What happens when the Arctic permafrost melts? - Brendan Rogers and Jessica Howard

312,498 views ・ 2023-02-23

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Mateusz Sieminski Korekta: Ola Królikowska
00:07
In June 2022, a gold miner in the Canadian Yukon
0
7420
4254
W czerwcu 2022 roku poszukiwacz złota odkrył coś niesamowitego
00:11
made a remarkable discovery.
1
11674
2044
na kanadyjskim terytorium Jukon.
00:14
While working on the traditional lands of the Tr’ondëk Hwëch’in First Nation,
2
14135
4379
Pracując na terenach należących do Pierwszego Narodu Tr’ondëk Hwëch’in,
00:18
he uncovered the exceptionally well-preserved frozen remains
3
18639
4004
odnalazł niemal idealnie zachowane zamarznięte szczątki
00:22
of a woolly mammoth calf that died 30,000 years ago.
4
22643
4713
młodego mamuta włochatego sprzed ponad 30 000 lat.
00:27
But this find isn’t the only of its kind
5
27523
2753
To nie pierwsze odkrycie tego rodzaju,
00:30
because the Arctic holds many buried secrets...
6
30276
3629
bo Arktyka kryje wiele takich tajemnic.
00:34
About 15% of the Northern Hemisphere contains permafrost—
7
34363
4547
Około 15% powierzchni półkuli północnej pokrywa wieczna zmarzlina.
00:38
that is, ground that doesn’t thaw seasonally,
8
38910
2669
To obszar, na którym nie dochodzi do sezonowych odwilży
00:41
but has instead stayed frozen for at least two years—
9
41579
3879
i który pozostaje zamarznięty przez przynajmniej dwa lata,
00:45
and, typically, much longer.
10
45458
1877
ale zazwyczaj o wiele dłużej.
00:47
The oldest permafrost yet discovered is located in the Yukon
11
47460
3837
Najstarsza wieczna zmarzlina znajduje się w Jukonie
00:51
and has been frozen for 740,000 years.
12
51297
4046
i pozostaje zamarznięta od 740 000 lat.
00:55
The thickness of permafrost also ranges,
13
55510
2586
Grubość wiecznej zmarzliny często waha się
00:58
from just 1 meter in some areas to over a kilometer in others.
14
58096
4754
od jednego metra do nawet kilku kilometrów.
01:03
And permafrost is exceptionally good at preserving biological remains.
15
63434
5005
Wieczna zmarzlina tworzy idealne warunki do przechowywania szczątków biologicznych.
01:08
If any ice crystals are close to remains buried in permafrost,
16
68564
4338
Kryształy lodu, które znajdują się w pobliżu szczątków,
01:12
they help draw moisture away.
17
72902
2377
pomagają odprowadzać wilgoć.
01:15
And microorganisms that would otherwise quickly decompose
18
75488
3253
Mikroorganizmy, które szybko rozkładają tkanki roślinne i zwierzęce,
01:18
plant and animal tissues operate at slower metabolic rates
19
78741
3879
mają spowolnione tempo przemiany materii
01:22
in these subfreezing temperatures.
20
82620
2169
w temperaturze poniżej punktu zamarzania.
01:24
The outcome is that, instead of having to rely on fossilized skeletons
21
84872
4964
Dlatego naukowcy nie muszą opierać się na skamieniałych szkieletach,
01:29
to extrapolate what an ancient animal might have looked like,
22
89836
3378
żeby oszacować, jak dane zwierzę kiedyś wyglądało,
01:33
permafrost can sometimes offer scientists literal freeze-frames of times long gone.
23
93506
6006
bo zamrożone szczątki często są jak stopklatka z przeszłości.
01:40
In 2016, another gold miner came face-to-face
24
100138
3920
W 2016 roku inny poszukiwacz natrafił
01:44
with a 7-week-old grey wolf pup
25
104058
2795
na 7-tygodniowe szczenię wilka szarego,
01:46
that had been preserved in permafrost for 57,000 years.
26
106853
5171
które było w zmarzlinie przez 57 000 lat.
01:52
Researchers learned that she’d been feasting on salmon,
27
112400
3336
Badacze dowiedzieli się, że samica żywiła się łososiem
01:55
and think she died quickly,
28
115736
1627
i umarła szybko,
01:57
possibly when the den she was nestled in collapsed.
29
117488
3462
prawdopodobnie w wyniku zawalenia się jaskini.
02:01
In 2020, reindeer herders encountered remains
30
121450
3295
W 2020 roku pasterze reniferów znaleźli szczątki,
02:04
that unmistakably belonged to a bear.
31
124745
2795
które bez wątpienia należały do niedźwiedzia.
02:07
But it turned out that they were as much as 39,500 years old.
32
127665
6089
Okazało się, że miały nawet 39 500 lat
02:14
They belonged to a cave bear.
33
134005
2335
i należały do niedźwiedzia jaskiniowego.
02:16
Its species went extinct about 24,000 years ago.
34
136966
3795
Ten gatunek wymarł około 24 000 lat temu.
02:20
Before this, scientists had only ever seen cave bear skeletal remains.
35
140887
5630
Do tej pory naukowcy widzieli jedynie szkielet niedźwiedzia jaskiniowego.
02:26
Even incomplete animal remains found in permafrost
36
146893
3545
Nawet częściowe szczątki, które odnaleziono w zmarzlinie,
02:30
have yielded incredible results.
37
150438
2377
były niesamowicie przydatne.
02:32
In 2021, researchers identified a new species of mammoth
38
152982
4838
W 2021 roku badacze zidentyfikowali nowy gatunek mamuta,
02:37
by reconstructing DNA sequences from 1.6-million-year-old mammoth teeth—
39
157820
5923
rekonstruując sekwencje DNA z mamuciego zęba sprzed 1,6 miliona lat.
02:43
making it the oldest sequenced DNA on record.
40
163743
3628
To najstarsze zsekwencjonowane DNA w historii.
02:47
And extraordinary finds go beyond the animal kingdom:
41
167580
3337
Tak niesamowite znaleziska wychodzą też poza świat zwierząt.
02:51
in 2012, scientists successfully regenerated a flowering tundra plant
42
171042
5839
W 2012 roku naukowcy wyhodowali kwitnącą roślinę z tundry,
02:56
from seeds they found encased in 32,000-year-old squirrel burrows.
43
176881
5589
używając nasion pochodzących z wiewiórczych gniazd mających 32 000 lat.
03:03
However, all the prehistoric remains we have yet to discover in permafrost
44
183262
5005
Jednak wszystkie nieodnalezione w zmarzlinie prehistoryczne szczątki
03:08
are at risk, along with much more, because permafrost is thawing rapidly.
45
188267
5714
są zagrożone, bo zmarzlina coraz szybciej topnieje.
03:14
Climate change is warming the Arctic at 3 to 4 times the rate
46
194148
4088
Zmiana klimatu powoduje o 3-4 razy szybsze ocieplenie Arktyki
03:18
of the rest of the world.
47
198236
1376
w porównaniu do reszty świata.
03:19
And an increased frequency in extreme weather events,
48
199987
3629
Na dodatek coraz częstsze są ekstremalne zjawiska pogodowe
03:23
like lightning and wildfires,
49
203616
2878
takie jak burze czy pożary,
03:26
is burning the plants and soil that otherwise help to keep permafrost cool.
50
206494
5255
które niszczą rośliny i glebę, uniemożliwiając izolację zmarzliny.
03:32
When permafrost thaws, it has concerning and far-reaching effects.
51
212291
5214
Topnienie zmarzliny ma poważne i daleko idące skutki.
03:37
The ground can fracture and collapse in on itself,
52
217505
3420
Ziemia może zacząć pękać i zapadać się,
03:40
and the landscape can experience flooding and erosion,
53
220925
3295
a w okolicy powstają podtopienia i erozja,
03:44
making previously stable trees tilt and form so-called “drunken forests.”
54
224470
5506
co sprawia, że drzewa nachylają się pod różnym kątem, tworząc “pijane lasy”.
03:50
It can also trigger massive landslides and threaten critical infrastructure.
55
230309
4797
To może zwiększać też ryzyko obsuwisk, które zagrażają infrastrukturze.
03:55
By the year 2050, permafrost thaw may endanger 3.6 million people.
56
235481
5964
Do 2050 roku topnienie wiecznej zmarzliny może zagrażać 3,6 miliona ludzi.
04:01
This includes many Indigenous and First Nations people
57
241737
3420
Dotyczy to rdzennych mieszkańców i kanadyjskich Indian,
04:05
who have lived across the Arctic region since time immemorial.
58
245241
4171
którzy zamieszkują tereny Arktyki od niepamiętnych czasów.
04:09
Right now, they’re dealing with difficult decisions
59
249870
3671
Muszą oni teraz podjąć trudne decyzje
04:13
about how to protect their communities and traditional ways of life
60
253541
3670
o ochronie swoich społeczności i obyczajów
04:17
in the face of climate change.
61
257211
2086
przed skutkami zmiany klimatu.
04:19
The effects of thawing will also extend far beyond the Arctic.
62
259588
4505
Skutki topnienia zmarzliny będą też widoczne poza Arktyką.
04:24
This is because permafrost stores an estimated 1.6 trillion tons of carbon.
63
264218
6590
Dzieje się tak, bo w zmarzlinie znajduje się około 1,6 biliona ton węgla.
04:30
That’s over double the amount in Earth’s atmosphere as of 2022—
64
270891
5089
To prawie dwukrotność tego, co znajduje się w atmosferze ziemskiej
04:35
and more than humans have ever released by burning fossil fuels.
65
275980
4796
i o wiele więcej niż do tej pory wyemitowaliśmy, spalając paliwa kopalne.
04:41
Permafrost is one of the world’s largest carbon reservoirs
66
281068
3754
Wieczna zmarzlina to największy na świecie zbiornik węgla.
04:44
because of all the organic material it contains—
67
284822
2836
Wiąże się to z dużą ilością różnych materiałów organicznych,
04:47
some as intact remains,
68
287742
2085
włącznie z nienaruszonymi szczątkami,
04:49
but much of it in the form of partially decomposed soils and sediments.
69
289827
4421
ale większość pochodzi z rozkładającej się gleby i osadów.
04:54
When it begins thawing,
70
294373
1418
Gdy przychodzi odwilż,
04:55
microorganisms decompose organic material more efficiently,
71
295791
4004
mikroorganizmy skuteczniej rozkładają materiały organiczne
04:59
and release gases like carbon dioxide and methane.
72
299795
3504
i emitują takie gazy jak dwutlenek węgla i metan.
05:03
This triggers a feedback loop:
73
303758
2168
To rozpoczyna pętlę przyczynowo-skutkową,
05:06
as more gases are released, the climate warms,
74
306177
3461
bo wraz z wydzielaniem się większej ilości gazów klimat ociepla się,
05:09
causing more permafrost to thaw and release even more greenhouse gases.
75
309638
5589
a to powoduje topnienie wiecznej zmarzliny i zwiększoną emisję gazów cieplarnianych.
05:15
To preserve snapshots of what the planet was like thousands of years ago—
76
315770
4546
Żeby ocalić kadry z przeszłości sięgające wielu tysięcy lat,
05:20
when mammoths and cave bears trod its terrain—
77
320316
3628
gdy mamuty i niedźwiedzie jaskiniowe przemierzały różne tereny naszej planety,
05:24
and to support the diversity of life on Earth thousands of years to come,
78
324320
5881
i chronić różnorodność życia na Ziemi przez kolejne kilka tysięcy lat,
05:30
the Arctic needs to keep its cool.
79
330576
2586
nie możemy dopuścić do roztopienia się Arktyki.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7