How Mendel's pea plants helped us understand genetics - Hortensia Jiménez Díaz

Jak groch Mendla pomógł zrozumieć genetykę - Hortensia Jiménez Díaz

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Sylwia Gliniewicz Korekta: Rysia Wand

These days scientists know

Naukowcy wiedzą, jak dziedziczymy

how you inherit characteristics from your parents.

cechy po rodzicach.

They're able to calculate probabilities of having a specific trait

Potrafią obliczyć prawdopodobieństwo

posiadania określonej cechy

or getting a genetic disease

lub ryzyko choroby genetycznej,

uwzględniając informacje

according to the information from the parents and the family history.

o rodzicach i historii rodziny.

Jak to możliwe?

But how is this possible?

To understand how traits pass from one living being to its descendants,

Zrozumienie przekazywania cech

z pokolenia na pokolenie

we need to go back in time to the 19th century

wymaga podróży w czasie do XIX wieku

and a man named Gregor Mendel.

i do Gregora Mendla.

Mendel was an Austrian monk and biologist

Mendel był austriackim mnichem i przyrodnikiem,

who loved to work with plants.

pasjonatem hodowli roślin.

By breeding the pea plants he was growing in the monastery's garden,

Uprawiając groch

w przyklasztornym ogrodzie,

he discovered the principles that rule heredity.

odkrył prawa dziedziczności.

W klasycznym eksperymencie

In one of most classic examples,

Mendel combined a purebred yellow-seeded plant

skrzyżował genetycznie czysty żółty groch

with a purebred green-seeded plant,

z genetycznie czystym zielonym grochem.

and he got only yellow seeds.

Otrzymał tylko nasiona żółtego grochu.

He called the yellow-colored trait the dominant one,

Nazwał żółtą barwę cechą dominującą,

because it was expressed in all the new seeds.

bo występowała we wszystkich nasionach.

Poddał samozapyleniu rośliny o barwie żółtej.

Then he let the new yellow-seeded hybrid plants self-fertilize.

And in this second generation, he got both yellow and green seeds,

W drugim pokoleniu

otrzymał żółte i zielone nasiona,

which meant the green trait had been hidden by the dominant yellow.

co oznaczało, że barwa zielona została ukryta

przez cechę dominującą.

He called this hidden trait the recessive trait.

Ukrytą cechę nazwał recesywną.

From those results, Mendel inferred

Mendel dokonał odkrycia.

that each trait depends on a pair of factors,

Każda cecha zależy od dwóch czynników,

one of them coming from the mother

jednego pochodzącego od matki,

and the other from the father.

drugiego - od ojca.

Now we know that these factors are called alleles

Dzisiaj wiemy, że te czynniki to allele,

and represent the different variations of a gene.

ukazujące różne wariacje genu.

Depending on which type of allele Mendel found in each seed,

W zależności od typu alleli,

które Mendel odkrył w nasionach,

we can have what we call a homozygous pea, where both alleles are identical,

otrzymuje się groch homozygotyczny,

gdzie wszystkie allele są identyczne

lub groch heterozygotyczny,

and what we call a heterozygous pea,

w którym allele są różne.

when the two alleles are different.

This combination of alleles is known as genotype

Połączenie alleli to genotyp,

and its result, being yellow or green,

jego przejaw, czyli barwa żółta lub zielona,

is called phenotype.

nazywana jest fenotypem.

To clearly visualize how alleles are distributed amongst descendants,

Rozmieszczenie alleli

u pokolenia potomnego

we can a diagram called the Punnett square.

pokazuje kwadrat Punnetta.

You place the different alleles on both axes

Wzdłuż dwóch krawędzi umieszcza się allele,

and then figure out the possible combinations.

aby otrzymać możliwe kombinacje.

Let's look at Mendel's peas, for example.

Przykładem będzie groch Mendla.

Let's write the dominant yellow allele as an uppercase "Y"

Dominujący allel, barwa żółta, to "Y".

and the recessive green allele as a lowercase "y."

Allel recesywny, barwa zielona, to "y".

The uppercase Y always overpowers his lowercase friend,

Duże "Y" zawsze dominuje nad małym "y".

so the only time you get green babies

Dlatego zielone potomstwo otrzymamy,

is if you have lowercase Y's.

jeśli mamy dwa małe "y".

W pierwszym pokoleniu

In Mendel's first generation, the yellow homozygous pea mom

żółta, homozygotyczna mama groch

przekaże dzieciom allel dominujący.

will give each pea kid a yellow-dominant allele,

and the green homozygous pea dad will give a green-recessive allele.

Zielony, homozygotyczny tata

przekaże allel recesywny.

So all the pea kids will be yellow heterozygous.

Wszystkie dzieci będą żółtymi heterozygotami.

Then, in the second generation,

W drugim pokoleniu

heterozygotyczne małżeństwo

where the two heterozygous kids marry,

będzie mogło mieć dzieci o trzech genotypach,

their babies could have any of the three possible genotypes,

ukazujących dwa możliwe fenotypy,

showing the two possible phenotypes

in a three-to-one proportion.

w proporcji 3:1.

But even peas have a lot of characteristics.

Groch ma więcej cech.

For example, besides being yellow or green,

Może być zółty lub zielony

peas may be round or wrinkled.

ale także okrągły lub pomarszczony.

So we could have all these possible combinations:

Możliwe są różne kombinacje,

round yellow peas, round green peas,

okrągły, żółty groch

okrągły, zielony groch

pomarszczony, żółty groch

wrinkled yellow peas, wrinkled green peas.

lub pomarszczony, zielony groch.

To calculate the proportions for each genotype and phenotype,

Proporcje danego genotypu i fenotypu

we can use a Punnett square too.

oblicza się przy pomocy kwadratu Punnetta.

To dość skomplikowane.

Of course, this will make it a little more complex.

And lots of things are more complicated than peas,

Wiele rzeczy jest bardziej skomplikowanych,

like, say, people.

na przykład ludzie.

These days, scientists know a lot more about genetics and heredity.

Naukowcy wiedzą już dużo więcej

o genetyce i dziedziczności.

Jest wiele innych sposobów

And there are many other ways in which some characteristics are inherited.

dziedziczenia określonych cech.

Wszystko zaczęło się od Mendla i jego grochu.

But, it all started with Mendel and his peas.