A brief history of toilets - Francis de los Reyes

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Ola Królikowska

On sunny days, the Roman citizens of Ostia

W słoneczne dni rzymscy mieszkańcy Ostii

could be found on a long stone bench near the Forum.

przesiadywali na długiej kamiennej ławie niedaleko Forum.

Friends and neighbors exchanged news and gossip

Przyjaciele i sąsiedzi rozmawiali i plotkowali,

while simultaneously attending to more... urgent business.

zajmując się jednocześnie... grubszymi sprawami.

These public latrines could sit up to 20 Romans at a time,

W publicznych toaletach mieściło się 20 Rzymian,

draining waste in water conduits below.

a fekalia odprowadzano do duktów wodnych poniżej.

Today, most cultures consider trips to the restroom to be a more private occasion.

Dziś w większości kultur wizyta w toalecie jest czymś bardziej intymnym.

But even when going alone, our shared sewage infrastructure

Mimo że korzystamy z nich pojedynczo, wspólna sieć kanalizacyjna

is one of the most pivotal inventions in the history of humanity.

jest jednym z najważniejszych wynalazków w historii ludzkości.

While many ancient religious texts contain instructions

Wiele starożytnych tekstów religijnych zawiera instrukcje

for keeping waste away from drinking water and campsites,

dotyczące załatwiania się z dala od wody pitnej i ludzkich osiedli.

waste management took a more familiar shape as early as 3000 BCE.

Zarządzanie fekaliami przybrało znajomy kształt już w 3000 roku p.n.e.

Ancient Mesopotamian settlements often had clay structures

W starożytnych mezopotamskich osadach budowano gliniane konstrukcje,

made for squatting or sitting in the most private room of the house.

gdzie ludzie kucali lub siadali w ustronnych zakamarkach domu.

These were connected to pipes which used running water to move waste

Były one podłączone do rur wykorzystujących bieżącą wodę

into street canals and cesspits.

do odprowadzania fekaliów do kanałów ulicznych i szamb.

Water infrastructure like this flourished in the Bronze Age,

Taka infrastruktura wodna była popularna w epoce brązu,

and in some parts of the Indus Valley,

a w niektórych częściach Doliny Indusu

nearly every house had a toilet connected to a citywide sewage system.

prawie każdy dom miał toaletę podłączoną do miejskiej sieci kanalizacyjnej.

Ancient Cretan palaces even offered a manual flushing option.

W starożytnych kreteńskich pałacach można było nawet ręcznie spłukiwać wodę.

Researchers can’t say for certain what inspired these early sewage systems,

Naukowcy nie są pewni, co zapoczątkowało wczesne systemy kanalizacyjne,

but we do know that waste management is essential for public health.

ale wiemy, że zarządzanie fekaliami jest niezbędne dla zdrowia publicznego.

Untreated sewage is a breeding ground for dangerous microorganisms,

Nieoczyszczone fekalia są pożywką dla niebezpiecznych mikroorganizmów,

including those that cause cholera, dysentery, and typhoid.

w tym wywołujących cholerę, czerwonkę i tyfus.

It would be several millennia before scientists fully understood

Minęło kilka tysiącleci, zanim naukowcy w pełni zrozumieli

the relationship between sewage and sickness.

związek między fekaliami a chorobami.

But the noxious odors of sewage have recorded associations with disease

Ale wiadomo, że szkodliwe zapachy fekaliów

miały związek z chorobami już od 100 roku p.n.e.

as early as 100 BCE.

And by 100 AD, more complex sanitation solutions were emerging.

A do 100 roku naszej ery pojawiły się bardziej złożone rozwiązania sanitarne.

The Roman Empire had continuously flowing aqueducts

Cesarstwo Rzymskie posiadało nieprzerwanie płynące akwedukty

dedicated to carrying waste outside city walls.

przeznaczone do transportu fekaliów poza mury miasta.

Chinese dynasties of the same period also had private and public toilets,

Chińskie dynastie z tego okresu też miały prywatne i publiczne toalety,

except their waste was immediately recycled.

z tym że ich odpady były natychmiast poddawane recyklingowi.

Most household toilets fed into pig sties,

Fekalia z domowych toalet spływały do chlewni,

and specialized excrement collectors gathered waste from public latrines

a wyspecjalizowani zbieracze ekskrementów zbierali odpady z publicznych latryn

to sell as fertilizer.

i sprzedawali jako nawóz.

In China, this tradition of waste management continued for centuries,

W Chinach ten sposób gospodarowania odpadami działał przez wieki,

but in Europe the fall of the Roman Empire

ale w Europie upadek Cesarstwa Rzymskiego

brought public sanitation into the Dark Ages.

przeniósł publiczne sanitariaty do średniowiecza.

Pit latrines called “gongs” became commonplace,

Popularne stały się wychodki zwane “gongami”,

and chamber pots were frequently dumped into the street.

a fekalia często wyrzucano na ulicę.

Castles ejected waste from tall windows into communal cesspits.

W zamkach zrzucano je z wysokości do wspólnych dołów kloacznych.

At night, so-called gong farmers would load up the waste

Nocami ówcześni szambiarze zbierali fekalia na wozy,

before traveling beyond city limits to dump their cargo.

a później jechali za miasto je wyrzucić.

Europe's unsanitary approach persisted for centuries,

Niehigieniczne podejście Europy utrzymywało się przez wieki,

but toilets themselves underwent some major changes.

ale same toalety przeszły wielkie zmiany.

By the late Middle Ages, most wealthy families had commode stools—

W późnym średniowieczu większość możnych rodzin posiadała wygodne taborety,

wooden boxes with seats and lids.

czyli drewniane skrzynie z siedziskami i pokrywkami.

And in the royal court of England,

A na dworze królewskim w Anglii

the commodes were controlled by the Groom of the Stool.

latryny były kontrolowane przez stolcowego szambelana.

In addition to monitoring the king’s intestinal health,

Poza obserwowaniem zdrowia jelit króla

the Groom’s... intimate relationship with the monarch

intymna relacja z monarchą sprawiała,

made him a surprisingly influential figure.

że był bardzo wpływową osobą.

The next major leap in toilet technology came in 1596,

Kolejny duży skok w technologii toalet nastąpił w 1596 roku,

when Sir John Harrington designed the first modern flush toilet

kiedy Sir John Harrington zaprojektował pierwszą nowoczesną toaletę ze spłuczką

for Queen Elizabeth.

dla królowej Elżbiety.

Its use of levers to release water and a valve to drain the bowl

Zastosowanie dźwigni do spuszczania wody i zaworu do opróżniania misy

still inform modern designs.

wciąż jest podstawą nowoczesnych projektów.

But Harrington’s invention stank of sewage.

Ale wynalazek Harringtona śmierdział ściekami.

Thankfully, in 1775, Scottish inventor Alexander Cumming

Na szczęście w 1775 roku szkocki wynalazca Aleksander Cumming

added a bend in the drainpipe to retain water and limit odors.

dodał zagięcie w rurze ściekowej, aby zatrzymać wodę i ograniczyć smród.

This so-called S-trap was later improved into the modern U-bend by Thomas Crapper—

Ten S-kształtny syfon przemienił się później w nowoczesny w kształcie litery U

dzięki Thomasowi Crapperowi.

though the term “crap” predates the inventor by several centuries.

Teraz kto ma toaletę, nie ma już smrodu.

By the turn of the 19th century,

Na przełomie XIX i XX wieku

many cities had developed modern sewage infrastructure

wiele miast rozwinęło nowoczesną infrastrukturę kanalizacyjną

and wastewater treatment plants,

i oczyszczalnie ścieków,

and today, toilets have a wide range of features,

a dziś toalety mają wiele funkcji,

from the luxurious to the sustainable.

od luksusowych po zrównoważone.

But roughly 2 billion people still don’t have their own toilets at home.

Ale około 2 miliardów ludzi wciąż nie ma toalet w domu.

And another 2.2 billion don’t have facilities

Kolejne 2,2 miliarda nie ma infrastruktury,

that properly manage their waste,

która odpowiednio zarządzałaby odpadami,

putting these communities at risk of numerous diseases.

co naraża te społeczności na ryzyko licznych chorób.

To solve this problem, we’ll need to invent new sanitation technologies

Żeby rozwiązać ten problem, trzeba wymyślić nowe technologie sanitarne

and address the behavioral, financial, and political issues

i zająć się kwestiami behawioralnymi, finansowymi i politycznymi,

that produce inequity throughout the sanitation pipeline.

które powodują nierówności w infrastrukturze sanitarnej.