The beginning of the universe, for beginners - Tom Whyntie

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Betül Tanrıkulu Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

The universe,

Evren,

rather beautiful, isn't it?

çok güzel, değil mi?

It's quite literally got everything,

Tam anlamıyla her şeye sahip.

from the very big

En büyükten,

to the very small.

en küçüğe kadar.

Sure, there are some less than savory elements in there,

Elbette içinde pek hoş olmayan şeyler de var,

but on the whole, scholars agree that its existence

ama genel olarak bilim insanları evrenin varlığının muhtemelen

is probably a good thing.

iyi bir şey olduğu konusunda hemfikirler.

Such a good thing that an entire field of scientific endeavor

O kadar iyi bir şey ki bilimsel çabanın bir alanının tamamı

is devoted to its study.

evreni incelemeye adanmıştır.

This is known as cosmology.

Buna kozmoloji denir.

Cosmologists look at what's out there in space

Kozmologlar uzayda ne olduğunu inceler ve

and piece together the tale of how our universe evolved:

evrenimizin oluşma hikayesinin parçalarını bir araya getirirler.

what it's doing now,

Şu anda ne yaptığını,

what it's going to be doing,

gelecekte ne yapacağını

and how it all began in the first place.

ve tüm bunların nasıl başladığını incelerler.

It was Edwin Hubble who first noticed that our universe is expanding,

Evrenimizin genişlediğini ilk fark eden kişi Edwin Hubble'dı.

by noting that galaxies seem to be flying further and further apart.

Galaksilerin gittikçe birbirinden uzaklaştığını fark etmişti.

This implied that everything should have started

Bu da her şeyin çok sıcak ve küçük bir noktanın

with the monumental explosion

aniden patlaması ile

of an infinitely hot,

oluştuğu

infinitely small point.

anlamına geliyordu.

This idea was jokingly referred to at the time

O zaman bu fikre şaka amaçlı olarak

as the "Big Bang,"

"Büyük Patlama" denildi.

but as the evidence piled up,

Fakat kanıtlar biriktikçe

the notion and the name actually stuck.

kavram da isim de kalıcı oldu.

We know that after the Big Bang,

Büyük Patlama'dan sonra

the universe cooled down

evrenin soğuduğunu

to form the stars and galaxies that we see today.

ve bugün gördüğümüz yıldız ve galaksilerin oluştuğunu biliyoruz.

Cosmologists have plenty of ideas about how this happened.

Kozmologların bunun nasıl gerçekleştiğine dair pek çok fikri vardır.

But we can also probe the origins of the universe

Ama evrenin oluşumunu anlamak için

by recreating the hot, dense conditions that existed at the beginning of time

zamanın başlangıcındaki sıcak ve yoğun koşulları laboratuvarda oluşturarak

in the laboratory.

gözlemleyebiliriz.

This is done by particle physicists.

Bunu parçacık fizikçileri yapar.

Over the past century,

Geçtiğimiz yüzyılda,

particle physicists have been studying

parçacık fizikçileri madde ve kuvveti

matter and forces at higher and higher energies.

gittikçe daha yüksek enerjiyle inceledi.

Firstly with cosmic rays,

Önce kozmik ışınlarla,

and then with particle accelerators,

sonra parçacık hızlandırıcılarla,

machines that smash together subatomic particles at great energies.

yani atomaltı parçacıkları büyük enerjiyle parçalayan makinalarla çalıştılar.

The greater the energy of the accelerator,

Hızlandırıcının enerjisi ne kadar yüksekse,

the further back in time they can effectively peek.

zamanda o kadar geriyi inceleyebilirler.

Today, things are largely made up of atoms,

Bugün her şey atomlardan meydana geliyor.

but hundreds of seconds after the Big Bang,

Ama Büyük Patlama'dan yüzlerce saniye sonra

it was too hot for electrons to join atomic nuclei to make atoms.

elektronların atom çekirdeğine katılarak atom oluşturması için çok sıcaktı.

Instead, the universe consisted of a swirling sea of subatomic matter.

Bu yüzden, evren atomaltı parçacıkların girdabından oluşuyordu.

A few seconds after the Big Bang,

Büyük Patlama'dan birkaç saniye sonra da

it was hotter still,

çok sıcaktı,

hot enough to overpower the forces

O kadar sıcaktı ki, proton ve nötronları

that usually hold protons and neutrons together

atom çekirdeğinde birleştirmesi gereken gücü

in atomic nuclei.

etkisiz hâle getiriyordu.

Further back, microseconds after the Big Bang,

Daha geriye gidersek Büyük Patlama'dan mikrosaniyeler sonra

and the protons and neutrons

proton ve nötronlar,

were only just beginning to form from quarks,

kuarklardan oluşmaya başlamıştı.

one of the fundamental building blocks

Kuark, standart parçacık fiziği

of the standard model of particle physics.

modelinin temel yapı taşıdır.

Further back still,

Daha da geride ise,

and the energy was too great even for the quarks to stick together.

enerji o kadar büyüktü ki kuarklar bile birbirine bağlanamıyordu.

Physicists hope that by going to even greater energies,

Fizikçiler daha yüksek enerjilere çıkarak

they can see back to a time when all the forces were one and the same,

tüm kuvvetlerin tek ve aynı olduğu zamanı incelemeyi umuyor.

which would make understanding

Bu sayede evrenin kökenini

the origins of the universe a lot easier.

çok daha kolay anlayabiliriz.

To do that, they'll not only need to build bigger colliders,

Bunun için hem daha büyük çarpıştırıcılar yapmalı,

but also work hard to combine our knowledge

hem de çok sıkı çalışarak bilgimizi

of the very, very big

çok büyük

with the very, very small

ve çok küçük ile birleştirmeli

and share these fascinating insights with each other

ve bu harika fikirleri birbirleriyle paylaşmalılar.

and with, well, you.

Ve tabii ki, seninle.

And that's how it should be!

İşte olması gereken bu!

Because, after all, when it comes to our universe,

Çünkü sonuçta konu evren olunca,

we're all in this one together.

hepimiz işin içindeyiz.