Are the Northern Lights dangerous? - Fabio Pacucci

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: İlker ÖZBAŞ

On September 1st, 1859, miners following the Colorado gold rush woke up

1 Eylül 1859′da Colorado altın hücumundan sonra

to another sunny day.

madenciler güneşli bi güne daha uyandılar.

Or so they thought.

Ya da öyle düşündüler.

To their surprise, they soon discovered it was actually 1 am;

Meğerse saat daha sadece 1′miş

and the sky wasn’t lit by the Sun, but rather by brilliant drapes of light.

ve gökyüzü Güneş yerine parlak ışık hüzmeleriyle aydınlanmıştı.

The blazing glow could be seen as far as the Caribbean,

Bu çarpıcı parıltı Karayipler’den bile görülebiliyordu

leading people in many regions to believe that nearby cities had caught fire.

ve birçok bölgedeki insanı yakındaki şehirlerin yandığına inandırmıştı.

But the true cause of what would come to be known as the Carrington Event

Fakat daha sonraları Carrington Olayı olarak bilinen bu durumun asıl sebebi

was a solar storm— the largest in recorded history.

bir güneş fırtınasıydı ve yazılı tarihin en büyüğüydü.

Solar storms are one of many astrophysical phenomena caused by magnetic fields.

Güneş fırtınaları, manyetik alanlardan kaynaklanan

birçok astrofizik fenomenden biridir.

These fields are generated by movements of electrically charged particles

Bu alanlar, proton ve elektron gibi

elektrik yüklü parçacıkların hareketleri ile ortaya çıkar.

like protons and electrons.

For example, Earth’s magnetic field is generated by charged molten metals

Örneğin, Dünya’nın manyetik alanı gezegenin dış çekirdeğinde dolaşan

circulating in the planet's outer core.

yüklü erimiş metallerle ortaya çıkar.

Similarly, the Sun’s magnetic field is generated by large convective movements

Benzer şekilde, Güneş’in manyetik alanı yıldızı oluşturan plazmadaki

in the plasma that composes the star.

büyük taşınma hareketleriyle ortaya çıkar.

As this plasma slowly swirls,

Bu plazma yavaşça döndükçe

it creates areas of intense magnetic activity called sunspots.

güneş lekesi denen yoğun manyetik hareket alanları oluşturur.

The magnetic fields that form near these regions

Bu bölgelerin yakınında oluşan manyetik alanlar

often become twisted and strained.

çoğu zaman bükülür ve gerilir.

And when they’re stretched too far, they snap into simpler configurations,

Çok fazla gerildiklerinde de daha basit şekiller oluştururlar

releasing energy that launches plasma from the Sun’s surface.

ve Güneş’in yüzeyinden plazma fırlatan enerjiyi serbest bırakırlar.

These explosions are known as coronal mass ejections.

Bu patlamalar, taçküre kütle atımı olarak bilinir.

The plasma— mostly made of protons and electrons— accelerates rapidly,

Daha çok proton ve elektronlardan oluşan plazma süratle hızlanır,

quickly reaching thousands of kilometers per second.

çabucak saniyede binlerce kilometre hıza ulaşırlar.

A typical coronal mass ejection covers the distance between the Sun and the Earth

Tipik bir taçküre kütle atımı,

sadece birkaç günde

Güneş’le Dünya arasındaki mesafeyi kat eder,

in just a couple of days,

flowing along the magnetic field that permeates the solar system.

güneş sistemine yayılan manyetik alan boyunca süzülür.

And those that cross the Earth’s path are drawn to its magnetic field lines,

Dünya’nın yoluna çıkanlar manyetik alan çizgisine çekilirler

falling into the atmosphere around the planet’s magnetic poles.

ve gezegenin manyetik kutubu etrafına düşerler.

This tidal wave of high-energy particles excites atmospheric atoms

Yüksek enerjili parçacıkların yarattığı bu dalgalar

oksijen ve azot gibi atmosferik atomları harekete geçirir

such as oxygen and nitrogen,

causing them to rapidly shed photons at various energy levels.

ve çeşitli enerji seviyelerinde hızla fotonlar saçmalarına neden olur.

The result is a magnificent light show we know as the auroras.

Sonuç, kutup ışığı olarak bildiğimiz muhteşem ışık gösterisi.

And while this phenomenon is usually only visible near the Earth’s poles,

Bu fenomen çoğu zaman sadece Dünya’nın kutuplarında görünse de

strong solar storms can bring in enough high energy particles

güçlü güneş fırtınaları, yeteri kadar yüksek enerjili parçacıkları getirip

to light up large stretches of the sky.

gökyüzünün büyük bir kısmını aydınlatabilir.

The magnetic fields in our solar system are nothing

Güneş sistemimizdeki manyetik alanlar

compared to those found in deep space.

uzayın derinliklerindekine kıyasla hiçbir şey.

Some neutron stars generate fields 100 billion times stronger

Bazı nötron yıldızlar, güneş lekelerinde bulunanlardan

100 milyar kat daha güçlü manyetik alanlar ortaya çıkarıyor.

than those found in sunspots.

And the magnetic fields around supermassive black holes

Süper kütleli kara deliklerin etrafındaki manyetik alanlar

expel jets of gas that extend for thousands of light years.

binlerce ışık yılına uzanabilen gaz alevi çıkarabilir.

However, on Earth, even weak solar storms can be surprisingly dangerous.

Fakat Dünya’da güçsüz güneş fırtınaları bile şaşırtıcı şekilde tehlikeli olabilir.

While the storms that reach us are generally harmless to humans,

Bize ulaşan fırtınalar genellikle insanlara zararsız olsa da

the high-energy particles falling into the atmosphere

atmosfere düşen yüksek enerjili parçacıklar

create secondary magnetic fields,

ikincil manyetik alanlar yaratırlar,

which in turn generate rogue currents that short-circuit electrical equipment.

bu da elektrikli aletleri kısa devre yaptıran akımlar ortaya çıkarır.

During the Carrington Event,

Carrington Olayı sırasında,

the only widespread electrical technology was the telegraph.

tek yaygın elektrik teknolojisi telgraftı.

But since then, we've only become more dependent on electrical systems.

Ama o zamandan beri elektrik sistemlerine daha bağımlı hale geldik.

In 1921, another powerful solar storm caused telephones

1921′de güçlü başka bir güneş fırtınası dünya genelindeki telefonların

and telegraph equipment around the globe to combust.

ve telgraf ekipmanlarının yanmasına neden oldu.

In New York, the entire railway system was shut down and fires broke out

New York’da tüm demiryolu ağı kapandı

ve merkez kontrol binasında yangın çıktı.

in the central control building.

Comparatively weak storms in 1989 and 2003

1989 ve 2003′teki nispeten zayıf fırtınalar

turned off regions of the Canadian power grid

Kanada’nın güç nakil şebekesindeki bölgeleri kapatıp

and damaged multiple satellites.

birçok uyduya zarar verdi.

If we were hit by a storm as strong as the Carrington Event today,

Bugün Carrington Olayı’ndaki kadar güçlü bir fırtınayla karşılaşsak

it could devastate our interconnected, electrified planet.

fırtına birbirine bağlı, elektrikli gezegenimizi mahvedebilir.

Fortunately, we're not defenseless.

Neyse ki savunmasız değiliz.

After centuries of observing sunspots,

Güneş lekelerini yüzyıllardır gözetledikten sonra

researchers have learned the Sun’s usual magnetic activity

araştırmacılar Güneş’in klasik manyetik etkinliğinin

follows an 11-year cycle,

11 yıllık bir döngüyü takip ettiğini öğrendiler,

giving us a window into when solar storms are most likely to occur.

bu da güneş fırtınalarının gerçekleşmesi olası zamanlar hakkında bir fikir veriyor.

And as our ability to forecast space weather has improved,

Uzay hava durumunu tahmin etme yeteneğimiz geliştikçe

so have our mitigation measures.

azaltma tedbirlerimiz de gelişti.

Power grids can be shut off in advance of a solar storm,

Güç nakil şebekeleri güneş fırtınasından önce kapatılabilir

while capacitors can be installed to absorb the sudden influx of energy.

ve kondansatörler de ani enerji akışını emmek için kurulabilir.

Many modern satellites and spacecraft are equipped with special shielding

Birçok modern uydu ve uzay aracı, güneş fırtınasının etkisini yutmak için

to absorb the impact of a solar storm.

özel korumalarla teçhizatlandırılıyorlar.

But even with these safeguards,

Ama bu önlemlerle bile

it’s hard to say how our technology will fare during the next major event.

sonraki büyük olayda teknolojimize ne olacağını tam olarak söylemek zor.

It’s possible we’ll be left with only the aurora overhead

Yolu aydınlatmak için

geriye sadece kutup ışığının kalması ise mümkün.

to light the path forward.