History vs. Christopher Columbus - Alex Gendler

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Justyna Wilkowska

Many people in the United States and Latin America

Wielu ludzi w USA i Ameryce Południowej

have grown up celebrating the anniversary of Christopher Columbus's voyage,

wyrosło w tradycji upamiętniającej podróż Krzysztofa Kolumba.

but was he an intrepid explorer who brought two worlds together

Ale czy Kolumb był nieustraszonym odkrywcą, który połączył dwa światy,

or a ruthless exploiter who brought colonialism and slavery?

czy bezlitosnym kolonialistą?

And did he even discover America at all?

I w końcu: czy Kolumb naprawdę odkrył Amerykę?

It's time to put Columbus on the stand in History vs. Christopher Columbus.

Nadszedł czas, aby postawić Kolumba przed sądem.

"Order, order in the court.

Spokój, spokój!

Wait, am I even supposed to be at work today?"

Czy ja w ogóle powinienem dziś pracować?

Cough

(chrząka)

"Yes, your Honor.

- Tak, Wysoki Sądzie.

From 1792, Columbus Day was celebrated in many parts of the United States

Od roku 1702, Dzień Kolumba świętuje się w wielu częściach USA

on October 12th, the actual anniversary date.

12 października, czyli dokładnie w rocznicę odkrycia Ameryki.

But although it was declared an official holiday in 1934,

Ale, chociaż w 1934 r. święto zostało uznane za oficjalne,

individual states aren't required to observe it.

poszczególne stany nie są zobowiązane, żeby je obchodzić.

Only 23 states close public services,

Tylko w 23 stanach zamyka się w ten dzień urzędy,

and more states are moving away from it completely."

a coraz więcej stanów w ogóle go nie obchodzi.

(chrząka)

Cough

- Wielka szkoda.

"What a pity.

In the 70s, we even moved it to the second Monday in October

W latach 70. przeniesiono je na 2. poniedziałek października,

so people could get a nice three-day weekend,

żeby dać ludziom długi weekend.

but I guess you folks just hate celebrations."

Coś mi się wydaje, że po prostu nie lubicie świętować.

"Uh, what are we celebrating again?"

- Hm, a co my właściwie świętujemy?

"Come on, Your Honor, we all learned it in school.

- Wysoki Sądzie, przecież każdy uczył się o tym w szkole.

Christopher Columbus convinced the King of Spain to send him on a mission

Krzysztof Kolumb przekonał króla Hiszpanii, żeby wysłał go z misją

to find a better trade route to India,

znalezienia lepszej drogi handlowej do Indii.

not by going East over land but sailing West around the globe.

Nie chciał podążąc lądem na wschód, ale płynąć na zachód, dookoła świata.

Everyone said it was crazy because they still thought the world was flat,

Wszyscy twierdzili, że zwariował, bo ciągle myśleli, że ziemia jest płaska.

but he knew better.

Ale on wiedział, co robi.

And when in 1492 he sailed the ocean blue,

Kiedy w 1492 r. przepłynął wielki ocean,

he found something better than India:

znalazł coś o wiele lepszego niż Indie:

a whole new continent."

znalazł całkiem nowy kontynent.

"What rubbish.

- Bzdury!

First of all, educated people knew the world was round since Aristotle.

Ludzie nauki już od Arystotelesa wiedzieli, że ziemia jest okrągła.

Secondly, Columbus didn't discover anything.

Po drugie, Kolumb niczego nie odkrył.

There were already people living here for millennia.

Ludzie żyli na tym kontynencie od wieków,

And he wasn't even the first European to visit.

a Kolumb nie dotarł tam jako pierwszy Europejczyk.

The Norse had settled Newfoundland almost 500 years before."

Wikingowie założyli Nową Fundlandię prawie 500 lat wcześniej.

"You don't say, so how come we're not all wearing those cow helmets?"

- Serio? To czemu nie nosimy teraz tych ich rogatych hełmów?

"Actually, they didn't really wear those either."

- Właściwie oni wcale ich nie nosili.

Cough

(chrząka)

"Who cares what some Vikings did way back when?

- Kogo w sumie obchodzi, co jacyś Wikingowie robili i kiedy?

Those settlements didn't last, but Columbus's did.

Ich osady nie przetrwały, w przeciwieństwie do osad Kolumba.

And the news he brought back to Europe spread far and wide,

A wiadomość o ziemi, którą odkrył, rozeszła się po całej Europie

inspiring all the explorers and settlers who came after.

i stała się inspiracją dla nowych odkrywców i osadników.

Without him, none of us would be here today."

Bez niego nie byłoby nas tutaj.

"And because of him, millions of Native Americans aren't here today.

- I właśnie przez niego nie ma tu teraz milionów rdzennych Amerykanów.

Do you know what Columbus did in the colonies he founded?

Czy wiecie, co zrobił Kolumb w zakładanych koloniach?

He took the very first natives he met prisoner

Pierwszego napotkanego mieszkańca zamknął w więzieniu,

and wrote in his journal about how easily he could conquer and enslave all of them."

a w swoim dzienniku napisał jak łatwo podbije i zniewoli ich wszystkich.

"Oh, come on. Everyone was fighting each other back then.

- Daj spokój, przecież wszyscy wtedy walczyli ze wszystkimi!

Didn't the natives even tell Columbus

Nawet sami tubylcy powiedzieli Kolumbowi,

about other tribes raiding and taking captives?"

że inne plemię najeżdża ich ziemie i bierze jeńców.

- Tak, ale te walki nie były częste i miały niewielki zasięg.

"Yes, but tribal warfare was sporadic and limited.

It certainly didn't wipe out 90% of the population."

Na pewno nie przyczyniły się do wybicia 90% populacji.

"Hmm. Why is celebrating this Columbus so important to you, anyway?"

- Hm, a w zasadzie, to czemu to całe święto Kolumba jest dla was tak ważne?

"Your Honor, Columbus's voyage was an inspiration

- Wysoki Sądzie, podróż Kolumba była inspiracją

to struggling people all across Europe, symbolizing freedom and new beginnings.

dla ludzi, którzy w Europie walczyli o przetrwanie.

Była symbolem wolności, szansą na nowy start.

And his discovery gave our grandparents and great-grandparents

Jego odkrycie dało naszym przodkom

the chance to come here and build better lives for their children.

szansę na zbudowanie lepszego życia dla ich dzieci.

Don't we deserve a hero to remind everyone that our country

Czy nie zasługujemy na bohatera, który będzie nam przypominał,

że nasz kraj został zbudowany na wysiłkach imigrantów?

was build on the struggles of immigrants?"

"And what about the struggles of Native Americans

- A co z cierpieniem rdzennych Amerykanów,

who were nearly wiped out and forced into reservations

którzy zostali wymordowani, albo zepchnięci do rezerwatów?

and whose descendants still suffer from poverty and discrimination?

Których potomkowie nadal są dyskryminowani i żyją w biedzie?

How can you make a hero out of a man who caused so much suffering?"

Jak możemy czynić bohaterem człowieka, który spowodował tak wiele cierpienia?

"That's history. You can't judge a guy in the 15th century by modern standards.

- Ależ to już histora! Nie można oceniać człowieka z XV w

według współczesnych wartości.

Wtedy wierzono, że szerzenie chrześcijaństwa

People back then even thought spreading

Christianity and civilization across the world was a moral duty."

i zdobyczy cywilizacyjnych jest ich moralnym obowiązkiem.

"Actually, he was pretty bad, even by old standards.

- Kolumb nie dorastał nawet do ówczesnych standardow.

While governing Hispaniola, he tortured and mutilated

Kiedy zarządzał Hispaniolą, totrurował i ranił tubylców

natives who didn't bring him enough gold

za to, że nie dostarczali mu wytarczająco dużo złota.

and sold girls as young as nine into sexual slavery,

Sprzedawał też 9-cio letnie dziewczynki jako seksualne niewolnice.

and he was brutal even to the other colonists he ruled,

Był okrutny nawet dla innych kolonistów, którymi rządził.

to the point that he was removed from power and thrown in jail.

W końcu obalili go i wtrącili do więzienia.

When the missionary, Bartolomé de las Casas,

Bartolomé de las Casas, który przybył na wyspę

visited the island, he wrote,

jako misjonarz, napisał:

'From 1494 to 1508, over 3,000,000 people had perished

"Od 1494 do 1508 w bitwach, kopalniach i niewoli zginęło 3mln ludzi.

from war, slavery and the mines. Who in future generations will believe this?'"

Któż spośród przyszłych pokoleń w to uwierzy?"

"Well, I'm not sure I believe those numbers."

- Ja raczej nie wierzę w te liczby.

"Say, aren't there other ways the holiday is celebrated?"

- Cóż, a czy nie istnieją inne sposoby obchodzenia tego święta?

"In some Latin American countries,

- W niektórych krajach Ameryki Południowej

they celebrate the same date under different names, such as Día de la Raza.

świętuje się Día de la Raza. Też wypada 12 października,

In these places, it's more a celebration of the native and mixed cultures

ale obchodzi się je jako dzień kultury Indian,

that survived through the colonial period.

która przetrwała okres kolonialny.

Some places in the U.S. have also renamed the holiday,

W niektórych stanach USA nazwa również została zmieniona

as Native American Day or Indigenous People's Day

na Native American Day i Indigenous People's Day

(Dzień Rdzennych Amerykanów).

and changed the celebrations accordingly."

Różnią się też obchody.

"So, why not just change the name if it's such a problem?"

- Może po prostu zmienić nazwę, skoro mamy z nią problem?

"Because it's tradition.

- Niemożliwe, przecież chodzi o tradycję.

Ordinary people need their heroes and their founding myths.

Zwykli ludzie potrzebują bohaterów i mitów, które ich tworzą.

Can't we just keep celebrating the way we've been doing for a century,

Czy nie możemy po prostu świętować, tak jak to robiliśmy już od 100 lat

without having to delve into all this serious research?

i nie mieszać w to poważnej nauki?

It's not like anyone is actually celebrating genocide."

Przecież nie świętujemy masowych mordów!

"Traditions change, and the way we choose to keep them alive

- Tradycje zmieniają się i to, w jaki sposób je celebrujemy,

says a lot about our values."

dużo mówi o naszych wartościach.

"Well, it looks like giving tired judges a day off isn't one of those values, anyway."

- Wolny dzień dla zmęczonego sędziego raczej nie jest dla was wartością.

Traditions and holidays are important to all cultures,

Tradycje i święta są ważnymi elementami każdej kultury.

but a hero in one era may become a villain in the next

Ale ten kto dla ludzi w jednym stuleciu jest bohaterem,

w innym może być czarnym charakterem.

as our historical knowledge expands and our values evolve.

Wiemy coraz więcej o historii, nasze wartości się zmieniają,

And deciding what these traditions should mean today

dlatego powinniśmy wciąż na nowo decydować o tym,

co znaczą dla nas nasze tradycje.

is a major part of putting history on trial.

O to właśnie chodzi w sądzeniu historii.