The death of the universe

Vertaald door: Anne van Gulick Nagekeken door: Peter van de Ven

Looking up at the night sky,

Als we 's nachts omhoog kijken,

we are amazed by how it seems to go on forever.

verbazen we ons erover hoe oneindig de hemel lijkt,

But what will the sky look like

maar hoe ziet de hemel er over miljarden jaren uit?

billions of years from now?

A particular type of scientist,

Een bepaald soort wetenschapper, een kosmoloog genaamd,

called a cosmologist,

spends her time thinking about that very question.

vraagt zich het antwoord daarop af.

The end of the universe is intimately linked

Het einde van het heelal is nauw verbonden aan wat het bevat.

to what the universe contains.

Over 100 years ago,

Meer dan 100 jaar geleden bedacht Einstein de relativiteitstheorie,

Einstein developed the Theory of General Relativity,

formed of equations that help us

die bestond uit vergelijkingen die ons helpen de relatie te begrijpen

understand the relationship

between what a universe is made of

tussen waar het universum van gemaakt is en zijn vorm.

and its shape.

It turns out that the universe

Het blijkt dat het heelal gekromd zou kunnen zijn, als een bol.

could be curved like a ball or sphere.

We call this positively curved or closed.

Dit noemen we

een positieve kromming of gesloten.

Or it could be shaped like a saddle.

Of het heeft een zadelvorm.

We call this negatively curved or open.

Dat noemen we

een negatieve kromming of open.

Or it could be flat.

Of het is vlak.

And that shape determines

Die vorm bepaalt hoe het universum zal leven en sterven.

how the universe will live and die.

We now know that the universe is very close to flat.

We weten nu dat het heelal bijna vlak is,

However, the components of the universe

maar de componenten ervan

can still affect its eventual fate.

beïnvloeden nog steeds het uiteindelijke lot.

We can predict how the universe

We kunnen voorspellen hoe het heelal verandert met de tijd

will change with time

if we measure the amounts or energy densities

door de energiedichtheden te meten van de verschillende componenten ervan.

of the various components in the universe today.

So, what is the universe made of?

Waar is het heelal dan van gemaakt?

The universe contains all the things that we can see,

Het heelal bevat alle dingen die we kunnen zien,

like stars, gas, and planets.

zoals sterren, gas en planeten.

We call these things ordinary or baryonic matter.

Deze dingen noemen we gewone of baryonische materie.

Even though we see them all around us,

Hoewel we dat overal om ons heen zien,

the total energy density of these components

is de totale energiedichtheid hiervan eigenlijk heel erg klein:

is actually very small,

around 5% of the total energy of the universe.

ongeveer vijf procent van de totale energie in het heelal.

So, now let's talk about what the other 95% is.

Laten we het nu over de andere 95% hebben.

Just under 27% of the rest

Iets minder dan 27% van de rest van de energiedichtheid in het heelal

of the energy density of the universe

is made up of what we call dark matter.

is gemaakt van zogenaamde donkere materie.

Dark matter is only very weakly interacting with light,

Donkere materie reageert bijna niet op licht,

which means it doesn't shine or reflect light

dus het schijnt niet en het reflecteert geen licht,

in the way that stars and planets do,

zoals sterren en planeten doen.

but, in every other way,

Maar verder gedraagt het zich als gewone materie:

it behaves like ordinary matter --

it attracts things gravitationally.

het trekt dingen aan met zwaartekracht.

In fact, the only way we can detect this dark matter

De enige manier waarop we donkere materie kunnen zien,

is through this gravitational interaction,

is via gravitatieinteractie:

how things orbit around it

hoe dingen eromheen draaien

and how it bends light

en hoe het licht afbuigt doordat het de ruimte eromheen kromt.

as it curves the space around it.

We hebben nog geen donkere-materiedeeltje ontdekt,

We have yet to discover a dark matter particle,

but scientists all over the world are searching

maar overal zijn wetenschappers op zoek naar dit moeilijk te vinden deeltje

for this elusive particle or particles

and the effects of dark matter on the universe.

en de effecten van donkere materie

op het heelal.

But this still doesn't add up to 100%.

Maar bij elkaar is dat nog steeds geen 100%.

The remaining 68%

De overige 68% van de energiedichtheid is gemaakt van donkere energie,

of the energy density of the universe

is made up of dark energy,

which is even more mysterious than dark matter.

wat nog mysterieuzer is dan donkere materie.

This dark energy doesn't behave

Donkere energie gedraagt zich als geen enkele andere stof die we kennen

like any other substance we know at all

and acts more like anti-gravity force.

en werkt meer als negatieve zwaartekracht.

We say that it has a gravitational pressure,

We zeggen dat het een zwaartekrachtsdruk heeft;

which ordinary matter and dark matter do not.

gewone en donkere materie hebben dat niet.

Instead of pulling the universe together,

Het heelal trekt niet in elkaar, zoals je van zwaartekracht zou verwachten,

as we would expect gravity to do,

the universe appears to be expanding apart

maar het lijkt juist uit te dijen in een steeds hoger tempo.

at an ever-increasing rate.

The leading idea for dark energy

Aangenomen wordt dat donkere energie een kosmologische constante is.

is that it is a cosmological constant.

That means it has the strange property

Daarmee zou het de vreemde eigenschap bezitten,

that it expands as the volume of space increases

uit te dijen als het volume van de ruimte toeneemt

to keep its energy density constant.

om zo zijn energiedichtheid gelijk te houden.

So, as the universe expands

Als het heelal uitdijt, zoals het nu doet, komt er steeds meer donkere energie.

as it is doing right now,

there will be more and more dark energy.

Dark matter and baryonic matter,

Donkere en baryonische materie dijen echter niet uit met het heelal

on the other hand,

don't expand with the universe

and become more diluted.

en raken steeds verder verspreid.

Because of this property

Door die eigenschap van de kosmologische constante

of the cosmological constant,

the future universe will be more and more dominated

zal het heelal in de toekomst uit steeds meer donkere energie bestaan,

by dark energy,

becoming colder and colder

steeds kouder worden, en steeds sneller uitdijen.

and expanding faster and faster.

Eventually, the universe will run out of gas

Uiteindelijk zal het heelal geen gas meer hebben om sterren te maken

to form stars,

and the stars themselves will run out of fuel

en de sterren zelf zullen geen brandstof meer hebben en branden op

and burn out,

leaving the universe with only black holes in it.

tot er slechts een heelal met zwarte gaten overblijft.

Given enough time,

Als het maar lang genoeg duurt, verdampen zelfs deze zwarte gaten

even these black holes will evaporate,

leaving a universe that is completely cold and empty.

en blijft een koud en leeg heelal over.

That is what we call the heat death of the universe.

Dit noemen we de warmtedood van het heelal.

While it might sound depressing

Al klinkt het misschien deprimerend

living in a universe

om in een heelal te wonen dat zijn leven koud en levenloos zal eindigen,

that will end its lifetime cold

and devoid of life,

the end fate of our universe

het lot van ons heelal heeft eigenlijk een prachtige symmetrie

actually has a beautiful symmetry

to its hot, fiery beginning.

met zijn hete, vurige begin.

We call the accelerating end state

We noemen de versnellende eindtoestand van het heelal een de Sitter-fase,

of the universe a de Sitter phase,

named after the Dutch mathematician

vernoemd naar de Nederlandse wiskundige

Willem de Sitter.

Willem de Sitter.

However, we also believe

We geloven echter ook dat het heelal al eerder een de Sitter-fase heeft gehad

that the universe had another phase

of de Sitter expansion

in the earliest times of its life.

in zijn vroegste begin.

We call this early period inflation,

We noemen deze vroege periode inflatie,

where, shortly after the Big Bang,

waarin kort na de Big Bang het heelal voor korte tijd extreem snel uitdijde.

the universe expanded extremely fast

for a brief period.

So, the universe will end

Het heelal eindigt dus op dezelfde manier als het begon:

in much the same state as it began,

accelerating.

in een versnelling.

We live at an extraordinary time

We leven in een buitengewone tijd van het leven van het heelal

in the life of the universe

where we can start to understand

waarin we de ontwikkeling van het heelal kunnen beginnen te begrijpen

the universe's journey

and view a history

en waarin we haar geschiedenis zelf in de sterrenhemel kunnen bekijken.

that plays itself out on the sky

for all of us to see.