How to recognize a dystopia - Alex Gendler

Distopya Nasıl Anlaşılır? - Alex Gandler

Çeviri: Selda Yener Gözden geçirme: Estel Anahmias

Have you ever tried to picture an ideal world?

Hayalinizde ideal bir dünya canlandırmayı denediniz mi?

One without war, poverty, or crime?

İçinde savaşın, fakirliğin veya suçun olmadığı türden?

If so, you're not alone.

Cevabınız evetse yalnız değilsiniz.

Plato imagined an enlightened republic ruled by philosopher kings,

Platon, filozof kralların yönettiği aydın bir cumhuriyet hayal etmişti.

many religions promise bliss in the afterlife,

Birçok din öbür dünyada mutluluk vadeder,

and throughout history,

tarih boyunca da

various groups have tried to build paradise on Earth.

çeşitli topluluklar Dünya'da cenneti kurmaya çalışmıştır.

Thomas More's 1516 book "Utopia" gave this concept a name,

Thomas More'nin 1516 yılında yazdığı "Ütopya", bu konsepte

Greek for "no place."

Yunanca "olmayan yer" anlamına gelen bir isim verir.

Though the name suggested impossibility,

Kelime olarak imkânsızlığı çağrıştırsa da

modern scientific and political progress

bugünkü bilimsel ve politik gelişmeler,

raised hopes of these dreams finally becoming reality.

bu hayallerin nihayet gerçekleşeceği umutlarını artırdı.

But time and time again, they instead turned into nightmares

Fakat her seferinde, savaş, kıtlık ve

of war, famine, and oppression.

baskı kâbuslarına dönüştüler.

And as artists began to question utopian thinking,

Sanatçılar ütopik düşünceyi sorgulamaya başladığında ise

the genre of dystopia, the not good place, was born.

distopya türü; "iyi olmayan yer" ortaya çıktı.

One of the earliest dystopian works is Jonathan Swift's "Gulliver's Travels."

Jonathan Swift'in "Güliver'in Maceraları" distopik eserlerin ilk örneklerindendir.

Throughout his journey, Gulliver encounters fictional societies,

Yolculuğu boyunca Güliver, ilk bakışta bazıları etkileyici görünen

some of which at first seem impressive, but turn out to be seriously flawed.

ancak sonra ciddi kusurları ortaya çıkan hayali toplumlarla karşılaşır.

On the flying island of Laputa,

Uçan ada Laputa'da,

scientists and social planners pursue extravagant and useless schemes

bilim adamları ve sosyal planlayıcılar sıradan insanların temel ihtiyaçlarını

while neglecting the practical needs of the people below.

göz ardı ederken, saçma ve gereksiz programlar uygular.

And the Houyhnhnm who live in perfectly logical harmony

Mükemmel bir mantık uyumu içinde yaşayan Houyhnhnm'lerin ise

have no tolerance for the imperfections of actual human beings.

gerçek insanların kusurlarına toleransları hiç yoktur.

With his novel, Swift established a blueprint for dystopia,

Bu romanıyla Swift, çağdaş toplumların

imagining a world where certain trends in contemporary society

temel eksikliklerini ortaya çıkaran bazı meselelerin abartıldığı

are taken to extremes,

bir dünya hayal ederek

exposing their underlying flaws.

distopyanın temelini kurmuştur.

And the next few centuries would provide plenty of material.

Sonraki yüzyıllar ise birçok malzeme sunacaktı.

Industrial technology that promised to free laborers

İşçilere özgürlük vadeden endüstriyel teknoloji,

imprisoned them in slums and factories, instead,

onları tam tersi gecekondulara ve fabrikalara hapsederken

while tycoons grew richer than kings.

büyük iş adamlarını krallardan daha zengin etmişti.

By the late 1800's, many feared where such conditions might lead.

1800'lerin sonlarına doğru, birçoğu bu durumun sonuçlarından korkuyordu.

H. G. Wells's "The Time Machine" imagined upper classes and workers

H.G. Wells'in "Zaman Makinesi", üst sınıf ve işçileri

evolving into separate species,

karmaşık bölünmüş topluluklar olarak resmederken

while Jack London's "The Iron Heel" portrayed a tyrannical oligarchy

Jack London'ın "Demir Ökçe"si, fakirleştirilmiş kalabalıklara hükmeden

ruling over impoverished masses.

zalim bir oligarşi resmeder.

The new century brought more exciting and terrifying changes.

Yeni yüzyıl çok etkileyici ve korkutucu değişikliklere sebep olmuştur.

Medical advances made it possible to transcend biological limits

Tıptaki ilerlemeler, biyolojik sınırların ötesine geçmeyi mümkün kılarken

while mass media allowed instant communication

kitle iletişim araçları liderler ve halk arasında

between leaders and the public.

hızlı iletişime olanak sağlamaktadır.

In Aldous Huxley's "Brave New World", citizens are genetically engineered

Aldous Huxley'in "Cesur Yeni Dünya"sında karakterler genetik olarak

and conditioned to perform their social roles.

toplumsal rollerine göre ayarlanmış ve şartlara uygun hâle getirilmişlerdir.

While propaganda and drugs keep the society happy,

Propaganda ve uyuşturucular toplumu huzurlu yaşatırken,

it's clear some crucial human element is lost.

insanlık için çok önemli bazı değerlerin yok olduğu anlaşılır.

But the best known dystopias were not imaginary at all.

Fakat en meşhur distopyalar hiç de hayali değildir.

Avrupa, benzeri görülmemiş endüstriyel savaştan zarar gördükçe

As Europe suffered unprecedented industrial warfare,

new political movements took power.

yeni politik hareketler gücü ele aldı.

Some promised to erase all social distinctions,

Bazısı sosyal ayrımcılıkları tümüyle yok etmeyi vadederken,

while others sought to unite people around a mythical heritage.

bazısı da insanları hayali miraslar etrafında birleştirmeyi amaçladı.

The results were real-world dystopias

Sonuçlar, hayatın

where life passed under the watchful eye of the State

devlet gözetimi altında geçtiği

and death came with ruthless efficiency to any who didn't belong.

ve ölümün hak etmeyene zalimce geldiği gerçek dünya distopyalarıydı.

Many writers of the time didn't just observe these horrors,

Dönemin çoğu yazarı sadece bu korkulara seyirci kalmayıp

but lived through them.

ayrıca bunları tecrübe etmişlerdir.

In his novel "We", Soviet writer Yevgeny Zamyatin described a future

Sovyet yazar Yevgeny Zamyatin "Biz" romanında,

where free will and individuality were eliminated.

özgür iradenin ve bireyselliğin yok edildiği bir gelecek resmi çizer.

Banned in the U.S.S.R., the book inspired authors like George Orwell

SSCB'de yasaklanan kitap, faşizm ve komünizme karşı George Orwell gibi

who fought on the front lines against both fascism and communism.

ön saflarda savaşan yazarlara ilham vermiştir.

While his novel "Animal Farm" directly mocked the Soviet regime,

Orwell'ın "Hayvan Çiftliği" romanı Sovyet rejimiyle doğrudan alay ederken

the classic "1984" was a broader critique of totalitarianism, media, and language.

klasik yapıtı "1984", totaliterlik, medya ve dilin kapsamlı bir eleştirisidir.

And in the U.S.A., Sinclair Lewis's "It Can't Happen Here"

ABD'de ise Sinclair Lewis'in "It Can't Happen Here" romanı

envisioned how easily democracy gave way to fascism.

demokrasinin kolaylıkla faşizme boyun eğmesini anlatır.

In the decades after World War II,

II. Dünya Savaşını takip eden yıllarda,

writers wondered what new technologies

yazarlar atom enerjisi,

like atomic energy, artificial intelligence, and space travel

yapay zekâ ve uzay seyahati gibi yeni teknolojilerin

meant for humanity's future.

insanlığın geleceği için ne hazırladığını merak etmiştir.

Contrasting with popular visions of shining progress,

Parlak ilerleyişin yaygın görüşlerine zıt olarak

dystopian science fiction expanded to films, comics, and games.

distopik bilim kurgular film, mizah ve oyunlara konu olmuşlardır.

Robots turned against their creators

Robotlar yaratıcılarına karşı çıkarken

while TV screens broadcast deadly mass entertainment.

TV ekranları sıkıcı kitle eğlence yayınları yapmaktadır.

Workers toiled in space colonies above an Earth of depleted resources

İşçiler, uzay kolonilerinde kaynakları tükenmiş ve aşırı kalabalık,

and overpopulated, crime-plagued cities.

şehirlerde suçun kol gezdiği bir Dünya'da zorluk içinde çalışmaktadır.

Yet politics was never far away.

Ancak politikadan uzak durulmamıştır.

Works like "Dr. Strangelove" and "Watchmen" explored the real threat of nuclear war,

"Dr. Garipaşk" ve "Watchmen" gibi yapıtlar nükleer savaşın asıl tehdidini incelerken

while "V for Vendetta" and "The Handmaid's Tale"

"V for Vendetta" ve "Damızlık Kızın Öyküsü"

warned how easily our rights could disappear in a crisis.

haklarımızın kriz durumunda ne kadar kolay yok olacağına dair uyarıda bulunur.

And today's dystopian fiction continues to reflect modern anxieties

Günümüzün distopik kurgusu ise

about inequality,

eşitsizlik,

climate change,

iklim değişikliği,

government power,

iktidar gücü ve

and global epidemics.

küresel salgınlara dair modern kaygıları resmeder.

So why bother with all this pessimism?

Peki tüm bu karamsarlığa ne gerek var?

Because at their heart, dystopias are cautionary tales,

Çünkü distopyalar özünde uyarı niteliğinde hikâyelerdir,

not about some particular government or technology,

belli bir yönetim veya teknoloji ile ilgili değil,

but the very idea that humanity can be molded into an ideal shape.

ancak insanlığı ideal bir kalıba sokma fikriyle ilgilidir.

Think back to the perfect world you imagined.

Hayalini kurduğunuz mükemmel dünyayı tekrar düşünün.

Did you also imagine what it would take to achieve?

Gerçekleşmesi için neler gerektiğini de düşünmüş müydünüz?

How would you make people cooperate?

İnsanları nasıl iş birliği içinde tutardınız?

And how would you make sure it lasted?

Bunun devam edeceğinden nasıl emin olurdunuz?

Now take another look.

Şimdi tekrar bakın.

Does that world still seem perfect?

O dünya hâlâ mükemmel görünüyor mu?