What creates a total solar eclipse? - Andy Cohen

Šta stvara potpuno pomračenje Sunca? - Endi Koen (Andy Cohen)

Prevodilac: Tijana Mihajlović Lektor: Mile Živković

On August 21, 2017

Dvadeset prvog avgusta 2017. godine,

the shadow of the Moon will pass

senka Meseca će preći

from the west coast to the east coast of the U.S.

sa zapadne na istočnu obalu SAD-a.

Naše plavo nebo pretvoriće se

Our blue sky will turn black as night

u tamno poput noći

and fill with stars,

i napuniti zvezdama,

and there will be a hole in the sky

a postojaće rupa na nebu

where the Sun used to be,

gde je nekada bilo Sunce,

surrounded by the fiery ring of the Sun's corona,

okružena vatrenim prstenom Sunčeve korone -

a total eclipse of the Sun.

potpuno pomračenje Sunca.

This will truly be a historic event.

Ovo će zaista biti istorijski događaj.

Accounts of solar eclipses

Opisi pomračenja Sunca

date way back on the written record.

datiraju daleko unazad u pisanim izveštajima.

The early Mesopotamians wrote

Drevni Mesopotamci zapisali su

that the Sun was put to shame

da je Sunce osramoćeno

during the solar eclipse of the 14th century B.C.E.

tokom pomračenja Sunca u 14. veku p.n.e.

and it may have started

a to je možda i pokrenulo

the Sun worship of the Egyptian pharaoh Akhenaten.

obožavanje Sunca egipatskog faraona Ehnatona.

Ancient Chinese astrologers paid with their lives

Drevni kineski astrolozi plaćali su životima

ako ne bi uspeli da predvide pomračenje Sunca

if they failed to predict the solar eclipse

and portend the fate of their emperors

i nagoveste sudbinu svojih vladara

čiji je simbol bio Sunce.

whose symbol was the Sun.

The earliest date of a specific event in human history,

Najstariji datum specifičnog događaja u ljudskoj istoriji,

a battle between the armies of Lydia and Media,

bitka između armija Lidije i Medije,

occurred on May 28, 535 B.C.E.

desio se 28. maja 535. godine p.n.e.

when a solar eclipse caused the soldiers

kada je pomračenje Sunca prouzrokovalo

to lay down their arms and declare a truce.

da vojnici polože oružje i proglase primirje.

So how does it happen?

Pa, kako se ovo dešava?

During a total solar eclipse,

Tokom potpunog pomračenja Sunca,

the Moon moves between the Earth and the Sun.

Mesec se pomeri između Zemlje i Sunca.

When this happens, the disc of the Moon

Kada se ovo desi, Mesečev disk

appears to perfectly cover the disc of the Sun

deluje kao da savršeno pokriva Sunčev disk,

even though the Sun is much larger than the Moon.

iako je Sunce mnogo veće nego Mesec.

But how is this possible?

Kako je ovo moguće?

The Sun is 400 times bigger than the Moon,

Sunce je 400 puta veće nego Mesec,

but by sheer coincidence,

ali zbog čiste slučajnosti,

the Moon is 390 times closer to Earth.

Mesec je 390 puta bliži Zemlji.

Size and distance cancel each other out

Veličina i udaljenost se potiru,

so that the Moon and Sun appear

pa Mesec i Sunce deluju

to be almost the exactly same size.

kao da su skoro iste veličine.

Every time the Moon orbits the Earth,

Svakog puta kada Mesec zaokruži put oko Zemlje,

once every 27.3 days,

jednom u 27,3 dana,

it has to pass between the Earth and the Sun,

mora da prođe između Zemlje i Sunca,

a stage called the new moon phase.

što se naziva nova Mesečeva mena.

And every time it passes,

Svakoga puta kada prođe kroz tu fazu,

the New Moon has a chance to block out the Sun.

novi Mesec ima priliku da blokira Sunce.

Most of the time,

Većinu vremena,

the Moon passes a little above

Mesec prođe malo iznad

or a little below the Sun,

ili ispod Sunca,

but if they align perfectly,

ali ako se savršeno poravnaju,

the shadow of the Moon

senka Meseca

will make a narrow path across Earth

napraviće uzak put preko Zemlje,

and those in the shadows will see a total solar eclipse.

a oni koji su u senci videće potpuno pomračenje Sunca.

Just like on night side of the Earth,

Baš kao na noćnoj strani Sunca,

the sky during a total eclipse is black

nebo tokom pomračenja je tamno

and filled with stars.

i ispunjeno zvezdama.

But while the moon perfectly covers

Međutim, dok Mesec savršeno pokriva

the surface of the Sun,

površinu Sunca,

it doesn't block out the Sun's outer atmosphere,

ne blokira i Sunčevu spoljašnju atmosferu,

its corona, which appears as a fiery ring

koronu, koja se pojavljuje kao vatreni prsten

around the dark disc of the moon.

oko tamnog diska Meseca.

Pomračenja Sunca se javljaju nekoliko puta u toku godine,

Solar eclipses occur several times a year,

but most often they are partial eclipses

ali najčešće su delimična pomračenja

where the Moon doesn't quite line up with the Sun.

kada se Mesec ne poravna sa Suncem,

And, when the Moon and Sun are perfectly aligned,

a kada su Mesec i Sunce u savršenom poravnanju,

the Moon is usually too far from Earth in its orbit

Mesec je obično predaleko od Zemlje u svojoj orbiti

to completely cover the Sun,

da potpuno prekrije Sunce,

creating an annular eclipse.

stvarajući anularno pomračenje.

During an annular or partial eclipse,

Tokom anularnog ili delimičnog pomračenja,

the sky remains bright.

nebo ostaje svetlo.

Even on those rare occasions of a total eclipse,

Čak i tokom retkih prilika potpunog pomračenja,

the Moon's shadow is most likely to fall

Mesečeva svetlost će verovatno pasti

on the 70% of Earth that is covered by water,

na 70% Zemlje koju pokriva voda

and few people, if any, will see it.

i tek nešto malo ljudi, ako i neko uopšte, će ga videti.

The eclipse of 2017 will be remarkable on a larger scale

Pomračenje u 2017. biće još izvanrednije

because the Moon is slowly moving away from Earth.

jer će se Mesec polako odmicati od Zemlje.

If a furry ancestor of ours had bothered to look up

Da su se naši dlakavi preci potrudili da gledaju naviše

during a solar eclipse a hundred million years ago,

tokom pomračenja Sunca pre sto miliona godina,

it wouldn't have seen the fiery corona of the Sun.

ne bi videli vatrenu koronu Sunca.

It would have just been dark.

Samo bi bilo mračno.

Eventually, the Moon will have moved too far from Earth

Na kraju će se Mesec previše udaljiti od Zemlje

to completely cover the disc of the Sun.

da bi potpuno pokrivao Sunčev disk.

It is only during our little wink of Earth's history

Samo u toku ovog kratkog treptaja Zemljine istorije

that the Moon is at just the right distance

Mesec je na pravoj razdaljini

to cause a total solar eclipse

da bi prouzrokovao potpuno pomračenje,

yet not block the Sun's corona.

ali ne i blokadu Sunčeve korone.

So on August 21, 2017,

Tako, 21. avgusta 2017. godine,

when the Moon exactly lines up with the Sun

kada se Mesec poravna sa Suncem,

and the Moon is close enough to the Earth,

a Mesec bude bio dovoljno blizu Zemlje,

its shadow will cross the U.S.

njegova senka će preći preko SAD-a

and, if you happen to be in its narrow path,

i, ako ste na uskom putu,

you will witness one of the most

bićete svedok jednom od prikaza u svemiru

awe-inspiring sights in the universe.

koji ispunjavaju divljenjem.

But, as incredible as this event will be,

Ipak, iako je neverovatno kao događaj,

potpuna pomračenja su i jedna od najopasnijih događaja.

total eclipses are one of the most dangerous as well.

Only specially tinted filters,

Samo specijalno obojeni filteri,

specifically designed to observe the Sun,

posebno dizajnirani za posmatranje Sunca,

should be used.

treba da se koriste.

The eclipse might put the Sun to shame,

Pomračenje možda donosi stramotu Suncu,

but even a shamed Sun

ali čak i postiđeno Sunce

can seriously damage your eyes.

može ozbiljno da vam ošteti oči.