How aspirin was discovered - Krishna Sudhir

Translator: Thura Soe Reviewer: Myo Aung

4,000 years ago, the ancient Sumerians made a surprising discovery.

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် ၄၀၀၀ ကျော်က ဆူမားလူမျိုးတွေ ထူးဆန်းတာတစ်ခု ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြတယ်

If they scraped the bark off a particular kind of tree

သူတို့ဟာ အပင်တစ်ခုရဲ့အခေါက်ကိုခွာပြီး

and ate it,

စားလိုက်ရင် သူတို့

their pain disappeared.

နာတာတွေပျောက်ကင်းသွားတယ်

Little did they know that why they'd found

သူတို့တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အချင်းအရာသေးသေးလေးက

was destined to influence the future course of medicine.

အနာဂတ်ဆေးပညာတိုးတက်လာဖို့ လမ်းစလေးတစ်ခုဖြစ်လာတယ်

What the Sumerians had discovered was a precursor to the medicine known today

ဆူမားလူမျိုးတွေတွေ့ရှိခဲ့တာဟာ ယခုခေတ်မှာ aspirin လို့လူသိများတဲ့ဆေးတစ်မျိုးရဲ့

as aspirin.

ရှေ့ပြေးအစဖြစ်ခဲ့တယ်

Aspirin's active ingredient is found commonly in willow trees

Aspirin ရဲ့အဓိကပါဝင်တဲ့ပစ္စည်းကို မိုးမခပင်တွေနဲ့ အခြားအပင်ရိုင်းတွေမှာ

and other wild plants,

အများအားဖြင့်တွေ့ရတတ်ပြီး

which is how it came to infuse the medical traditions

ဆူမားလူမျိုး ရှေးခေတ်အီဂျစ်လူမျိုး

of Sumer,

ဂရိလူမျိုးနဲ့

ancient Egypt,

နောက်ထပ်လူမျိုးစုတွေ

ancient Greece,

ဆေးပညာထွန်းကားဖို့

and other cultures.

အစဖြစ်ခဲ့တယ်

Around 400 BC, Hippocrates, thought of as the father of modern medicine,

ဘီစီ ၄၀၀ လောက်တုန်းက ခေတ်သစ်ဆေးပညာရဲ့ ဖခင်ဖြစ်တဲ့ Hippocrates က

နာတာသက်သာအောင်မိုးမခပင်ရဲ့ အခေါက်ကို ဝါးစားဖို့

first recommended chewing willow bark for pain relief

ပထမဆုံးအကြံပေးခဲ့တယ်။

and making willow leaf tea to ease the pain of childbirth.

ကလေးမွေးစဉ် နာကျင်တာကိုသက်သာဖို့ မိုးမခရွက်ကို ရေနွေးပြုပ်သောက်စေခဲ့တယ်

But it took over 2,000 years for us to comprehensively investigate its potential.

မိုးမခပင်အခေါက်နဲ့အရွက်အစွမ်း နားလည်ဖို့ နှစ်ပေါင်း၂၀၀၀လောက်ကြာသွားတယ်၊

In the mid-18th century,

၁၈ရာစု နှစ်လယ်လောက်မှာ

an Englishman named Edward Stone ran five years of experiments,

Edward Stone ဆိုတဲ့ အင်္ဂလိပ်တစ်ယောက်က ၅ နှစ်လောက်သုတေသနလုပ်ပြီး

showing that willow bark crushed into a powder and eaten

မိုးမခပင်ခေါက်ကိုအမှုန့်လုပ်ပြီးစားရင်

could cure a fever.

ဖျားတာကိုကုနိုင်တယ်လို့သက်သေပြခဲ့တယ်။

It took nearly another 70 years for a German pharmacist, Johann Buchner,

နောက်ထပ်နှစ်၇၀လောက်ကြာတော့ ဂျာမနီဆေးသုသီ Johann Buchner ဆိုသူက

to finally identify and purify the substance that made all this possible,

မိုးမခပင်အခေါက်ကနေ Salicin ဆိုတဲ့ဒြပ်ပေါင်းတစ်ခုကိုရှာဖွေ

a compound called salicin.

ဖော်ထုတ်သန့်စင်နိုင်ခဲ့တယ်

By then, doctors were routinely using willow bark

အဲ့ဒီနောက် ဆရာဝန်တွေက မိုးမခပင်အခေါက်တွေ meadowsweet အပင်လိုမျိုး

and other salicin-rich plants, like the herb meadowsweet,

salicin ကြွယ်၀တဲ့အပင်တွေကိုနာတာသက်သာအောင်

to ease pain, fever, and inflammation.

ဖျားနာတာ နဲ့ ရောင်ရမ်းတာတွေအတွက် ပေါပေါသီသီသုံးလာကြတယ်

But identifying the exact compound suddenly opened up the possibility

ဒါနဲ့ တိကျတဲ့ဒြပ်ပေါင်းတစ်ခုကို ဒြပ်ပေါင်းပုံစံပြောင်းလဲနိုင်စွမ်း

of manipulating its form.

စဉ်းစားရင်း မထင်မှတ်ဘဲ ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့တယ်။

In 1853, a French chemist managed to chemically synthesize the compound,

၁၈၅၃မှာ ပြင်သစ် ဓာတုဗေဒပညာရှင်က အဲ့ဒီဒြပ်ပေါင်းကို ဓာတုဗေဒနည်းအရ

creating a substance called acetylsalicylic acid.

acetylsalicylic acid အဖြစ် ထုတ်နိုင်ခဲ့တယ်

Then in 1897, the pharmaceutical company Bayer found a new method

နောက် ၁၈၉၇မှာ Bayerဆေးကုမ္ပဏီဟာ နည်းစနစ်တစ်ခု တွေ့ရှိခဲ့ပြီး

aspirin  လို့ခေါ်တဲ့ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးကို

and began marketing the compound as a pain reliever called aspirin.

စျေးကွက်တွင်း စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့တယ်။

ဒီဆေးဟာ ဆေးဝါးဖန်တီးထုတ်လုပ်မှုထဲက

This was widely recognized as one of the first synthetic pharmaceutical drugs.

ပထမလို့ အများကလက်ခံခဲ့ကြတယ်။

Originally, aspirin was just Bayer's brand name:

တကယ်တော့ aspirin ဆိုတာ Bayer ရဲ့ ကုန်အမှတ်တံဆိပ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး

A for acetyl,

A ဆိုတာ acetyl

and spir for meadowsweet,

spirဆိုတာ ရုက္ခဗေဒနာမည်

whose botanical name is Spiraea ulmaria.

Spiraea ulmaria လို့ခေါ်တဲ့ meadowsweet ဖြစ်ပြီး

Soon, aspirin became synonymous with acetylsalicylic acid.

aspirin ဆိုရင် acetylsalicylic acidနဲ့ အဓိပ္ပါယ်တူတယ် ဆိုပြီးဖြစ်လာတယ်။

As its influence grew, aspirin was found to ease not just pain,

ဒီဆေးရဲ့လွမ်းမိုးမှုကကြီးလာတာနဲ့အမျှ Aspirin ကို နာတာအတွက်တင်မကတော့ဘဲ

but also many inflammation-related problems,

သွေးလေဘက်နာ၊ နှလုံးအမှေးပါးရောင်ရောဂါလို

like rheumatoid arthritis,

ရောင်ရမ်းမှုနဲ့ဆိုင်တဲ့

pericarditis, which enflames the fluid-filled sack around the heart,

ရောဂါတွေ၊ သွေးကြောတွေရောင်တဲ့

and Kawasaki disease,

Kawasakiရောဂါတွေ

where blood vessels become inflamed.

မှာလည်းသုံးလာကြတယ်။

Yet, despite aspirin's medical value,

Aspirin ရဲ့ဆေးဘက်ဝင် ကောင်းကျိုးရှိသော်လည်း

at this point, scientists still didn't actually know how it worked.

အဲ့ဒီအချိန်မှာသိပ္ပံပညာရှင်တွေတော့ ဒီဆေး ဘယ်လိုအလုပ်လုပ်လဲ တိတိကျကျမသိသေးတာကို

In the 1960s and 70s, Swedish and British scientists changed that.

၁၉၆၀-၇၀လောက်မှာတော့ ဆွီဒင်နဲ့ အင်္ဂလိပ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ပြောင်းလဲပေးလိုက်တယ်။

They showed that the drug interrupts the production of certain chemicals

သူတို့တွေက aspirin  ဟာ နာကျင်မှုတွေ ရောင်ရမ်းမှုတွေမှာထွက်လာတဲ့

called prostaglandins,

prostaglandins ဒြပ်ပေါင်းထုတ်လုပ်မှုကို

which control the transmission of pain sensations and inflammation.

ဟန့်တာနိုင်ကြောင်းသက်သေပြခဲ့ကြတယ်။

In 1982, that discovery won the researchers a Nobel Prize in Medicine.

၁၉၈၂မှာဒီရှာဖွေတွေ့ရှိမှုကြောင့် သုသေတီတွေဟာ ဆေးပညာအတွက် နိုဘယ်ဆုရခဲ့ကြတယ်။

Over time, research has also uncovered aspirin's risks.

အချိန်ကြာလာတော့ သုတေသနတွေက aspirin ရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကိုတွေ့ရှိလာကြတယ်၊

Overconsumption can cause bleeding in the intestines and the brain.

အလွန်အကျွံသောက်မိရင် ဦးနှောက်နဲ့အူတွေမှာ သွေးယိုစိမ့်နိုင်ပါတယ်။

It can also trigger Reye's Syndrome,

ရှားပေမယ့် ရောဂါပိုးဝင်နေတဲ့ကလေးတွေမှာ ဦးနှောက်နဲ့

a rare but often fatal illness that affects the brain and liver

အသည်းရောင်ပြီးသေစေနိုင်လောက်တဲ့

in children with an infection.

Reye's Syndromeဆိုတာကိုလည်းဖြစ်စေနိုင်တယ်

And in the late 20th century,

၂၀ ရာစုနှစ်နှောင်းပိုင်းမှာ

aspirin's success had been overshadowed by newer pain killers

acetaminophen တို့ Ibuprofen တို့လို ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးနည်းတဲ့

with fewer side effects,

အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးအသစ်တွေက

like acetaminophen and ibuprofen.

Aspirin ရဲ့ကျော်ဇော်မှုကို မေးမှန်လာစေခဲ့ပါပြီ။

But in the 1980s, further discoveries about aspirin's benefits

၁၉၈၀ခုနှစ်ရောက်တော့ နောက်ထပ်လေ့လာမှုတွေက aspirin ရဲ့အခြားကောင်းတဲ့အချက်တွေကို

revived interest in it.

တဖန်ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ခဲ့ကြပါတယ်။

In fact, the 1982 Nobel Prize winners also demonstrated

၁၉၈၂ခုနှစ်မှာနိုဘယ်ဆုရခဲ့တဲ့ သူတွေက aspirin ဟာ

that aspirin slows production of thromboxanes,

သွေးထဲက platelet လေးတွေကိုစုပုံပြီး

chemicals that cause clumping of platelets,

သွေးခဲလေးတွေဖြစ်အောင် လုပ်တယ်လို့ thromboxanes ခေါ်တဲ့ဓာတုပစ္စည်း

which in turn form blood clots.

တွေကိုအထွက်နည်းစေတာကို သရုပ်ပြခဲ့ကြတယ်။

A landmark clinical trial showed that aspirin reduced heart attack risk by 44%

ထင်ရှားတဲ့စမ်းသပ်မှုတစ်ခုက aspirinသောက်နေသူတွေဟာ

in participants who took the drug.

နှလုံးရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ၄၄% ပိုနည်းတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

Today, we prescribe it to people at risk of heart attack or stroke

ယနေ့ခေတ်မှာတော့ နှလုံးရောဂါနဲ့ လေဖြတ်နိုင်ခြေရှိတဲ့လူတွေကို

because it cuts the likelihood of clots forming in the arteries

aspirinတိုက်ကြပါတယ် သူဟာနှလုံး နဲ့ဦးနှောက်မှာရှိတဲ့သွေးလွှတ်ကြောတွေမှာ

that supply the heart and brain.

သွေးခဲခြင်းမှတားဆီးပေးပါတယ်

Even more intriguingly,

ပိုပြီးစိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတာက

there's a growing body of research that suggests

ကိုယ်ခန္ဓာဖွင့်ဖြိုးမှုနဲ့ဆိုင်တဲ့ သုတေသန တစ်ခုက

aspirin reduces the risk of getting and dying from cancer,

aspirin ကင်ဆာဖြစ်နိုင်နေခြေနဲ့ကင်ဆာကြောင့် သေဆုံးမှုကိုလျော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။

especially colorectal cancer.

အထူးသဖြင့် အူမကြီးကင်ဆာလို့ပေါ့

This might be due to aspirin's anti-platelet effects.

ဒါဟာ aspirin ရဲ့ anti-platelet effect ကြောင့်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

By reducing platelet activity, aspirin may decrease the levels of a certain protein

Plateletတွေရဲ့လုပ်ဆောင်မှုကို လျော့ချခြင်းဖြင့် aspirin ဟာကင်ဆာ ဆဲလ်တွေ

that helps cancer cells spread.

ပျံ့နှံဖို့ကူညီပေးတဲ့ protein တွေကို လျော့နည်းစေတယ်။

These discoveries have transformed aspirin from a mere pain reliever

ဒီလိုရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတွေက aspirinဟာ အကိုက်အခဲပျောက် ဆေးသက်သက်မဟုတ်တော့ဘဲ

to a potentially life-saving treatment.

အလားအလာရှိတဲ့အသက်ကယ်တဲ့ဆေးတစ်ခု အဖြစ် မီးမှောင်းထိုးပြနေပါတယ်

Today, we consume about 100 billion aspirin tablets each year,

ယခုအခါကျွန်တော်တို့ဟာ aspirin ကို၁နှစ်တွင် ဆေးပြား၁၀၀ဘီလီလျှံခန့် သောက်သုံးနေကြပါတယ်။

and researchers continue searching for new applications.

သုတေသီတွေကလည်း နောက်ထပ်အသစ် အသုံးပြုပုံတွေကိုရှာဖွေနေကြပါတယ်။

Already, aspirin's versatility has transformed modern medicine,

Aspirinဟာ မိုးမခပင်ခေါက်ကိုခြစ်ပြီး အစပြုလိုက်တာ အခုတော့ အံဩစရာကောင်းလောက်တဲ့

which is astounding considering its humble beginnings

ခေတ်သစ်ဆေးပညာအတွက်အရေးပါတဲ့

in a scraping of willow bark.

ဆေးတစ်မျိုးဖြစ်လာပါပြီ။