateş böceğinin

how the firefly creates its luciferase and luciferin,

lüsiferin ve lusiferazı nasıl yaptığını anlayınca

they used genetic engineering

genetik mühendisliğini kullanarak

to make this light-producing reaction

bu ışık üreten reaksiyonun

occur inside other living things that can't glow.

ışıldayamayan diğer canlılarda meydana gelmesini sağladı.

For example, they inserted the genes,

Örneğin genleri

or instructions, for a cell

ya da talimatları,

to create firefly luciferase and luciferin into a tobacco plant.

hücrenin lüsiferin ve lusiferaz üretmesi için tütün bitkisine eklediler.

Once there, the tobacco plant followed the instructions

Oraya konunca, tütün bitkisi

slipped into its DNA and lit up like a Christmas tree.

DNA’sına eklenmiş talimatları izledi ve Noel ağacı gibi parladı.

The beauty of bioluminescence,

Biyolüminesansın güzelliği,

unlike the light from the sun or an incandescent bulb,

güneşin ya da ampulün ışığından farklı olarak

is that it's not hot.

sıcak olmayışıdır.

It takes place in a range of temperatures

Canlıyı yakmayan

that don't burn a living thing.

ısı aralıklarında gerçekleşir.

And unlike a glow stick,

İçindeki kimyasallar bitince

which fades out as the chemicals inside get used up,

kararan fosforlu çubuğun aksine

bioluminescent reactions use replenishable resources.

biyolojik ışıldama reaksiyonları, yenilebilir kaynakları kullanır.

That's one reason engineers

Bu, mühendislerin

are trying to develop bioluminescent trees.

ışıldayan ağaçlar geliştirmeyi denemelerinin sebeplerinden biridir.

Just think, if planted on the side of highways,

Sadece düşünün, otoban kenarlarına dikilirlerse

they could light the way, using only oxygen

sadece oksijen ve diğer özgürce var olan

and other freely available, clean resources to run.

saf kaynakları kullanıp yolu aydınlatabilirler.

Talk about survival advantage!

Hayatta kalma avantajını düşünün!

That could help our planet live longer.

Bu, gezegenimizin daha uzun yaşamasına yardım edebilir.

Do you find yourself thinking of other ways

Kendinizi biyolüminesansını iyi kullanmanın

to put bioluminescence to good use?

başka yollarını düşünürken buluyor musunuz?

That glow stick you swing at a rave

Partide salladığınız o fosforlu çubuklar

may help you find a mate,

bir eş bulmanıza yardım edebilir

but how else can bioluminescence improve your survival?

ama biyolüminesans başka nasıl hayatta kalmanızı geliştirebilir?

If you start thinking in this way,

Bu şekilde düşünmeye başlarsanız

you have seen the light.

ışığı görmüşsünüz demektir.