How big is a mole? (Not the animal, the other one.) - Daniel Dulek

Çeviri: Suleyman Cengiz Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

OK, today we're going to talk about the mole.

Evet, bugün mol hakkında konuşacağız.

Now, I know what you're thinking: "I know what a mole is,

Ne düşündüğünüzü biliyorum: "Molün ne olduğunu biliyorum,

yerde delikler açıp bahçeleri mahveden tüylü küçük bir yaratık."

it's a small furry creature that digs holes in the ground and destroys gardens."

And some of you might be thinking that it's a growth on your aunt's face with hairs sticking out of it.

Bazılarınız da halanızın yüzünde büyüyen tüylü bir ben olduğunu sanabilir.

Well, in this case, a mole is a concept that we use in chemistry to count molecules,

Burada mol, kimyada molekülleri, atomları, gerçekten küçük tüm şeyleri

atoms, just about anything extremely small.

saymak için kullanılan bir kavramdır.

Have you ever wondered how many atoms there are in the universe?

Evrende kaç atom olduğunu hiç merak ettiniz mi?

Or in your body? Or even in a grain of sand?

Peki ya vücudunuzda? Peki bir kum tanesinde?

Scientists have wanted to answer that question,

Bilim insanları bu soruyu yanıtlamak istemişler

but how do you count something as small as an atom?

ama bir atom kadar küçük bir şeyi nasıl sayarsınız?

Well, in 1811, someone had an idea that if you had equal volumes

1811'de birisi, aynı sıcaklık ve basınçta

of gases, at the same temperature and pressure,

eşit hacimli gazların aynı sayıda parçacığa

they would contain an equal number of particles.

sahip olacağını akletmiş.

His name was Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro.

Adı Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro.

I wonder how long it took him to sign autographs.

İmzasının ne kadar sürdüğünü merak ediyorum.

Unfortunately for Avogadro, most scientists didn't accept the idea of the atom,

Ne yazık ki Avogadro'nun atom fikrini çoğu bilim insanı kabul etmedi

and there was no way to prove he was right.

ve doğru olduğunu ispatlamanın yolu yoktu.

There was no clear difference between atoms and molecules.

Atomlarla moleküller arasında açık bir fark yoktu.

Most scientists looked at Avogadro's work as purely hypothetical,

Çoğu bilim insanı Avogadro'nun çalışmasını tamamen teorik gördü

and didn't give it much thought.

ve çok fazla üzerinde düşünmedi.

But it turned out he was right! By late 1860,

Ama doğru olduğu anlaşıldı!

1860 sonuna doğru Avogadro'nun doğruluğu ispatlandı

Avogadro was proven correct, and his work helped lay the foundation

ve çalışması atom teorisinin temelini oluşturdu ama kendisi 1856'da öldü.

for the atomic theory. Unfortunately, Avogadro died in 1856.

Now the thing is that the amount of particles in even small samples

Şimdi mesele şu: En küçük şeylerde dahi

is tremendous. For example,

olağanüstü sayıda parçacık var.

If you have a balloon of any gas at zero degrees Celcius,

Örneğin sıfır santigrat derecede ve 1 atmosfer basınçta

and at a pressure of one atmosphere, then you have precisely

herhangi gazla dolu bir balonda tam olarak

six hundred and two sextillion gas particles.

altı yüz iki sekstilyon gaz parçacığı vardır.

That is, you have six with 23 zeros after it particles of gas in the container.

Yani altı ile takip eden 23 sıfır kadar gaz parçacığı bulunur.

Or in scientific notation, 6.02 times 10 to the 23rd particles.

Ya da bilimsel gösterimle 6,02 çarpı 10 üzeri 23 kadar parçacık.

This example is a little misleading,

Bu örnek biraz yanıltıcı,

because gases take up a lot of space due to the high kinetic energy

çünkü gaz parçacıklarının yüksek kinetik enerjileri dolayısıyla

of the gas particles, and it leaves you thinking atoms are bigger than they really are.

gazlar çok yer kaplar ve atomlar olduklarından büyükmüş gibi gelebilir.

Instead, think of water molecules.

Bunun yerine su moleküllerini düşünün.

If you pour 18.01 grams of water into a glass,

18,01 gram suyu bir bardağa dökerseniz,

which is 18.01 milliliters, which is like three and a half teaspoons of water,

ki 18,01 ml olup üç buçuk çay kaşığı kadardır,

you'll have 602 sextillion molecules of water.

602 sekstilyon su molekülü bulunacaktır.

Since Lorenzo Romano - uh, never mind - Avogadro was the first one to come up with this idea,

Lorenzo Romano -adı her neyse- Avogadro bu fikri ilk ortaya atan olduğundan

scientists named the number 6.02 times 10 to the 23rd after him.

bilim insanları 6,02 çarpı 10 üzeri 23 sayısına onun ismini verdiler.

It is simply known as Avogadros's number.

Kısaca Avogadro sayısı olarak bilinir.

Now, back to the mole. Not that mole.

Mole geri dönelim.

This mole. Yep, this number has a second name.

Bu sayının ikinci bir ismi vardır.

The mole. Chemists use the term mole

Mol. Kimyacılar bu terimi

to refer to the quantities that are at the magnitude of 602 sextillion.

602 sekstilyon büyüklüğüne sahip miktarları ifade etmek için kullanırlar.

This is known as a molar quantity.

Bir mol miktarı olarak bilinir.

Atoms and molecules are so small, that chemists have bundled them into groups called moles.

Atom ve moleküller o kadar küçüktür ki

kimyacılar bunları mol denen gruplarda toplarlar.

Moles are hard for students to understand because they have a hard time

Molü öğrencilerin anlaması zordur, çünkü bir molün

picturing the size of a mole,

ya da 602 sekstilyonun boyutunu

or of 602 sextillion.

resmetmekte zorlanırlar.

It's just too big to wrap our brains around.

Aklımıza sığıştırmak için çok büyüktür.

Remember our 18.01 milliliters of water?

18,01 ml suyu hatırlıyor musunuz?

Well, that's a mole of water.

İşte o, bir mol sudur.

But how much is that?

Fakat bu ne kadardır?

Exactly what does 602 sextillion look like?

Tam olarak 602 sekstilyon neye benzer?

Maybe this'll help.

Belki bu işe yarar.

Exchange the water particles for donuts.

Su parçacıklarını donutlarla değiştirin.

If you had a mole of donuts, they would cover the entire earth

Bir mol kadar donutla

dünyanın tüm yüzeyini sekiz kilometre derinliğe kadar kaplayabilirdiniz

to a depth of eight kilometers,

which is about five miles.

ki bu yaklaşık 5 mil eder.

You really need a lot of coffee for that.

Bunun için gerçekten çok kahve gerek.

If you had a mole of basketballs, you could create a new planet

Bir mol kadar basket topunuz olsaydı

dünyanın boyutunda yeni bir gezegen yapardınız.

the size of the earth.

If you received a mole of pennies on the day you were born and spent a million dollars

Doğduğunuz gün bir mol kadar sentiniz olsa ve ölene kadar

a second until the day you died at the age of 100, you would still have more than 99.99%

her saniye bir milyon dolar harcasanız paranızın %99,99'undan fazlası

of your money in the bank.

hâlâ bankada duracaktır.

OK. Now we sort of have an idea how large the mole is.

Molün büyüklüğü hakkında artık bir fikre sahibiz.

So how do we use it?

Peki bunu nasıl kullanırız?

Kimyacılar bunu, aynen sizin kilogramı marketten

You might be surprised to know that chemists use it the same way

you use pounds to buy grapes, deli meat, or eggs.

üzüm, et, yumurta almak için kullandığınız şekilde kullanırlar.

When you go to the grocery store, you don't go to the deli counter

Markete gittiğinizde, et reyonuna gidip

and ask for 43 slices of salami, you buy your salami by the pound.

43 dilim salam istemezsiniz, salamı kilogramla alırsınız.

When you buy your eggs, you buy a dozen eggs.

Yumurtanızı düzineyle alırsınız.

When we hear the word dozen, we probably think of the number 12.

Düzine kelimesi size 12 sayısını hatırlatabilir.

We also know that a pair is two,

Çiftin iki olduğunu da biliriz,

a baker's dozen is 13,

bir fırıncının düzinesi 13'tür,

a gross is 144, and a ream of paper is - anybody?

bir gros 144 ve bir kağıt topu - evet?

A ream is 500.

Bir kağıt topu 500'dür.

Well, a mole is really the same thing.

Evet, mol de aslında aynı şeydir.

For a chemist, a mole conjures up the number 6.02 times 10 to the 23rd,

Kimyacı için bir mol 6,02 çarpı 10 üzeri 23 sayısını anımsatır,

not a fuzzy little animal. The only difference is

tüylü küçük hayvanı değil.

that the other quantities are more familiar to us.

Tek fark diğer değerlerin daha tanıdık olmasıdır.

So there you have it - the story of the mole,

İşte şimdi molün hikâyesini,

Avogadro, basketballs, and how to buy salami at the grocery store.

Avogadro, basket topları ve marketten nasıl salam alınacağını biliyorsunuz.