The life cycle of a t-shirt - Angel Chang

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Consider the classic white t-shirt.

Klasik beyaz bir tişört düşün.

Annually, we sell and buy two billion t-shirts globally,

Dünyada her yıl iki milyar tişört alınıp satılıyor.

making it one of the most common garments in the world.

Bu da onu dünyada en çok bulunan giyim eşyalarından biri yapıyor.

But how and where is the average t-shirt made,

Peki, basit bir tişört nerede ve nasıl yapılıyor?

and what's its environmental impact?

Bunun çevreye olan etkisi nedir?

Clothing items can vary a lot,

Giyim eşyaları için süreç farklılaşabilir

but a typical t-shirt begins its life on a farm in America, China, or India

ama tipik bir tişört hayatına Amerika, Çin ya da Hindistan'da bir tarlada başlar.

where cotton seeds are sown, irrigated and grown for the fluffy bolls they produce.

Buralarda pamuk tohumları ekilir, sulanır ve yumuşacık pamuk kozaları yetiştirilir.

Self-driving machines carefully harvest these puffs,

Otomatik makinalar pamuk kozalarını dikkatlice toplar,

an industrial cotton gin mechanically separates the fluffy bolls from the seeds,

endüstriyel pamuk çırçırı pamuk kozalarını tohumlardan ayırır

and the cotton lint is pressed into 225-kilogram bales.

ve pamuk tiftiği preslenerek 225 kiloluk balyalar oluşturulur.

The cotton plants require a huge quantity of water and pesticides.

Pamuk fidanları büyük miktarda sulama ve tarım ilacı kullanımı gerektirir.

2,700 liters of water are needed to produce the average t-shirt,

Bir sıradan tişört üretmek için 2.700 litre su gerekir.

enough to fill more than 30 bathtubs.

Bu miktardaki su 30'dan fazla küveti doldurmaya yeter.

Meanwhile, cotton uses more insecticides and pesticides

Bu arada pamuk dünyadaki herhangi bir ekinden

than any other crop in the world.

daha fazla böcek ilacı ve tarım ilacı kullanır.

These pollutants can be carcinogenic,

Bu kirleticiler kanserojen olabilir,

harm the health of field workers,

tarım işçilerinin sağlığını bozabilir

and damage surrounding ecosystems.

ve çevredeki ekosisteme zarar verebilir.

Some t-shirts are made of organic cotton grown without pesticides and insecticides,

Bazı tişörtler tarım ilacı ve böcek ilacı olmadan büyüyen organik pamuktan yapılır

but organic cotton makes up less than 1%

ama organik pamuk dünya çapında üretilen

of the 22.7 million metric tons of cotton produced worldwide.

22,7 milyon metrik ton pamuğun %1'den azına denk gelmektedir.

Once the cotton bales leave the farm,

Pamuk balyaları tarlayı terk edince,

textile mills ship them to a spinning facility,

tekstil atölyeleri onları genelde Çin veya Hindistan'da bulunan

usually in China or India,

bükümhanelere yollar,

where high-tech machines blend,

burada yüksek teknolojili makineler pamuğu karıştırıp

card,

taraklar,

comb,

tarar,

pull,

çeker,

stretch,

uzatır

and, finally, twist the cotton into snowy ropes of yarn called slivers.

ve sonunda kordon adı verilen kar gibi ip halatlarına kıvırır.

Then, yarns are sent to the mill,

Sonra ipler atölyeye gönderilir,

where huge circular knitting machines

burada büyük dairesel örgü makineleri

weave them into sheets of rough grayish fabric

bunları kaba, grimsi bezler olarak dokur,

treated with heat and chemicals until they turn soft and white.

bu bezler yumuşak ve beyaz oluncaya dek ısı ve kimyasallardan geçer.

Here, the fabric is dipped into commercial bleaches and azo dyes,

Burada bez tekstilin %70'nin canlı renklerinin oluştuğu

which make up the vivid coloring in about 70% of textiles.

ticari açıcılar ile azo boyalarına batırılır.

Unfortunately, some of these contain cancer-causing cadmium,

Ne yazık ki bunların bazıları kansere sebep olan kadmiyum,

lead,

kurşun,

chromium,

krom

and mercury.

ve civa içermektedir.

Other harmful compounds and chemicals can cause widespread contamination

Diğer zararlı bileşik ve kimyasallar nehirlere ve okyanuslara

when released as toxic waste water in rivers and oceans.

toksik atık su olarak bırakıldıklarında yaygın kirliliğe sebep olabilirler.

Technologies are now so advanced in some countries

Bazı ülkelerde teknoloji artık öylesine ilerledi ki

that the entire process of growing and producing fabric

tüm yetiştirme ve kumaş üretme sürecine

barely touches a human hand.

nadiren insan eli dokunuyor.

But only up until this point.

Ama bu noktaya dek.

After the finished cloth travels to factories,

Bitmiş bez çoğunlukla Bangladeş, Çin, Hindistan

often in Bangladesh, China, India, or Turkey,

veya Türkiye'deki fabrikalara ulaştıktan sonra,

human labor is still required to stitch them up into t-shirts,

bunları sadece makinelerin yapamayacağı karışık bir iş olan

intricate work that machines just can't do.

tişört olarak dikmek için hâlâ insan emeği gerekmektedir.

This process has its own problems.

Bir sürecin kendine has sorunları vardır.

Bangladesh, for example,

Örneğin Çin'i geçerek

which has surpassed China as the world's biggest exporter of cotton t-shirts,

dünyada pamuk tişört ihracatında en büyük olan Bangladeş

employs 4.5 million people in the t-shirt industry,

tişört sanayinde 4,5 milyon kişiyi istihdam ediyor

but they typically face poor conditions and low wages.

ama genelde kötü koşullar ve düşük ücretlerle karşı karşıyalar.

After manufacture, all those t-shirts travel by ship, train, and truck

Üretimden sonra bütün bu tişörtler yüksek gelirli ülkelerde satılmak üzere

to be sold in high-income countries,

gemi, tren ve tırlarla seyahat ederler,

a process that gives cotton an enormous carbon footprint.

bu süreç pamuğa devasa bir karbon ayak izi getirir.

Some countries produce their own clothing domestically,

Bazı ülkeler kendi giysilerini ülkelerinde üretirler

which cuts out this polluting stage,

ki bu bu kirletici basamağı ortadan kaldırır

but generally, apparel production accounts for 10% of global carbon emissions.

ama genelde giysi üretimi küresel karbon yayılımının %10'una denk gelir.

And it's escalating.

Bu artmaya devam ediyor.

Cheaper garments and the public's willingness to buy

Daha ucuz giysiler ve halkın alım isteği

boosted global production from 1994 to 2014 by 400%

1994 ila 2004 arasında küresel üretimi %400 artırarak

to around 80 billion garments each year.

her yıl 80 milyar giysi civarına yükseltti.

Finally, in a consumer's home,

Sonunda bir tüketicinin evinde

the t-shirt goes through one of the most resource-intensive phases of its lifetime.

tişört hayatındaki en kaynak yoğun fazlardan birine girer.

In America, for instance,

Örneğin, Amerika'da

the average household does nearly 400 loads of laundry per year

tipik bir evde yaklaşık olarak yılda 400 yük çamaşır yıkanır,

each using about 40 gallons of water.

her birinde 151 litre su kullanılır.

Washing machines and dryers both use energy,

Çamaşır ve kurutma makineleri enerji kullanır,

with dryers requiring five to six times more than washers.

kurutma makineleri çamaşır makinesine göre beş-altı kat fazlasını gerektirir.

This dramatic shift in clothing consumption over the last 20 years,

Büyük şirketler ve hızlı moda trendleri ile hareket eden

driven by large corporations and the trend of fast fashion

son 20 yıldaki giysi tüketimindeki dramatik değişim

has cost the environment,

çevreye,

the health of farmers,

çiftçilerin sağlığına mal oldu

and driven questionable human labor practices.

ve insanların soru işareti bırakan çalışma şartlarını körükledi.

It's also turned fashion into the second largest polluter in the world after oil.

Aynı zamanda modayı petrolden sonra dünyadaki en büyük kirleticiye dönüştürdü.

But there are things we can do.

Ama yapabileceğimiz şeyler var.

Consider shopping secondhand.

İkinci el satın almayı düşünün.

Try to look for textiles made from recycled or organic fabrics.

Geri dönüşmüş veya organik kumaştan yapılan tekstile bakmaya çalışın.

Wash clothes less and line dry to save resources.

Kaynakları harcamamak için daha az çamaşır yıkayın ve çamaşırları asın.

Instead of throwing them away at the end of their life,

Yaşamlarının sonlarında onları atmak yerine

donate, recycle, or reuse them as cleaning rags.

bağışlayın, geri dönüştürün veya temizlik bezi olarak kullanın.

And, finally, you might ask yourself,

Sonunda kendinize şunu sorabilirsiniz,

how many t-shirts and articles of clothing will you consume over your lifetime,

hayatınız boyunca kaç tane tişört ve giysi tüketeceksiniz

and what will be their combined impact on the world?

ve bunların dünya üzerindeki toplam etkisi ne olacak?