The death of the universe

Evrenin sonu - Renée Hlozek

Çeviri: Eda Ada Gözden geçirme: Meric Aydonat

Looking up at the night sky,

Gece gökyüzüne bakarken

we are amazed by how it seems to go on forever.

uçsuz bucaklığına hayret ederiz.

But what will the sky look like

Peki, gözyüzü milyarlarca yıl

billions of years from now?

sonra nasıl görünecek?

A particular type of scientist,

Kozmolog olarak adlandırılan

called a cosmologist,

bilim adamları zamanlarını

spends her time thinking about that very question.

işte bu sorunun cevabını düşünmekle geçirir.

The end of the universe is intimately linked

Evrenin sonu içeriği ile yakından

to what the universe contains.

iliişkilidir.

Over 100 years ago,

Yüzyıldan uzun bir süre önce,

Einstein developed the Theory of General Relativity,

Einstein evrenin neden oluştuğu ve şekli

formed of equations that help us

arasındaki ilişkiyi

understand the relationship

anlamamızı sağlayan

between what a universe is made of

denklemlerden oluşan

and its shape.

Genel Görecelik Teorisini geliştirdi.

It turns out that the universe

Evren bir top veya

could be curved like a ball or sphere.

küre gibi kavisli olabilirdi.

We call this positively curved or closed.

Biz buna pozitif kavisli veya kapalı diyoruz.

Or it could be shaped like a saddle.

Evren bir eyer şeklinde de olabilirdi.

We call this negatively curved or open.

Biz buna negatif kavisli veya açık diyoruz.

Or it could be flat.

Ya da evren düz olabilirdi.

And that shape determines

Şekli evrenin nasıl yaşayacağını

how the universe will live and die.

ve sona ereceğini belirliyor.

We now know that the universe is very close to flat.

Evrenin neredeyse düz olduğunu artık biliyoruz.

However, the components of the universe

Buna rağmen, evrenin bileşenleri hala

can still affect its eventual fate.

nihai kaderini etkileyebilir.

We can predict how the universe

Bugün evrendeki çeşitli

will change with time

bileşenlerinin

if we measure the amounts or energy densities

enerji yoğunluğunu ölçersek, evrenin zamanla

of the various components in the universe today.

nasıl değişeceğini tahmin edebiliriz.

So, what is the universe made of?

Peki evren neden oluşmaktadır?

The universe contains all the things that we can see,

Evren yıldız, gaz ve gezegenler gibi görebildiğimiz

like stars, gas, and planets.

şeylerin hepsini içerir.

We call these things ordinary or baryonic matter.

Biz bunlara sıradan veya baryonik madde diyoruz.

Even though we see them all around us,

Bunları çevremizde görmemize rağmen,

the total energy density of these components

bu bileşenlerin toplam enerji yoğunluğu aslında

is actually very small,

oldukça azdır. Bu bileşenler

around 5% of the total energy of the universe.

evrendeki enerjinin yaklaşık olarak %5'ini oluşturular.

So, now let's talk about what the other 95% is.

O zaman şimdi diğer %95'i konuşalım.

Just under 27% of the rest

Geri kalan enerji

of the energy density of the universe

yoğunluğunun yaklaşık %27'si

is made up of what we call dark matter.

karanlık maddeden oluşur.

Dark matter is only very weakly interacting with light,

Karanlık maddenin ışık ile etkileşimi çok zayıftır. Yani,

which means it doesn't shine or reflect light

karanlık madde, yıldız ve gezengenler gibi

in the way that stars and planets do,

parlamaz veya ışığı yansıtmaz; fakat

but, in every other way,

bunun dışında

it behaves like ordinary matter --

sıradan madde gibi davranır --

it attracts things gravitationally.

cisimleri yerçekimsel olarak kendine çeker.

In fact, the only way we can detect this dark matter

Aslında karanlık maddeyi saptamanın tek yolu

is through this gravitational interaction,

bu yerçekimsel etkileşimdir. Yani cisimlerin

how things orbit around it

karanlık madde etrafında

and how it bends light

nasıl döndüğü, karanlık maddenin

as it curves the space around it.

etrafındaki boşluğu döndürürken ışığı nasıl büktüğüdür.

We have yet to discover a dark matter particle,

Karanlık madde parçacıklarını henüz saptayamadık;

but scientists all over the world are searching

fakat dünyadaki bilim adamları bu bulunması zor

for this elusive particle or particles

parça veya parçacıkları ve karanlık

and the effects of dark matter on the universe.

maddenin evren üzerindeki etkilerini araştırıyor.

But this still doesn't add up to 100%.

Fakat yine de toplam %100 olmuyor.

The remaining 68%

Evrendeki enerji

of the energy density of the universe

yoğunluğunun kalan %68'i karanlık

is made up of dark energy,

maddeden daha da gizemli

which is even more mysterious than dark matter.

olan karanlık enerjiden oluşur.

This dark energy doesn't behave

Bu karanlık enerji bildiğimiz diğer

like any other substance we know at all

maddeler gibi davranmaz ve daha çok

and acts more like anti-gravity force.

yerçekim karşıtı bir güç olarak davranır.

We say that it has a gravitational pressure,

Biz buna sıradan madde ve karanlık maddede

which ordinary matter and dark matter do not.

bulunmayan yerçekimsel basınç diyoruz.

Instead of pulling the universe together,

Yerçekiminin yaptığı gibi evreni bir arada

as we would expect gravity to do,

tutmak yerine, evren her zamankinden

the universe appears to be expanding apart

daha hızlı bir şekilde

at an ever-increasing rate.

genişliyor.

The leading idea for dark energy

Karanlık enerjiye ilişkin ana fikir

is that it is a cosmological constant.

bu enerjinin kozmolojik sabit olduğudur.

That means it has the strange property

Yani, karanlık enerjinin tuhaf bir özelliği vardır.

that it expands as the volume of space increases

Uzayın hacmi genişledikçe, enerji yoğunluğunu sabit

to keep its energy density constant.

tutmak için karanlık enerji de genişler.

So, as the universe expands

Yani, evren şu anda olduğu

as it is doing right now,

gibi genişledikçe

there will be more and more dark energy.

karanlık enerji daha da artacak.

Dark matter and baryonic matter,

Buna karşın karanlık madde ve

on the other hand,

baryonik madde

don't expand with the universe

evrenle birlikte genişlemez

and become more diluted.

fakat seyrelir.

Because of this property

Kozmolojik sabitin bu

of the cosmological constant,

özelliğinden dolayı

the future universe will be more and more dominated

gitgide evrenin geleceğine karanlık enerji

by dark energy,

hakim olacak.

becoming colder and colder

Evren daha da soğuyacak ve

and expanding faster and faster.

daha da hızlı genişleyecek.

Eventually, the universe will run out of gas

Sonunda, evrendeki yıldızları oluşturmak için

to form stars,

gerekli gaz bitecek

and the stars themselves will run out of fuel

ve yıldızların da yakıtı biterek yıldızlar

and burn out,

sönecek.

leaving the universe with only black holes in it.

Evrende sadece kara delikler kalacak.

Given enough time,

Zamanla bu kara

even these black holes will evaporate,

delikler de buharlaşacak ve evren

leaving a universe that is completely cold and empty.

tamamen soğuk ve boş bir yer olacak.

That is what we call the heat death of the universe.

Biz buna evrenini ısısal ölümü diyoruz.

While it might sound depressing

Varlığını soğuk ve hayattan

living in a universe

yoksun olarak sonlandıracak

that will end its lifetime cold

bir evrende yaşama fikri

and devoid of life,

kulağa moral bozucu gelse de

the end fate of our universe

aslında evrenin nihai kaderi

actually has a beautiful symmetry

sıcak ve kızgın başlangına göre

to its hot, fiery beginning.

güzel bir simetri oluşturur.

We call the accelerating end state

Biz bu hızlanarak devam eden evrenin

of the universe a de Sitter phase,

nihai durumuna ''de Sitter evresi'' diyoruz.

named after the Dutch mathematician

Bu evre adını Hollandalı Willem de Sitter'den

Willem de Sitter.

almaktadır.

However, we also believe

Buna karşın, evren varlığının

that the universe had another phase

en başlarında bir başka

of de Sitter expansion

''de Sitter genişlemesi'' daha

in the earliest times of its life.

yaşadı.

We call this early period inflation,

Biz bu erken döneme eflasyon(şişkinlik) diyoruz.

where, shortly after the Big Bang,

Büyük Patlamanın ardından evren

the universe expanded extremely fast

kısa bir süre içinde oldukça hızlı bir şekilde

for a brief period.

genişledi.

So, the universe will end

Bu yüzden evren

in much the same state as it began,

varlığının başlangıcında olduğu gibi

accelerating.

hızlanarak sona erecek.

We live at an extraordinary time

Evrenin yolcuğunu anlamaya

in the life of the universe

başladığımız ve gözyüzünde

where we can start to understand

bizim için oynanan

the universe's journey

bir tarihi görebildiğimiz

and view a history

bir zamanda,

that plays itself out on the sky

evrenin varlığının olağandışı

for all of us to see.

bir zamanında yaşıyoruz.