Why should you read "Don Quixote"? - Ilan Stavans

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Mounting his skinny steed,

Sıska küyehlanında yol alan baş kahraman Don Kişot

the protagonist of Don Quixote

charges an army of giants.

bir devler ordusuna meydan okuyor.

In his eyes, it is his duty

Onun gözlerinde görevi,

to vanquish these behemoths

sevgili leydisi Dulcinea adına bu dev yaratıkları mağlup etmek.

in the name of his beloved lady, Dulcinea.

However, this act of valor is ill conceived.

Ancak bu yiğitlik yanlış temellere dayanıyor.

As his squire Sancho Panza explains to him

Yaveri Sanço Panza'nın da ona defalarca açıkladığı üzere

time and again, these aren’t giants;

onlar dev değil; sadece yel değirmenleri.

they are merely windmills.

Don Quixote is undeterred,

Ama Don Kişot yılmıyor,

but his piercing lance

bir elinde mızrağıyla değirmenlerin gazabına uğruyor.

is soon caught in their sails.

Never discouraged,

Şevki hiç kırılmıyor,

the knight stands proudly, and becomes

şövalye gururla kendini gösteriyor ve görevine daha da sıkı bağlanıyor.

even more convinced of his mission.

This sequence encapsulates

Bu olay örgüsü Don Kişot'un niçin bu kadar sevildiğini kısaca özetliyor:

much of what is loved about Don Quixote,

the epic, illogical, and soulful tale of

Alonso Quijano'nun epik, mantıksız ve duygu yüklü hikâyesi,

Alonso Quijano,

who becomes the clumsy but valiant

beceriksiz ama cesur Manchalı Don Kişot,

Don Quixote of la Mancha, known as

diğer adıyla Acıya Göz Yumanların Şövalyesi.

the Knight of the Sorrowful Countenance.

Originally published in two volumes,

Aslı iki cilt hâlinde yayınlanan eserin olay örgüsüde

the narrative follows Don Quixote

as he travels through central and northern Spain

Don Kişot, Kuzey ve Güney İspanya'ya seyahat ederek şeytani güçlerle savaşır.

fighting the forces of evil.

Despite Don Quixote’s lofty imagination,

Don Kişot'un muhtelem hayal gücüne karşın yaratıcısı Miguel de Cervantes

his creator, Miguel de Cervantes,

could never have imagined his book would

kitabının dünyanın en çok satan romanı olacağını hayal dahi edemezdi.

become the best-selling novel of all time.

Barring 5 years as a soldier,

Asker olarak beş yıl kapalı kapılar ardında,

and 5 more enslaved by pirates,

beş yıl da korsanların esiri olarak

Cervantes spent most of his life

Cervantes hayatının çoğunu sıkıntı içinde bir şair ve yazar olarak geçirdi.

as a struggling poet and playwright.

It wasn’t until his late 50’s

En büyük eserini ancak 50'li yaşlarının sonuna geldiğinde yayınlatabildi:

that he published his greatest creation:

an epic satire of chivalry novels.

Şövalye romanlarına dair epik bir hiciv.

At this time,

Bu esnada şövalyeler ve ahlaki görüşlerini anlatan macera dolu ortaçağ romanları

medieval books chronicling the adventures

of knights and their moral code

dominated European culture.

Avrupa kültürünü etkisi altına almıştı.

While Cervantes was a fan,

Cervantes'in kendi de bir hayran olsa da

he was weary of these repetitive tomes,

bu tekrar eden kitaplardan bıkmıştı,

which focused more on listing heroic feats

kitaplar karakter gelişimi üzerinde değil, kahramanlık becerisi üzerinde duruyordu.

than character development.

Bu kitaplara meydan okumak için Don Kişot'u yazdı;

To challenge them, he wrote Don Quixote,

the story of a hidalgo, or idle nobleman,

günlerini gece gündüz şövalye romanları okuyarak geçiren

who spends his days and nights

bir hidalgonun, başıboş bir asilzadenin hikâyesi.

reading chivalry novels.

Driven mad by these stories,

Bu hikâyeleri okuyarak aklını kaçırıyor,

he fashions himself a champion for the downtrodden.

kendini mağdurlar için savaşan bir şampiyon ilan ediyor.

Everyone in his village

Kasabadaki herkes onu bu delilikten vazgeçmesi için ikna etmeye çalışıyor,

tries to convince him to give up his lunacy,

going so far as to burn some of the

kütüphanesindeki göze çarpan kitapların bazılarını yakacak kadar ileri gidiyorlar.

lurid books in his personal library.

But Don Quixote is unstoppable.

Ancak Don Kişot durdurulamaz.

He dresses up in old shining armor,

Parlak zırhını giyip kuşanıyor,

mounts his skinny horse,

sıska atının üzerine çıkıyor

and leaves his village in search of glory.

ve zafer arayışıyla kasabayı terk ediyor.

Cervantes’ novel

Cervantes'in romanı

unfolds as a collection of episodes

cesur şövalyenin şanssızlıklarını anlatan bir dizi bölümden oluşuyor.

detailing the mishaps of the valiant knight.

Yet unlike the chivalry books

Diğer şövalye kitaplarının ve hatta tüm diğer kurguların aksine

and perhaps all other prior fiction,

Cervantes’ story deeply investigates

Cervantes'in hikâyesi baş kahramanın iç yaşamını çok derinden irdeliyor.

the protagonist’s inner life.

Don Quixote matures as the narrative develops,

Öykü ilerledikçe Don Kişot da olgunlaşıyor,

undergoing a noticeable transformation.

fark edilir bir dönüşüm geçiriyor.

This literary revelation

Bu edebi keşif sayesinde

has led many scholars to call Don Quixote

pek çok akademik kişilik Don Kişot'u ilk çağdaş roman kabul etti.

the first modern novel.

And this character development

Üstelik bu karakter gelişimi tek başına olmuyor.

doesn’t happen in isolation.

Early on, Don Quixote is joined

Hikâyenin başında Don Kişot'a

by a villager-turned-squire

Sanço Panza isminde eski köylü bir silahşör katılıyor.

named Sancho Panza.

Sancho and Don Quixote

Sanço ve Don Kişot iki farklı çalışma konusu:

are a study in opposites:

with one as the grounded realist

Biri ayakları yere basan bir realist,

to the other’s idealism.

diğeri ise idealizm öncüsü.

Their lively, evolving friendship is often credited

Canlı ve verimli arkadaşlıkları

baş kahraman ve onun yardımcısı orijinal ikilisi olarak

as the original hero and sidekick duo,

inspiring centuries of fictional partnerships.

yüzyıllar sürecek kurgusal ortaklıklara ilham veriyor.

Don Quixote was a huge success.

Don Kişot inanılmaz bir başarı elde etti.

Numerous editions were published across Europe

17. yüzyılda Avrupa'da defalarca basıldı.

in the seventeenth century.

Even in the Americas,

Hatta günah oldukları gerekçesiyle

where the Church banned all novels

kiliselerin tüm kitapları yasakladığı Amerika kıtalarında bile

for being sinful distractions,

audiences were known to enjoy pirated editions.

okuyucular korsan basımlarla kitaba erişti.

The book was so well received that

Kitap öylesine beğenildi ki okuyucular daha fazlasını istedi.

readers clamored for more.

After a rival author attempted to cash in

Rakip bir yazar sahte bir devam öyküsüyle bu başarıya dâhil olmaya çalışınca

on a fake follow-up, Cervantes released

Cervantes hikâyenin devamını yayınladı.

the official sequel in response.

Now published alongside the first volume

Artık birinci ve ikinci cilt tek cilt hâlinde satılıyor

as a completed text, this second volume picks up

ve ikinci cilt birincisinin bittiği yerde başlıyor

where the original left off,

only now Don Quixote and Sancho have become folk heroes.

ama artık Don Kişot ve Sanço halk kahramanları.

Just as in real-life, Cervantes included

Tıpkı gerçek hayattaki gibi

Cervantes, romanının başarısını karakterlerinin dünyasına dâhil etti.

his novel’s success in the world of his characters.

This unconventional meta-awareness

Bu alışılmadık sonradan farkındalık stili

created philosophical complexity,

felsefi bir karmaşıklık ortaya çıkardı,

as the knight and his squire ponder

şövalye ve silahşörü hikâyenin anlamı üzerine fikir yoruyorlar.

the meaning of their story.

Unfortunately, Cervantes had sold

Ne yazık ki Cervantes,

kitabın yayın hakkını çok az kişiye sattı.

the book’s publishing rights for very little.

He died rich in fame alone.

Ün içinde tek başına vefat etti.

But his treatise on the power of creativity

Ama yaratıcılığın ve bireyselciliğin gücü üzerinde yazdığı bu tez

and individualism has inspired

art,

sanat,

literature,

edebiyat,

popular culture,

popüler kültür

and even political revolution.

ve hatta siyasi devrimlere bile ilham verdi.

Don Quixote argues

Don Kişot'a göre hayal gücümüz hareketlerimizi yön verir,

that our imagination greatly informs our actions,

making us capable of change,

bizi değişim yapma gücüyle donatır

and, indeed, making us human.

ve gerçekten de bizi insan kılar.