The fascinating history of cemeteries - Keith Eggener

Tłumaczenie: Jolanta Grigg Korekta: Marta Grochowalska

Spindly trees,

Patykowate drzewa,

rusted gates,

zardzewiałe bramy,

crumbling stone,

rozpadające się kamienie,

a solitary mourner—

samotny żałobnik.

these things come to mind when we think of cemeteries.

To przychodzi do głowy na myśl o cmentarzach.

But not so long ago,

Ale jeszcze nie dawno

many burial grounds were lively places,

miejsca pochówku były pełne życia:

with blooming gardens and crowds of people

kwitnące ogrody,

tłumy spacerujące alejkami.

strolling among the headstones.

How did our cemeteries become what they are today?

Jak cmentarze stały się takie jak dziś?

Some have been around for centuries,

Niektóre istnieją od wieków

like the world’s largest, Wadi al-Salaam,

jak największy na świecie Wadi al-Sami,

where more than five million people are buried.

gdzie pochowano ponad 5 milionów ludzi.

But most of the places we’d recognize as cemeteries are much younger.

Większość cmentarzy jest dużo młodsza.

In fact, for much of human history,

Przez znaczną część historii ludzkości

we didn’t bury our dead at all.

nie grzebano zmarłych.

Our ancient ancestors had many other ways of parting with the dead loved ones.

Nasi przodkowie mieli wiele sposobów żegnania zmarłych bliskich.

Some were left in caves,

Niektórych zostawiali w jaskiniach,

others in trees

układali na drzewach

or on mountaintops.

lub szczytach gór.

Still others were sunk in lakes,

Innych zatapiali w jeziorach,

put out to sea,

wyprawiali w morze,

ritually cannibalized,

rytualnie zjadali

or cremated.

albo poddawali kremacji.

All of these practices,

Wszystkie te zwyczaje,

though some may seem strange today,

choć dziś wydają się dziwne,

were ways of venerating the dead.

były formą oddawania czci zmarłym.

By contrast, the first known burials

Natomiast pierwsze pogrzeby w ziemi

about 120,000 years ago

około 120 tysięcy lat temu

were likely reserved for transgressors,

były zarezerwowane dla przestępców,

excluding them from the usual rites

niedopuszczonych do tradycyjnych obrzędów

intended to honor the dead.

ku czci zmarłych.

But the first burials revealed some advantages over other practices:

Okazało się, że grzebanie ma pewne zalety:

they protected bodies from scavengers and the elements,

chroni przed padlinożercami i żywiołami,

while shielding loved ones from the sight of decay.

oszczędzając bliskim widoku rozkładających się zwłok.

These benefits may have shifted ancient people’s thinking

Prawdopodobnie te zalety przekonały naszych przodków,

toward graves designed to honor the dead,

że groby to dobry sposób na oddawanie czci zmarłym.

and burial became more common.

Grzebanie zmarłych stało się popularne.

Sometimes, these graves contained practical or ritual objects,

Czasem do grobów wkładano przedmioty użytkowe albo kultowe,

suggesting belief in an afterlife

co sugeruje wiarę w życie pozagrobowe,

w którym zmarły potrzebowałby tych rzeczy.

Communal burials first appeared in North Africa and West Asia

Cmentarze pojawiły się najpierw w Afryce Północnej i Azji Zachodniej

around 10 to 15,000 years ago,

jakieś 10-15 tysięcy lat temu,

around the same time as the first permanent settlements in these areas.

kiedy powstawały tam pierwsze stałe osady.

These burial grounds created permanent places to commemorate the dead.

Cmentarze powstały tam ku czci zmarłych.

The nomadic Scythians littered the steppes

Koczowniczy Scytowie zapełnili stepy

with grave mounds known as kurgans.

kopcami pogrzebowymi zwanymi kurhanami.

The Etruscans built expansive necropoles,

Etruskowie budowali rozległe nekropolie,

their grid-patterned streets lined with tombs.

gdzie ułożone w kratkę ulice zapełniali grobami.

In Rome, subterranean catacombs housed

W Rzymie w katakumbach

both cremation urns and intact remains.

umieszczano prochy po kremacji i zwłoki.

The word cemetery, or “sleeping chamber,”

Słowo "cmentarz", czyli "komnata snu",

was first used by ancient Greeks,

pierwszy raz zostało użyte przez starożytnych Greków,

who built tombs in graveyards

którzy budowali groby na cmentarzach

at the edges of their cities.

na obrzeżach miast.

In medieval European cities,

W średniowiecznych miastach Europy

Christian churchyards provided rare, open spaces

tereny przykościelne były jako nieliczne, otwartymi przestrzeniami

that accommodated the dead,

używanymi do chowania zmarłych,

but also hosted markets, fairs, and other events.

ale też odbywały się na nich jarmarki, odpusty i inne uroczystości.

Farmers even grazed cattle in them,

Rolnicy wypasali tam krowy,

believing graveyard grass made for sweeter milk.

wierząc, że cmentarna trawa da słodsze mleko.

As cities grew during the industrial revolution,

Kiedy po rewolucji przemysłowej miasta rozrosły się,

large suburban cemeteries replaced smaller urban churchyards.

wielkie podmiejskie cmentarze zastąpiły te małe przykościelne.

Cemeteries like the 110-acre Père-Lachaise in Paris

Père-Lachaise w Paryżu o powierzchni 45 hektarów

or the 72-acre Mt. Auburn in Cambridge, Massachusetts

czy 29-hektarowy cmentarz Mt. Auburn w Cambridge w stanie Massachusetts

were lushly landscaped gardens

były wspaniale zaprojektowanymi ogrodami

filled with sculpted stones

pełnymi rzeźb

and ornate tombs.

i ozdobnych nagrobków.

Once a luxury reserved for the rich and powerful,

Początkowo luksus tylko dla możnych,

individually marked graves

indywidualnie oznaczone groby

became available to the middle and working classes.

stały się dostępne dla klasy średniej i pracującej.

People visited cemeteries for funerals,

Ludzie przychodzili na cmentarze na pogrzeby,

but also for anniversaries, holidays,

ale też w rocznice i święta,

or simply an afternoon outdoors.

a nawet na popołudniowy spacer.

By the late 19th century, as more public parks and botanical gardens appeared,

Pod koniec XIX wieku pojawiły się publiczne parki i ogrody botaniczne,

cemeteries began to lose visitors.

więc cmentarze traciły odwiedzających.

Today, many old cemeteries are lonely places.

Dziś wiele starych cmentarzy to osamotnione miejsca.

Some are luring visitors back with tours,

Niektóre przyciągają odwiedzających wycieczkami,

concerts, and other attractions.

koncertami i innymi atrakcjami.

But even as we revive old cemeteries,

Gdy próbuje się ożywić stare cmentarze,

we’re rethinking the future of burial.

myśli się też nad przyszłością pochówku.

Cities like London, New York, and Hong Kong

W Londynie, Nowym Jorku i Hong Kongu

are running out of burial space.

kończy się miejsce na pochówek.

Even in places where space isn’t so tight,

W miastach, w których miejsca jeszcze nie brak,

cemeteries permanently occupy land

cmentarze zajmują ziemię,

that can’t be otherwise cultivated or developed.

którą można by uprawiać lub na niej budować.

Traditional burial consumes materials

Tradycyjny pogrzeb oznacza zużycie materiałów

like metal, stone, and concrete,

jak metal, kamień i beton.

and can pollute soil and groundwater

Może zanieczyścić ziemię i wody gruntowe

with toxic chemicals.

szkodliwymi substancjami.

With increasing awareness of the environmental costs,

Wraz z rosnącą świadomością kosztów środowiskowych

people are seeking alternatives.

ludzie szukają innych rozwiązań.

Many are turning to cremation and related practices.

Wielu wybiera kremację i podobne praktyki.

Along with these more conventional practices,

Poza tymi konwencjonalnymi opcjami

people can now have their remains shot into space,

można też wystrzelić szczątki w kosmos,

used to fertilize a tree,

użyć ich do nawożenia drzewa

or made into jewelry,

albo zrobić z nich biżuterię,

fireworks,

fajerwerki,

and even tattoo ink.

a nawet tatuaż.

In the future, options like these may replace burial completely.

W przyszłości te opcje mogą całkowicie zastąpić pogrzeby.

Cemeteries may be our most familiar monuments to the departed,

Cmentarze są najbardziej znanym sposobem upamiętnienia zmarłych,

but they’re just one step

ale to tylko jeden etap

in our ever-evolving process

w ciągle ewoluującym procesie

of remembering and honoring the dead.

pamiętania o zmarłych i oddawania im czci.