What creates a total solar eclipse? - Andy Cohen

Jak powstaje całkowite zaćmienie? - Andy Cohen

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

On August 21, 2017

21 sierpnia 2017 roku

the shadow of the Moon will pass

cień Księżyca przejdzie przez USA od zachodniego do wschodniego wybrzeża.

from the west coast to the east coast of the U.S.

cień Księżyca przejdzie przez USA od zachodniego do wschodniego wybrzeża.

Our blue sky will turn black as night

Niebo pociemnieje jak w nocy i wypełni gwiazdami.

Niebo pociemnieje jak w nocy i wypełni gwiazdami.

and fill with stars,

and there will be a hole in the sky

Tam, gdzie było Słońce, pozostanie czarny dysk,

where the Sun used to be,

Tam, gdzie było Słońce, pozostanie czarny dysk,

surrounded by the fiery ring of the Sun's corona,

otoczony pierścieniem słonecznej korony.

a total eclipse of the Sun.

Całkowite zaćmienie.

This will truly be a historic event.

Będzie to wydarzenie historyczne.

Accounts of solar eclipses

Zapiski o zaćmieniach

date way back on the written record.

znajdują się w wielu historycznych źródłach.

The early Mesopotamians wrote

Starożytni Mezopotamczycy pisali,

that the Sun was put to shame

że słońce schowało się ze wstydu podczas zaćmienia w XIV w p.n.e.

during the solar eclipse of the 14th century B.C.E.

że słońce schowało się ze wstydu podczas zaćmienia w XIV w p.n.e.

and it may have started

Mogło to dać początek

the Sun worship of the Egyptian pharaoh Akhenaten.

kultowi Słońca w Egipcie za czasów faraona Echatona.

Ancient Chinese astrologers paid with their lives

Starożytni chińscy astrolodzy płacili głową

if they failed to predict the solar eclipse

za brak przepowiedni o zaćmieniu,

and portend the fate of their emperors

bo to źle wróżyło władcom, których symbolem było Słońce.

bo to źle wróżyło władcom, których symbolem było Słońce.

whose symbol was the Sun.

The earliest date of a specific event in human history,

Najwcześniejsza znana data historyczna

to bitwa między armiami Lydii i Medii.

a battle between the armies of Lydia and Media,

occurred on May 28, 535 B.C.E.

Odbyła się 28 maja 535 r. p.n.e.

when a solar eclipse caused the soldiers

Zaćmienie słońca sprawiło, że żołnierze odłożyli broń i zawarli pokój.

to lay down their arms and declare a truce.

Zaćmienie słońca sprawiło, że żołnierze odłożyli broń i zawarli pokój.

So how does it happen?

Jak zachodzi zaćmienie?

During a total solar eclipse,

Podczas całkowitego zaćmienia

the Moon moves between the Earth and the Sun.

Księżyc wchodzi między Ziemię a Słońce.

When this happens, the disc of the Moon

Dysk Księżyca prawie idealnie

appears to perfectly cover the disc of the Sun

zakrywa dysk Słońca,

even though the Sun is much larger than the Moon.

choć Słońce jest znacznie większe.

But how is this possible?

Jak to możliwe?

The Sun is 400 times bigger than the Moon,

Słońce jest 400 razy większe od Księżyca,

but by sheer coincidence,

ale przypadkiem Księżyc znajduje się 390 razy bliżej Ziemi.

the Moon is 390 times closer to Earth.

ale przypadkiem Księżyc znajduje się 390 razy bliżej Ziemi.

Size and distance cancel each other out

Rozmiar i odległość sprawiają, że Księżyc i Słońce

so that the Moon and Sun appear

Rozmiar i odległość sprawiają, że Księżyc i Słońce

to be almost the exactly same size.

zdają się być niemal tej samej wielkości.

Every time the Moon orbits the Earth,

Kiedy Księżyc okrąża Ziemię

once every 27.3 days,

raz na 27,3 dnia,

it has to pass between the Earth and the Sun,

przechodzi między Ziemią a Słońcem

a stage called the new moon phase.

w fazie tak zwanego nowiu.

And every time it passes,

Za każdym razem

the New Moon has a chance to block out the Sun.

nów ma okazję przesłonić Słońce.

Most of the time,

Zazwyczaj Księżyc

the Moon passes a little above

przechodzi powyżej lub poniżej Słońca.

or a little below the Sun,

przechodzi powyżej lub poniżej Słońca.

but if they align perfectly,

Jeśli jednak dopasują się idealnie,

the shadow of the Moon

cień Księżyca padnie na Ziemię.

will make a narrow path across Earth

cień Księżyca padnie na Ziemię,

and those in the shadows will see a total solar eclipse.

a w cieniu będzie widać całkowite zaćmienie.

Just like on night side of the Earth,

Niebo podczas zaćmienia

the sky during a total eclipse is black

jest czarne jak w nocy i wypełnia się gwiazdami.

and filled with stars.

jest czarne jak w nocy i wypełnia się gwiazdami.

But while the moon perfectly covers

Choć Księżyc idealnie zakrywa powierzchnię Słońca,

the surface of the Sun,

Choć Księżyc idealnie zakrywa powierzchnię Słońca,

it doesn't block out the Sun's outer atmosphere,

nie przesłania zewnętrznej atmosfery Słońca.

its corona, which appears as a fiery ring

Korona słoneczna przypomina płonący pierścień

around the dark disc of the moon.

wokół ciemnego dysku Księżyca.

Solar eclipses occur several times a year,

Zaćmienia występują kilka razy do roku,

but most often they are partial eclipses

ale zazwyczaj są to zaćmienia częściowe,

where the Moon doesn't quite line up with the Sun.

gdzie Księżyc i Słońce nie znajdują się w jednej linii.

And, when the Moon and Sun are perfectly aligned,

Gdy ustawią się idealnie,

the Moon is usually too far from Earth in its orbit

Księżyc jest zazwyczaj za daleko od Ziemi,

to completely cover the Sun,

by całkowicie przesłonić Słońce.

creating an annular eclipse.

Powstaje wtedy zaćmienie obrączkowe.

During an annular or partial eclipse,

Podczas obrączkowego lub częściowego zaćmienia

the sky remains bright.

niebo pozostaje jasne.

Even on those rare occasions of a total eclipse,

Nawet podczas niezwykle rzadkich całkowitych zaćmień

the Moon's shadow is most likely to fall

cień Księżyca najczęściej pada

on the 70% of Earth that is covered by water,

na 70% powierzchni Ziemi, która jest pokryta wodą.

and few people, if any, will see it.

Mało kto ma szansę je zobaczyć.

The eclipse of 2017 will be remarkable on a larger scale

Zaćmienie w 2017 roku będzie miało duże znaczenie,

because the Moon is slowly moving away from Earth.

bo Księżyc powoli oddala się od Ziemi.

If a furry ancestor of ours had bothered to look up

Gdyby nasi włochaci przodkowie spojrzeli w niebo

during a solar eclipse a hundred million years ago,

podczas całkowitego zaćmienia 100 milionów lat temu,

it wouldn't have seen the fiery corona of the Sun.

nie zobaczyliby korony słonecznej.

It would have just been dark.

Byłoby po prostu ciemno.

Eventually, the Moon will have moved too far from Earth

Pewnego dnia Księżyc oddali się tak bardzo od Ziemi,

to completely cover the disc of the Sun.

że nie będzie przesłaniał całego dysku Słońca.

It is only during our little wink of Earth's history

To zaledwie krótkie mgnienie oka w historii naszej planety,

that the Moon is at just the right distance

kiedy Księżyc znajduje się w odpowiedniej odległości,

to cause a total solar eclipse

by powodować całkowite zaćmienie,

yet not block the Sun's corona.

a jednocześnie nie przesłaniać korony słonecznej.

So on August 21, 2017,

21 sierpnia 2017 roku,

when the Moon exactly lines up with the Sun

kiedy Księżyc zrówna się z Słońcem

and the Moon is close enough to the Earth,

i będzie dostatecznie blisko Ziemi,

its shadow will cross the U.S.

jego cień przejdzie przez USA.

and, if you happen to be in its narrow path,

Jeśli znajdziesz się na jego ścieżce,

you will witness one of the most

doświadczysz najbardziej chyba zachwycającego

awe-inspiring sights in the universe.

zjawiska we wszechświecie.

But, as incredible as this event will be,

Pomimo niesamowitego widoku

total eclipses are one of the most dangerous as well.

całkowite zaćmienia są bardzo niebezpieczne.

Only specially tinted filters,

Podczas obserwacji trzeba używać

specifically designed to observe the Sun,

specjalnie barwionych filtrów, przeznaczonych do obserwacji Słońca.

should be used.

specjalnie barwionych filtrów, przeznaczonych do obserwacji Słońca.

The eclipse might put the Sun to shame,

Słońce, nawet podczas zaćmienia,

but even a shamed Sun

Słońce, nawet podczas zaćmienia,

can seriously damage your eyes.

może poważnie uszkodzić wzrok.