Why should you read “Dune” by Frank Herbert? - Dan Kwartler

6,759,192 views ・ 2019-12-17

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Małgorzata Ciborska Korekta: Agnieszka Fijałkowska
00:06
A mother and her son trek across an endless desert.
0
6758
3670
Matka z synem wędrują przez bezkresną pustynię.
00:10
Wearing special skin-tight suits to dissipate heat and recycle moisture,
1
10428
4467
Mają na sobie specjalne kombinezony rozpraszające ciepło i odzyskujące wilgoć,
00:14
the travelers aren’t worried about dying of thirst.
2
14895
2798
nie martwią się więc o śmierć z pragnienia.
00:17
Their fears are much greater.
3
17693
2231
Ich lęki są o wiele większe.
00:19
The pair try to walk without rhythm,
4
19924
2335
Próbują iść bez rytmu,
00:22
letting the vibrations of their footsteps blend into the shifting sands.
5
22259
4272
by drgania stóp zlały się z ruchem piasku.
00:26
But soon, the sound of the desert is drowned out by a louder hissing.
6
26531
4643
Wkrótce jednak głośny szum zagłusza odgłosy pustyni.
00:31
As a mound of sand races towards them,
7
31174
2390
Piaskowy kopiec gna w ich kierunku,
00:33
the pair’s unnatural gait turns into a sprint.
8
33564
3710
a nienaturalny krok tej dwójki przechodzi w sprint.
00:37
The two clamber into a nearby rock face,
9
37274
2694
Wspinają się na pobliską kamienną ścianę,
00:39
as a sandworm 400 meters long bursts from the desert floor.
10
39968
5122
a czterystumetrowy czerw pustyni wyskakuje z piaskowego podłoża.
00:45
This is the world of "Dune."
11
45090
3190
Oto świat "Diuny".
00:48
Written by Frank Herbert and published in 1965,
12
48280
3523
Akcja powieści Franka Herberta, wydanej w 1965 roku,
00:51
"Dune" takes place in a far-flung future,
13
51803
2757
toczy się w dalekiej przyszłości,
00:54
where humanity rules the stars in a giant feudal empire.
14
54560
4044
w której gwiazdy są pod rządami wielkiego, ludzkiego imperium feudalnego.
00:58
This medieval motif goes beyond just the government.
15
58604
3545
Średniowieczne odniesienia wykraczają poza sam rząd.
01:02
Unlike most interstellar sci-fi,
16
62149
2072
W przeciwieństwie do większości sci-fi,
01:04
Herbert's humans conquered the stars without any computers.
17
64221
3682
postacie z prozy Herberta dokonały podboju gwiazd bez pomocy komputerów.
01:07
Following an ancient war with robots,
18
67903
2203
Po starożytnej wojnie z robotami
01:10
humanity has forbidden the construction of any machine
19
70106
3416
ludzkość zabroniła budowy maszyn
01:13
“in the likeness of a human mind.”
20
73522
2702
stworzonych na "wzór ludzkiego umysłu".
01:16
But rather than stifling their expansion,
21
76224
2390
Zarządzenie to jednak nie zdławiło ekspansji,
01:18
this edict forced humans to evolve in startling ways—
22
78614
3800
lecz spowodowało zdumiewające skutki ewolucyjne.
01:22
becoming biological computers, psychic witches, and prescient space pilots.
23
82414
5651
Ludzie stali się biokomputerami,
jasnowidzącymi wiedźmami i pilotami kosmicznymi.
01:28
Members of these super-powered factions
24
88065
2330
Członkowie tych frakcji, posiadający supermoce,
01:30
are regularly employed by various noble houses,
25
90395
3726
są regularnie zatrudniani przez wysokie rody,
01:34
all competing for power and new planets to add to their kingdoms.
26
94121
4960
walczące o władzę i planetarne zdobycze terytorialne.
01:39
But almost all these superhuman skills rely on the same precious resource:
27
99081
5251
Prawie wszystkie supermoce ludzkie zależą od jednego cennego zasobu,
01:44
the spice.
28
104332
1460
tak zwanej przyprawy.
01:45
This mystical crop also known as “melange” is essential for all space travel,
29
105792
5786
Mistyczna roślina, znana też jako melanż, jest kluczowa dla podróży kosmicznych,
01:51
making it the cornerstone of the galactic economy.
30
111578
2880
co czyni ją podstawą galaktycznej gospodarki.
01:54
And it only grows on the desert planet Arrakis,
31
114458
3467
Rośnie jedynie na pustynnej planecie Arrakis,
01:57
a dangerous and inhospitable world whose native inhabitants
32
117925
3621
miejscu wrogim i niegościnnym, którego rdzenni mieszkańcy
02:01
have long rebelled against the empire.
33
121546
3088
od dawna buntują się przeciwko Imperium.
02:04
Arrakis, also called Dune, is the setting for Herbert’s novel,
34
124634
3965
Arrakis, nazywana też Diuną, jest miejscem akcji powieści Herberta,
02:08
which follows Paul of the noble House Atreides.
35
128599
4170
a jej bohaterem jest Paul z rodu Atrydów.
02:12
The book begins with Paul’s family being assigned control of Dune
36
132769
4004
Na początku ród Paula zaczyna panować nad Diuną.
02:16
as part of an elaborate plot by their sworn enemies:
37
136773
3166
Posunięcie to jest częścią misternego planu zaprzysięgłych wrogów Atrydów,
02:19
the sadistic slave drivers of House Harkonnen.
38
139939
3853
sadystycznych poganiaczy niewolników, rodu Harkonnenów.
02:23
The conflict between these houses upends the delicate political balance on Arrakis.
39
143792
5101
Konflikt między dwoma rodami niweczy delikatną równowagę na Arrakis.
02:28
Soon, Paul is catapulted into the middle of a planetary revolution,
40
148893
4110
Wkrótce Paul zostaje wrzucony w sam środek rewolucji na planecie,
02:33
where he must prove himself capable of leading— and surviving—
41
153003
3943
i musi udowodnić, że jest w stanie przewodzić,
02:36
on this hostile desert world.
42
156946
2733
a jednocześnie przetrwać we wrogim, pustynnym świecie.
02:39
But Arrakis is not simply an endless sea of sand.
43
159679
3450
Arrakis to jednak nie tylko nieskończony ocean piasku.
02:43
Herbert was an avid environmentalist,
44
163129
2430
Herbert był zapalonym ekologiem
02:45
who spent over five years creating Dune’s complex ecosystem.
45
165559
3948
i pięć lat zajęło mu stworzenie złożonego ekosystemu Diuny.
02:49
The planet is checkered with climate belts and wind tunnels
46
169507
3379
Planetę przecinają pasy klimatyczne i tunele wiatrowe,
02:52
that have shaped its rocky topography.
47
172886
2590
którym zawdzięcza skalistą topografię.
02:55
Different temperate zones produce varying desert flora.
48
175476
2868
Różne strefy umiarkowane wytwarzają rozmaitą florę pustynną.
02:58
And almost every element of Dune’s ecosystem works together
49
178344
3580
Prawie każda część ekosystemu Diuny współpracuje ze sobą,
03:01
to produce the planet’s essential export.
50
181924
3073
by stworzyć kluczowy zasób eksportowy planety.
03:04
Herbert’s world building also includes a rich web of philosophy and religion.
51
184997
5529
Częścią świata przedstawionego Herberta jest też bogata sieć religii i filozofii.
03:10
Paul’s mother Jessica, is a member of the Bene Gesserit,
52
190526
3520
Matka Paula, Jessika, jest członkinią Bene Gesserit,
03:14
an ancient cult of spice-assisted psychics.
53
194046
3135
starożytnego kultu jasnowidzek wspomagających się przyprawą.
03:17
Sometimes called “witches” for their mysterious powers,
54
197181
2959
Bene Gesserit bywają nazywane wiedźmami z uwagi na tajemnicze moce,
03:20
the Bene Gesserit have operated as a shadow government for millennia
55
200140
4153
i od tysiącleci działają jako szare eminencje,
03:24
in an effort to guide society towards enlightenment.
56
204293
3828
próbując wyprowadzić społeczeństwo w stronę oświecenia.
03:28
Similarly ancient are the Mentats—
57
208121
2480
Równie starożytni są mentaci,
03:30
human computers capable of processing incredible amounts of data.
58
210601
4177
czyli ludzie-komputery, mogący przetwarzać ogromne ilości danych.
03:34
While the Mentats are bastions of logic and reason,
59
214778
2771
Mentaci to ostoja logiki i rozumu,
03:37
their results are not mere calculations,
60
217549
2454
a wyniki ich pracy to nie są zwykłe obliczenia,
03:40
but rather, streams of constantly shifting possibilities.
61
220003
4067
lecz strumienie nieustannie zmieniających się możliwości.
03:44
However, no group is more central to "Dune" than the Fremen.
62
224070
4361
Najważniejszą jednak grupą w "Diunie" są Fremeni.
03:48
Natives of Arrakis, they are the keepers of the planet’s many secrets.
63
228431
4824
To rdzenny lud Arrakis, strzegący wielu tajemnic planety.
03:53
Paul’s journey takes him deep into the Fremen’s exclusive brotherhood,
64
233255
3530
Podróż Paula zabiera go w głąb elitarnego braterstwa Fremenów,
03:56
where he must prove himself trustworthy
65
236785
1999
gdzie musi udowodnić, że jest godny zaufania,
03:58
in a series of increasingly deadly challenges.
66
238784
3252
podejmując się coraz to bardziej śmiertelnych wyzwań.
04:02
All these factions have deep histories that pervade the text,
67
242036
3381
Wszystkie frakcje mają rozległe historie przebijające się przez treść,
04:05
and Herbert also incorporates that sense of scale into the book’s structure.
68
245417
4469
a Herbert wciela też taki sam model w strukturę książki.
04:09
Each chapter begins with a quote from a future history book,
69
249886
3400
Każdy rozdział zaczyna się cytatem z przyszłego podręcznika historii,
04:13
recalling elements of the events that are about to unfold.
70
253286
3490
odwołując się do mających się rozegrać wydarzeń.
04:16
The book also contains in-universe appendices
71
256776
3292
Książka zawiera też dodatki na temat uniwersum,
04:20
that further explore the Empire’s history;
72
260068
2568
a w nich szczegóły historii Imperium
04:22
alongside a glossary of words like “Gom jabbar” and “Shai-Hulud."
73
262636
4839
i słowniczek z terminami, takimi jak "gom dżabar" czy "szej-hulud".
04:27
Dune’s epic story continues to unfold over a six-book saga that spans millennia.
74
267475
6040
Epicka opowieść o Diunie to sześciotomowa saga trwająca tysiąclecia.
04:33
But every story of Arrakis’ future begins here:
75
273515
3430
Lecz każda opowieść o przyszłości Arrakis zaczyna się w ten sam sposób.
04:36
as Paul pursues a path that is dangerous, demanding,
76
276945
4165
Paul przemierza niebezpieczną i wymagającą ścieżkę,
04:41
and always on the verge of being consumed by the oncoming storm.
77
281110
4981
zawsze na skraju bycia pochłoniętym przez nadchodzącą burzę.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7