The death of the universe

1,322,560 views ・ 2013-12-12

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint
00:06
Looking up at the night sky,
0
6494
1396
ညဉ့်ကောင်းကင်ကို ကြည့်ရင်း
00:07
we are amazed by how it seems to go on forever.
1
7890
3020
၎င်းဟာ ထာ၀ရဆက်ဖြစ်နေပုံရတာက ကျုပ်တို့ကို အံအားသင့်စေပါတယ်။
00:10
But what will the sky look like
2
10910
1485
အခုကနေ နောင်နှစ် ဘီလျံချီမှာ
00:12
billions of years from now?
3
12395
1470
ကောင်းကင်က ဘာပုံပေါက်မလဲ။
00:13
A particular type of scientist,
4
13865
1507
ထူးခြားသိပ္ပံပညာရှင် မျိုးဖြစ်တဲ့
00:15
called a cosmologist,
5
15372
1244
အာကာသဗေဒ ပညာရှင်တစ်ဦးက
00:16
spends her time thinking about that very question.
6
16616
2915
ဒီလေးနက်တဲ့ အကြောင်းအရာကို တွေးရင်း သူမအချိန်ကို ကုန်ဆုံးတယ်။
00:19
The end of the universe is intimately linked
7
19531
2393
စကြဝဠာနိဂုံးနဲ့ ချိတ်ဆက်နေတာ..
00:21
to what the universe contains.
8
21924
1944
စကြဝဠာထဲမှာရှိတဲ့ အရာတွေပါ။
00:23
Over 100 years ago,
9
23868
1302
လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် ၁၀၀ ကျော်က
00:25
Einstein developed the Theory of General Relativity,
10
25170
2709
အိုင်းစတိုင်းက အထွေထွေနှိုင်းရ သီအိုရီကို ဖော်ဆောင်ပြီး
00:27
formed of equations that help us
11
27879
2044
စကြ၀ဠာကို ဖွဲ့စည်းမှုနဲ့
00:29
understand the relationship
12
29923
1335
၎င်းရဲ့ ပုံသဏ္ဌာန်ကြားက
00:31
between what a universe is made of
13
31258
2204
ဆက်နွယ်မှုကို ကျုပ်တို့ နားလည်အောင် ထောက်ကူတဲ့
00:33
and its shape.
14
33462
1049
ညီမျှခြင်းတွေဖွဲ့ခဲ့တယ်။
00:34
It turns out that the universe
15
34511
1613
စကြ၀ဠာဟာ ဘောလုံး သို့မဟုတ် စက်လုံးတစ်လုံးလို
00:36
could be curved like a ball or sphere.
16
36124
2054
အကွေးသဘော ဖြစ်သွားတာကို
00:38
We call this positively curved or closed.
17
38178
2498
ကျုပ်တို့အနေနဲ့ အဖိုကွေး သို့မဟုတ် အပိတ် ခေါ်ပါတယ်။
00:40
Or it could be shaped like a saddle.
18
40676
1552
(သို့) မြင်းကုန်းနှီးပုံပေါ့။
00:42
We call this negatively curved or open.
19
42228
2260
ဒါကို အမ ကွေး (ဝါ) အပွင့် ခေါ်ပါတယ်။
00:44
Or it could be flat.
20
44488
1545
(သို့) အပြား ဖြစ်နိုင်တယ်။
00:46
And that shape determines
21
46033
1122
ဒီ အသွင်သဏ္ဌာန်အရပဲ
00:47
how the universe will live and die.
22
47155
2382
စကြ၀ဠာဟာ ဘယ်ပုံ နေ၊ ဘယ်ပုံ သေမှာကို သတ်မှတ်ပါတယ်။
00:49
We now know that the universe is very close to flat.
23
49537
3095
စကြ၀ဠာက ပြားချပ်ချပ်ဖြစ်ဖို့ သိပ်ကိုနီးစပ်ကြောင်း သိထားသော်လည်း
00:52
However, the components of the universe
24
52632
1706
စကြ၀ဠာထဲမှာ ရှိတဲ့အရာတွေက
00:54
can still affect its eventual fate.
25
54338
2116
၎င်းရဲ့ နိဂုံးကြမ္မာကို ငင်သွားနိုင်ဆဲပါတယ်။
00:56
We can predict how the universe
26
56454
1579
စကြဝဠာက ကာလအလိုက် ပြောင်းလဲတာကို
00:58
will change with time
27
58033
1578
ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်တာကတော့..
00:59
if we measure the amounts or energy densities
28
59611
2182
ဒီနေ့ စကြ၀ဠာမှာရှိတဲ့ အစိတ်အပိုင်း မျိုးစုံရဲ့
01:01
of the various components in the universe today.
29
61793
2795
ပမာဏ သို့မဟုတ် စွမ်းအင် သိပ်သည်းမှုကို တိုင်းတာချက်အရပါ။
01:04
So, what is the universe made of?
30
64588
2139
ဒီတော့ စကြဝဠာကို ဘာနဲ့ လုပ်ထားသလဲ။
01:06
The universe contains all the things that we can see,
31
66727
2666
စကြဝဠာမှာ ကျုပ်တို့ မြင်နိုင်သမျှမှာ ကြယ်တွေ၊
01:09
like stars, gas, and planets.
32
69393
2171
ဓာတ်ငွေ့၊ ဂြိုလ်တွေလို အရာတွေ ပါဝင်ပါတယ်။
01:11
We call these things ordinary or baryonic matter.
33
71564
3169
ဒါတွေကိုတော့ သာမန်ရုပ်ဒြပ် (ဝါ) baryonic လို့ခေါ်ပါ။
01:14
Even though we see them all around us,
34
74733
1860
ကျုပ်တို့ နားမှာ ဒါတွေကို မြင်ရပေမဲ့လို့
01:16
the total energy density of these components
35
76593
2109
ဒီအရာတွေရဲ့ စုစုပေါင်း စွမ်းအင်သိပ်သည်းမှုက
01:18
is actually very small,
36
78702
1738
တကယ်က စကြ၀ဠာက စွမ်းအင်စုစုပေါင်းရဲ့
01:20
around 5% of the total energy of the universe.
37
80440
3090
၅% ဝန်းကျင်မို့ နည်းလွန်းပါတယ်။
01:23
So, now let's talk about what the other 95% is.
38
83530
3145
ဒီတော့.. အခုကနေ အခြား ၉၅% အကြောင်း ပြောကြဦးစို့။
01:26
Just under 27% of the rest
39
86675
2406
စကြ၀ဠာ စွမ်းအင်သိပ်သည်းမှုကနေ
01:29
of the energy density of the universe
40
89081
1832
၂၇% အောက် ကျန်နေတဲ့အရာကို
01:30
is made up of what we call dark matter.
41
90913
2912
Dark Matter လို့ ခေါ်ပါတယ်။
01:33
Dark matter is only very weakly interacting with light,
42
93825
3103
Dark matter ဟာ အလင်းကို တုန့်ပြန်မှု မရှိသလောက်ကို အားနည်းပါတယ်။
01:36
which means it doesn't shine or reflect light
43
96928
2280
သဘောက.. ကြယ်တွေ၊ ဂြိုလ်တွေလိုမျိူး
01:39
in the way that stars and planets do,
44
99208
1983
အလင်း ထုတ်တာ၊ အလင်းပြန်တာ မရှိတဲ့ သဘောပါ။
01:41
but, in every other way,
45
101191
1097
ဒါပေမဲ့ တစ်ချို့ကလွဲရင်
01:42
it behaves like ordinary matter --
46
102288
1971
၎င်းဟာ သာမန်အရာတွေလိုပဲ ဒြပ်၀တ္ထုတွေကို
01:44
it attracts things gravitationally.
47
104259
1869
ဒြပ်ဆွဲအားနဲ့ ဆွဲငင်ပါတယ်။
01:46
In fact, the only way we can detect this dark matter
48
106128
2633
တကယ်တော့ Dark Matterကို၊ ၎င်းနားက အရာတွေ လည်ပတ်တဲ့
01:48
is through this gravitational interaction,
49
108761
2291
အမူအရာမှ ဒြပ်ဆွဲအားဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု တစ်ဆင့်ခံက
01:51
how things orbit around it
50
111052
1291
ထောက်လှမ်းတာမျိုးပါ ပြီးတော့
01:52
and how it bends light
51
112343
1252
၎င်းက အနီးက ဟင်းလင်းပြင်ကို
01:53
as it curves the space around it.
52
113595
2413
ကွေးစေလို့ ၎င်းနားမှာ အလင်းကိုပါ ကွေးညွှတ်စေပါတယ်။
01:56
We have yet to discover a dark matter particle,
53
116008
2335
Dark Matter အမှုန်ကို ရှာမတွေ့သေးပေမဲ့
01:58
but scientists all over the world are searching
54
118343
2472
ကမ္ဘာတဝမ်းက သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဒီ တွေ့ရခဲတဲ့ အမှုန်
02:00
for this elusive particle or particles
55
120815
2135
သို့မဟုတ် အမှုန်တွေနဲ့ Dark Matter က
02:02
and the effects of dark matter on the universe.
56
122950
2893
စကြ၀ဠာအပေါ် သက်ရောက်မှုတွေကို ရှာဖွေနေကြပါတယ်။
02:05
But this still doesn't add up to 100%.
57
125843
2413
ဒါပေမဲ့ ဒါက ရာနှုန်းပြည့် ပြည့်မသွားသေးပါဘူး။
02:08
The remaining 68%
58
128256
1528
ကျန်ရှိနေတဲ့ ၆၈% သော
02:09
of the energy density of the universe
59
129784
1896
စကြ၀ဠာရဲ့ စွမ်းအင်သိပ်သည်းခြင်းကို
02:11
is made up of dark energy,
60
131680
2079
Dark Energy နဲ့ ပြုလုပ်ပြီး
02:13
which is even more mysterious than dark matter.
61
133759
2698
ယင်းက Dark Matter ထက် ပိုလို့ လျှိုဝှက်ပါတယ်။
02:16
This dark energy doesn't behave
62
136457
1965
ဒီ Dark Energy က ကျုပ်တို့သိထားသမျှ
02:18
like any other substance we know at all
63
138422
2168
ဘယ်အရာနဲ့မှကို ပြုမူပုံမတူဘဲ
02:20
and acts more like anti-gravity force.
64
140590
2423
ဒြပ်ဆွဲခြင်း သဘောနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် သဘော ဆောင်ပါတယ်။
02:23
We say that it has a gravitational pressure,
65
143013
2407
ကျုပ်တို့ဆိုလိုတဲ့ ဒြပ်ဆွဲအားဆိုင်ရာ ဖိအားဆိုတာက
02:25
which ordinary matter and dark matter do not.
66
145420
2910
သာမန်ရုပ်ဒြပ်နှင့် Dark Matter မလုပ်နိုင်ပါဘူး။
02:28
Instead of pulling the universe together,
67
148330
1883
ဒြပ်ဆွဲအားက လုပ်မယ်လို့ မျှော်လင့်သလို၊
02:30
as we would expect gravity to do,
68
150213
1791
စကြဝဠာကို အတူတကွ ဆွဲနေရမည့်အစား
02:32
the universe appears to be expanding apart
69
152004
2283
စကြဝဠာဟာ အမြဲတမ်းတိုးနေတဲ့နှုန်းနဲ့
02:34
at an ever-increasing rate.
70
154287
1823
ဝေးကွာ ပြန့်ကားလို့နေ
02:36
The leading idea for dark energy
71
156110
1828
Dark Energy ကို ဦးတည်ထားတဲ့ စိတ်ကူးက
02:37
is that it is a cosmological constant.
72
157938
2210
စကြ၀ဠာလုံးဆိုင်ရာ ကိန်းသေတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။
02:40
That means it has the strange property
73
160148
2097
ဒါက ၎င်းမှာ ထူးဆန်းတဲ့ ဂုဏ်သတ္တိရှိတဲ့သဘောပါ
02:42
that it expands as the volume of space increases
74
162245
3189
၎င်းက အာကာသရဲ့ ထုထည်ကိုတိုးတဲ့အခါ
02:45
to keep its energy density constant.
75
165434
2172
စွမ်းအင်သိပ်သည်းမှုကို ထိန်းလျက် ချဲ့ထွင်ပြန့်ကားပါတယ်။
02:47
So, as the universe expands
76
167606
1835
ဒီတော့ စကြ၀ဠာ ပြန့်ကားလာတဲ့အခါ
02:49
as it is doing right now,
77
169441
1331
အခု လုပ်နေသလိုမျိုး
02:50
there will be more and more dark energy.
78
170772
1970
Dark Energy ပို၊ ပိုတိုးလာပါလိမ့်မည်။
02:52
Dark matter and baryonic matter,
79
172742
1832
Dark Matterနဲ့ Baryonic Matterက,
02:54
on the other hand,
80
174574
703
တစ်ဖက်မှာ
02:55
don't expand with the universe
81
175277
1345
စကြဝဠာကို မပြန့်ကားစေပဲ
02:56
and become more diluted.
82
176622
1787
ပိုပြီး စိမ့်ဝင်လာစေပါတယ်။
02:58
Because of this property
83
178409
926
စကြ၀ဠာ ကိန်းသေရဲ့
02:59
of the cosmological constant,
84
179335
1359
ဒီ ဂုဏ်သတိကြောင့်
03:00
the future universe will be more and more dominated
85
180694
2757
အနာဂတ် စကြ၀ဠာကို ပို၊ ပိုပြီး ကြီးစိုးလာမှာက
03:03
by dark energy,
86
183451
1141
Dark Energy ဖြစ်ပြီး
03:04
becoming colder and colder
87
184592
1738
ပို၊ ပိုအေးလာပြီး
03:06
and expanding faster and faster.
88
186330
2385
ပြန့်ကားမှု ပို၊ ပိုမြန်လာပါလိမ့်မယ်။
03:08
Eventually, the universe will run out of gas
89
188715
2021
အဆုံးမှာတော့.. စကြ၀ဠာဟာ ကြယ်တွေဖွဲ့စည်းဖို့
03:10
to form stars,
90
190736
1106
လောင်စာကုန်ခမ်းပြီး
03:11
and the stars themselves will run out of fuel
91
191842
2099
ကြယ်တွေ ကိုယ်၌လည်း လောင်စာတွေ ကုန်ခမ်းသည်အထိ
03:13
and burn out,
92
193941
1251
ကျွမ်းလောင်သွားမှာမို့
03:15
leaving the universe with only black holes in it.
93
195192
2870
စကြ၀ဠာဟာ ၎င်းနှင့်အတူ တွင်းနက်များသာ ကျန်ရစ်ပါလိမ့်မယ်။
03:18
Given enough time,
94
198062
1193
အချိန်တန်တဲ့အခါ
03:19
even these black holes will evaporate,
95
199255
2355
ဒီ တွင်းနက်များပင် တစစ ပျောက်ကွယ်ပြီး
03:21
leaving a universe that is completely cold and empty.
96
201610
2913
လုံး၀ကို အေးစက်ပြီး ဗလာကျင်းနေတဲ့ စကြ၀ဠာသာ ကျန်ရစ်ပါလိမ့်မယ်။
03:24
That is what we call the heat death of the universe.
97
204523
3604
ဒါကို Heat death of the Universe လို့ ခေါ်ပါတယ်။
03:28
While it might sound depressing
98
208127
1442
ဒါက စကြ၀ဠာထဲမှာနေရတာ
03:29
living in a universe
99
209569
1125
စိတ်အားငယ်ရပုံပါ။
03:30
that will end its lifetime cold
100
210694
2041
၎င်းရဲ့ သက်တမ်းကို အေးစက်ပြီး
03:32
and devoid of life,
101
212735
1502
ချုပ်ဆုံးသွားမှာမို့..
03:34
the end fate of our universe
102
214237
1790
တကယ်တော့ ကျုပ်တို့စကြ၀ဠာ နိဂုံးကြမ္မာက
03:36
actually has a beautiful symmetry
103
216027
1910
ဘက်ညီမှု အလှတရား ရှိပါတယ်
03:37
to its hot, fiery beginning.
104
217937
2150
အစမှာ ပူပြင်းတောက်လောင်ခဲ့လို့ပါ။
03:40
We call the accelerating end state
105
220087
1911
စကြ၀ဠာရဲ့ အရှိန်တိုးနေတဲ့ နိဂုံးအခြေအနေကို
03:41
of the universe a de Sitter phase,
106
221998
2113
ကျုပ်တို့က de Sitter အသွင်လို့ခေါ်ပါတယ်။
03:44
named after the Dutch mathematician
107
224111
1971
ဒါက ဒပ် သင်္ချာပညာရှင်
03:46
Willem de Sitter.
108
226082
1845
Willem de Sitter ကို ဂုဏ်ပြု ထားတာပါ။
03:47
However, we also believe
109
227927
1758
ဒါပေမဲ့ စကြ၀ဠာရဲ့ အစောပိုင်း သက်တမ်း
03:49
that the universe had another phase
110
229685
1835
ကာလတွေမှာ de Sitter ပြန့်ကားမှုရဲ့
03:51
of de Sitter expansion
111
231520
1311
တခြား အသွင် ရှိဦးမယ်လို့
03:52
in the earliest times of its life.
112
232831
1776
ကျုပ်တို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။
03:54
We call this early period inflation,
113
234607
2621
ဒါကို ရှေးဦးဖောင်းပွခြင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။
03:57
where, shortly after the Big Bang,
114
237228
1666
အဲဒီကာလဟာ Big Bang ဖြစ်ပြီး မကြာခင်
03:58
the universe expanded extremely fast
115
238894
2325
အချိန်တိုလေး အတွင်း စကြ၀ဠာဟာ သိပ်ကို
04:01
for a brief period.
116
241219
1641
လျင်မြန်စွာ ပြန့်ကားလိုက်တာပါပဲ။
04:02
So, the universe will end
117
242860
1531
ဒါကြောင့် စကြဝဠာဟာ
04:04
in much the same state as it began,
118
244391
2467
၎င်း စတင်စဉ်ကအတိုင်း အရှိန်တက်ရင်း
04:06
accelerating.
119
246858
1910
အဆုံးသတ်ပါလိမ့်မယ်။
04:08
We live at an extraordinary time
120
248768
2010
ကျုပ်တို့ အနေနဲ့ စကြ၀ဠာသက်တမ်းအတွင်း
04:10
in the life of the universe
121
250778
1572
ထူးကဲတဲ့ အချိန်မှာ နေထိုင်ရင်း
04:12
where we can start to understand
122
252350
1511
အဲဒီကနေ နားလည်ဖို့ အစပြုနိုင်တာက
04:13
the universe's journey
123
253861
1292
စကြ၀ဠာရဲ့ ခရီးရှည်နဲ့
04:15
and view a history
124
255153
1284
သမိုင်းရှု့ထောင့်ကို
04:16
that plays itself out on the sky
125
256437
2083
ကျုပ်တို့အားလုံး ကြည့်ဖို့အတွက် အာကာခွင်မှာ
04:18
for all of us to see.
126
258520
2102
၎င်းကိုယ်တိုင် ခင်းကျင်း ပြသထားပါတယ်။

Original video on YouTube.com
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7