Dead stuff: The secret ingredient in our food chain - John C. Moore

Çeviri: burcu taşdemir Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

If someone called you scum,

Eğer biri seni pislik olarak çağırsaydı,

you'd probably be offended,

muhtemelen gocunurdun

but scientifically,

ama bilimsel olarak

they might not be far off.

çok yanlış olmayabilirler.

Have you ever thought about

Yemeklerinin nereden

where your food comes from?

geldiği hakkında hiç düşündün mü?

You might say it comes from

Bitkiler, hayvanlar hatta

plants, animals, or even fungi,

mantarlardan geldiğini söylerdiniz

but you'd probably rather not

ama muhtemelen bu bitkileri,

think about the rotting organisms and poop

hayvanları ve mantarları besleyen

that feed those plants, animals, and fungi.

çürüyen organizmaları ve kakaları düşünmeyi istemezsiniz.

So really, you and most of the matter in your body

Yani gerçekten, siz ve vücudunuzdaki maddenin çoğu

are just two or three degrees of separation

sadece iki veya üç derece ayrılıyorsunuz,

from things like pond scum.

gölet pisliği gibi şeylerden.

All species in an ecosystem,

Bir ekosistemdeki bütün türler,

from the creatures in a coral reef

bir mercan kayalığındaki canlılardan

to the fish in a lake

bir göldeki balığa,

to the lions on the savannah,

savanadaki aslanlara

are directly or indirectly

doğrudan yada dolaylı olarak

nourished by dead stuff.

ölü şeylerden beslenir.

Most of the organic matter in our bodies,

Vücudumuzdaki organik maddelerin çoğu,

if we trace it back far enough,

eğer yeterince geriye gidersek,

comes from CO2 and water

fotosentez yoluyla

through photosynthesis.

karbondioksit ve sudan gelir.

Plants use the energy from sunlight

Bitkiler güneş ışığından gelen enerjiyi

to transform carbon dioxide and water from the environment

çevredeki karbondioksit ve suyu

into glucose and oxygen.

glukoz ve oksijene çevirmek için kullanır.

That glucose is then transformed

Bu glikoz daha sonra, daha karmaşık

into more complex organic molecules

organik moleküllere dönüştürülür,

to form leaves, stems, roots, fruit, and so on.

yaprakları, sapları, kökleri, meyve vb. oluşturmak için.

Bu organik moleküllerde depolanan enerji

The energy stored in these organic molecules

supports the food chains with which we're familiar.

aşina olduğumuz besin zincirlerini destekler.

Muhtemelen böyle çizimler gördünüz

You've probably seen illustrations like this

or this.

ya da bunun gibi.

Bu yeşil besin zincirleri

These green food chains

start with living plants at their base.

tabandaki canlı bitkilerle başlar.

Ancak gerçek hayattaki karasal ekosistemlerde,

But in real-life terrestrial ecosystems,

bitki maddesinin% 10'undan azı

less than 10% of plant matter

is eaten while it's still alive.

hala canlıyken yenir.

Peki ya kalan %90'ı?

What about the other 90?

Well, just look at the ground

Bir sonbahar gününde

yere bir bakın.

on an autumn day.

Canlı bitkiler ölü vücut kısımlarını döker:

Living plants shed dead body parts:

düşen yapraklar, kırık dallar

fallen leaves, broken branches,

and even underground roots.

hatta yeraltındaki kökler.

Many plants are lucky enough

Birçok bitki, hayatlarını

to go their whole lives without being eaten,

yenilmeden geçirecek kadar şanslıdır,

eventually dying and leaving remains.

sonunda ölür ve kalıntılarını bırakırlar.

All of these uneaten, undigested, and dead plant parts,

Bütün bu %90'ı olan karasal, yenilmemiş,

that 90% of terrestrial plant matter?

sindirilmemiş ve ölü bitki parçaları önemli mi?

That becomes detritus,

Bu, döküntüye dönüşür,

the base of what we call the brown food chain,

kahverengi gıda zinciri dediğimiz şeyin tabanı,

which looks more like this.

çoğunlukla bunun gibi görünür.

What happens to plants

Bitkilere ne olursa,

also happens to all other organisms up the food chain:

besin zincirindeki diğer bütün canlılara da o olur;

some are eaten alive,

bazıları canlı canlı yenir,

but most are eaten only

ama çoğu sadece

when they're dead and rotting.

ölüyken ya da çürümüşken yenir.

And all along this food chain,

Tüm bu besin zinciri boyunca canlılar

living things shed organic matter

ölmeden ve kalıntılarını çürümeye bırakmadan önce

and expel digestive waste

before dying and leaving their remains to decay.

organik madde dökerler

ve sindirim atıklarını dışarı atarlar.

All that death sounds grim, right?

Tüm bu ölümler korkunç geliyor, değil mi?

But it's not.

Ama değil.

All detritus is ultimately consumed

Tüm toprak döküntüleri sonunda

by microbes and other scavengers,

mikroplar ve diğer leşçiller tarafından tüketilirler

so it actually forms the base of the brown food chain

yani aslında diğer birçok organizmayı besleyen

that supports many other organisms,

kahverengi gıda zincirinin temelini oluştururlar,

including us.

buna bizler de dahiliz.

Scientists are learning

Bilim adamları döküntülerin

that this detritus

birçok doğal ekosistemi besleyen

is an unexpectedly huge energy source,

beklenmedik şekilde büyük bir enerji kaynağı

fueling most natural ecosystems.

olduklarını öğreniyorlar.

But the interactions within an ecosystem

Ancak bir ekosistem içindeki etkileşimler

are even more complex than that.

bundan bile daha karmaşıktır.

What a food chain really represents

Bir gıda zincirinin gerçekte

is a single pathway of energy flow.

temsil ettiği şey enerji akışının tek bir rotasıdır.

And within any ecosystem,

Herhangi bir ekosistemde,

many of these flows

bu akışların çoğu zengin

are linked together

bir etkileşim ağı veya

to form a rich network of interactions,

gıda ağı oluşturmak için

or food web,

birbirine bağlanır,

with dead matter supporting that network at every step.

ölü madde her adımda bu ağı destekler.

Ortaya çıkan gıda ağı,

The resulting food web

is so connected

o kadar bağlıdır ki

that almost every species

neredeyse her tür,

is no more than two degrees from detritus,

döküntüden, hatta biz insanlardan

even us humans.

iki dereceden fazla uzakta değildir.

You probably don't eat rotting things,

Muhtemelen doğrudan

poop, or pond scum directly,

çürüyen, kaka yada göl pisliği gibi şeyler yemiyorsunuz

but your food sources probably do.

ama yiyecek kaynaklarınız muhtemelen bunları yiyor.

Many animals we eat

Bizlerin yediği

either feed directly on detritus themselves,

domuz, kümes hayvanları, mantarlar, kabuklular,

like pork, poultry, mushrooms, shellfish,

yayın balıkları gibi deniz tabanından beslenen bir çok hayvan

or catfish and other bottom feeders,

ya doğrudan artıklar ile beslenirler,

or they are fed animal by-products.

ya da hayvansal yan ürünlerle.

So, if you're thinking nature is full of waste,

Eğer doğanın atıklarla dolu olduğunu düşünüyorsanız,

you're right.

haklısınız.

But one organism's garbage is another's gold,

Ama bir canlının çöpü bir diğerinin altınıdır,

and all that rotting dead stuff

bütün bu çürümüş ölü şeyler

ultimately provides the energy that nourishes us

nihayetinde, besin ağından geçerken

and most of life on Earth,

bizi ve dünyadaki yaşamın çoğunu

as it passes through the food web.

besleyen enerjiyi sağlar.

Now that's some food for thought.

İşte bu düşünmek için biraz yemek.