The dark history of zombies - Christopher M. Moreman

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Sara Ozturk

Animated corpses appear in stories all over the world

Yazılı tarih boyunca dünyanın her yerindeki hikayelerde

throughout recorded history.

canlanan cesetler görünüyor.

But zombies have a distinct lineage—

Fakat zombilerin farklı bir soyları var,

one that traces back to Equatorial and Central Africa.

Orta Afrika ve Ekvator’a uzanan bir soy.

The first clue is in the word “zombie” itself.

İlk ipucu “zombie” kelimesinde.

Its exact etymological origins are unknown,

Kesin etimolojik kökeni bilinmiyor

but there are several candidates.

fakat birçok aday var.

The Mitsogho people of Gabon, for example, use the word “ndzumbi” for corpse.

Gabon’un Mitsogho halkı, örneğin,

ceset için “ndzumbi” kelimesini kullanıyor.

The Kikongo word “nzambi” refers variously to the supreme being,

Kongoca “nzambi” kelimesi farklı olarak yüce varlığa,

an ancestor with superhuman abilities, or another deity.

insanüstü yeteneklere sahip bir ataya ya da başka bir tanrıya işaret ediyor.

And, in certain languages spoken in Angola and the Congo,

Angola ve Kongo’da konuşulan bazı dillerde ise

“zumbi” refers to an object inhabited by a spirit,

“zumbi” kelimesi bir ruhun içinde yaşadığı bir nesneye

or someone returned from the dead.

ya da ölümden dönen birisine gönderme yapıyor.

There are also similarities in certain cultural beliefs.

Aynı zamanda bazı kültürel inançlarda da benzerlikler bulunuyor.

For example, in Kongo tradition, it’s thought that once someone dies,

Örneğin, Kongo geleneklerine göre birisi öldüğünde

their spirit can be housed in a physical object

ruhlarının fiziksel bir nesnenin içinde yaşayabileceği,

which might bring protection and good luck.

bu nesnenin de koruma ve iyi şans getireceği düşünülüyor.

Similar beliefs about what might happen to someone’s soul

Ölümden sonra ruha ne olduğu konusundaki benzer görüşler

after death are held in various parts of Africa.

Afrika’nın çeşitli bölümlerinde görülüyor.

Between 1517 and 1804,

1517 ve 1804 yılları arasında,

France and Spain enslaved hundreds of thousands of African people,

Fransa ve İspanya yüz binlerce Afrikalıyı esir etmiş

taking them to the Caribbean island

ve onları şu an Dominik Cumhuriyeti ve Haiti’yi de içine alan

that now contains Haiti and the Dominican Republic.

Karayipler’e götürmüş.

There, the religious beliefs of enslaved African people

Orada esir Afrikalıların dini inançları

mixed with the Catholic traditions of colonial authorities

sömürgeci yetkililerin Katolik gelenekleriyle karışmış

and a religion known as “vodou” developed.

ve “vodou” olarak bilinen bir din ortaya çıkmış.

According to some vodou beliefs, a person’s soul can be captured and stored,

Bazı vodou inanışlarına göre bir kişinin ruhu yakalanıp saklanabilir,

becoming a body-less “zombi.”

böylece vücutsuz bir “zombi”ye dönüşebilir.

Alternatively, if a body isn’t properly attended to soon after death,

Bundan farklı olarak,

eğer ölümden kısa bir süre sonra vücutla gereğince ilgilenilmezse

a sorcerer called a “bokor” can capture a corpse

“bokor” denen bir büyücü cesedi ele geçirip

and turn it into a soulless zombi that will perform their bidding.

onu emirlerine uyacak ruhsuz bir zombiye dönüştürebilir.

Historically, these zombis were said to be put to work as laborers

Tarih boyunca bu zombilerin ne besine ne de istirahata ihtiyaç duyan

who needed neither food nor rest and would enrich their captor’s fortune.

işçiler olarak çalıştırıldığı

ve sahiplerinin servetini arttırdığı söylenmiş.

In other words, zombification seemed to represent the horrors of enslavement

Diğer bir ifadeyle zombileşme, birçok Haitilinin deneyimlediği

that many Haitian people experienced.

esaretin dehşetini temsil ediyormuş gibi görünüyor.

It was the worst possible fate:

Muhtemel en kötü kader:

a form of enslavement that not even death could free you from.

Ölümün bile sizi kurtaramayacağı bir esaret türü.

The zombi was deprived of an afterlife and trapped in eternal subjugation.

Zombi ahiretten mahrum bırakılıp ebediyen boyun eğmeye mahkum edilmiş halde.

Because of this, in Haitian culture,

Bunun yüzünden Haiti kültüründe

zombis are commonly seen as victims deserving of sympathy and care.

zombiler genellikle şefkat ve ilgiyi hak eden kurbanlar olarak görülür.

The zombie underwent a transformation after the US occupation

Fakat zombiler ABD’nin 1915′teki Haiti işgalinden sonra

of Haiti began in 1915—

bir dönüşüm geçirdiler,

this time, through the lens of Western pop culture.

bu sefer Batılı popüler kültürün merceği ile.

During the occupation, US citizens propagated many racist beliefs

İşgal sırasında ABD vatandaşları,

siyahi Haitililer hakkında birçok ırkçı inanışlar yaydılar.

about Black Haitian people.

Among false accounts of devil worship and human sacrifice,

Şeytana tapma ve insan kurban etme gibi yanlış söylentiler arasında

zombie stories captured the American imagination.

zombi hikayeleri Amerikan hayal gücünü etkiledi.

And in 1932, zombies debuted on the big screen

1932 yılında “Beyaz Zombi” adında bir filmle

in a film called “White Zombie.”

zombiler sinemada ilk kez boy gösterdi.

Set in Haiti, the film’s protagonist must rescue his fiancée

Haiti’de geçen filmin ana karakteri, nişanlısını zombi iş gücünü kullanan

from an evil vodou master who runs a sugar mill using zombi labor.

bir şeker fabrikasını işleten kötü vodou efendisinden kurtarmalıydı.

Notably, the film's main object of sympathy isn't the enslaved workforce,

Açıkça göründüğü üzere filmin ana sempati konusu esir iş gücü değil de

but the victimized white woman.

kurban edilen beyaz kadın.

Over the following decades, zombies appeared in many American films,

Sonraki on yıllar boyunca zombiler birçok Amerikan filminde yer aldı,

usually with loose references to Haitian culture,

çoğunlukla Haiti kültürüne az değinilerek;

though some veered off to involve aliens and Nazis.

gerçi bazıları uzaylıları ve Nazileri katacak kadar ileri de gitti.

Then came the wildly influential 1968 film “Night of the Living Dead,”

Sonra oldukça etkileyici 1968 yapımı “Yaşayan Ölülerin Gecesi” filmi çıktı,

in which a group of strangers tries to survive an onslaught

bu filmde ise bir grup yabancı yavaş hareket eden, etobur canavarların

of slow-moving, flesh-eating monsters.

saldırısından kurtulmaya çalışıyordu.

The film’s director remarked that he never envisioned his living dead as zombies.

Filmin yönetmeni, yaşayan ölülerini hiç zombi olarak düşünmediğini belirtti.

Instead, it was the audience who recognized them as such.

Aksine onları zombi olarak gören seyirciydi.

But from then on, zombies became linked to an insatiable craving for flesh—

Ama o zamandan beri,

zombiler et için yanıp tutuşan bir pisboğazla bağdaştırıldılar,

with a particular taste for brains added in 1985′s “The Return of the Living Dead.”

1985 yapımı “Yaşayan Ölülerin Dönüşü“nde özellikle beyinlere karşı bir düşkünlükle.

In these and many subsequent films, no sorcerer controls the zombies;

Bu ve birçok sonraki filmde hiçbir büyücü zombileri kontrol etmiyor;

they’re the monsters.

onlar sadece canavarlar.

And in many iterations, later fueled by 2002′s “28 Days Later,”

Birçok yinelemede, sonraları 2002 yapımı “28 Gün Sonra” filmi ile yükselen

zombification became a contagious phenomenon.

zombileşme bulaşıcı bir fenomen haline geldi.

For decades now, artists around the world have used zombies

On yıllardır dünya genelindeki sanatçılar,

to shine a light on the social ills and anxieties of their moment—

tüketim kültüründen tutun afetlere hazırlık eksikliğine kadar

from consumer culture to the global lack of disaster preparedness.

birçok sosyal soruna ve kaygılarına ışık tutmak için zombileri kullanıyorlar.

But, in effect, American pop culture also initially erased the zombies origins—

Fakat pratikte Amerikan popüler kültürü zombilerin kökenlerini silmiş oldu,

cannibalizing its original significance

asıl önemini parçaladı

and transforming the victim into the monster.

ve kurbanı canavara dönüştürdü.