Kabuki: The people's dramatic art - Amanda Mattes

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Many elements of traditional Japanese culture,

ချက်ပြုတ်နည်းနဲ့ သိုင်းပညာလို အစဉ်အလာ

such as cuisine

ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှုရဲ့

and martial arts,

အရိပ်လက္ခဏာတွေဟာ

are well-known throughout the world.

ကမ္ဘာတစ်လွှားမှာ လူသိများပါတယ်။

Kabuki, a form of classical theater performance,

ကာဘူကီဟာ ဂန္ထဝင် သဘင် ဖျော်ဖြေမှုရဲ့ ပုံစံတစ်ခုပါ။

may not be as well understood in the West

အနောက်တိုင်းမှာ ကောင်းစွာ နားမလည်နိုင်လောက်ပေမဲ့

but has evolved over 400 years

ပြောင်းလဲခဲ့တာ နှစ် ၄၀၀ ကျော်ရှိပြီး

to still maintain influence and popularity to this day.

ယနေ့တိုင် ဩဇာလွှမ်းမှုနဲ့ လူကြိုက်များမှု ကို ထိန်းသိမ်းထားဆဲပါ။

The word Kabuki is derived

ကာဘူကီဆိုတဲ့ စကားလုံးက

from the Japanese verb kabuku,

ဂျပန် ကြိယာ 'ကာဘုကု'ကနေ ဆင်းသက်လာပြီး

meaning out of the ordinary or bizarre.

သာမန်မှ ကွဲထွက်မှု (သို့) တစ်မူထူးမှုလို့ အနက်ရတယ်။

Its history began in early 17th century Kyoto,

၎င်းရဲ့သမိုင်းက ၁၇ ရာစု အစောပိုင်း ကျိုတိုမှာ စတင်ခဲ့တယ်။

where a shrine maiden named Izumo no Okuni

အဲဒီမှာ အိဇုမို နို အိုကုနီလို့ အမည်ရတဲ့ ဗိမာန် အပျိုတော်ဟာ

would use the city's dry Kamo Riverbed as a stage

မြို့ရဲ့ခြောက်သွေ့တဲ့ Kamo မြစ်ကြမ်းပြင်ကို ဇာတ်စင်အဖြစ် သုံးခဲ့တယ်။

to perform unusual dances for passerby,

သူ့ဗုဒ္ဓဘာသာ ဆုတောင်းစာတွေရဲ့ ရဲဝံ့တဲ့ပြက်လုံးတွေဟာ ပျော်စရာ၊

who found her daring parodies of Buddhist prayers

ဖမ်းစားနိုင်တယ်လို့ ထင်တဲ့ ဖြတ်သွားဖြတ်လာတွေအတွက်

both entertaining and mesmerizing.

​ထူးခြားတဲ့ အကတွေကို ဖျော်ဖြေဖို့ပါ။

Soon other troops began performing

မကြာခင်မှာတော့ အခြားဇာတ်အဖွဲ့တွေဟာ

in the same style,

ပုံစံတူ စတင်ဖျော်ဖြေလာတော့့

and Kabuki made history

ကာဘူကီဟာ သာမန်လူတွေကို

as Japan's first dramatic performance form

ဖြည့်ဆည်းပေးတဲ့ ဂျပန်ရဲ့ ပထမဆုံး ပြဇာတ်ဆန်တဲ့

catering to the common people.

ဖျော်ဖြေမှု ပုံစံအဖြစ် သမိုင်းတွင်ခဲ့တယ်။

By relying on makeup, or keshou,

မျက်နှာဖုံးတွေအစား မိတ်ကပ်(သို့) keshou နဲ့

and facial expressions instead of masks

မျက်နှာ အမူအရာတွေကို အမှီပြုရင်း၊

and focusing on historical events

ရှေးရိုးပုံပြင်တွေထက် သမိုင်းဖြစ်ရပ်တွေနဲ့

and everyday life rather than folk tales,

နေ့စဉ်ဘဝကို အာရုံစိုက်ခြင်းအားဖြင့်

Kabuki set itself apart

ကာဘူကီဟာ 'နို' လို့ခေါ်တဲ့

from the upper-class dance theater form

အထက်တန်းစား သဘင် ပုံစံကနေ

known as Noh

ခွဲထွက်ခဲ့ပြီး

and provided a unique commentary on society

အီဒိုခေတ်အတွင်းက လူမှုအဖွဲ့အစည်းမှာ ရှိတဲ့ ထူးခြားတဲ့

during the Edo period.

တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့်မှုကို ပံ့ပိုးပေးတယ်။

At first, the dance was practiced only by females

ပထမတော့ အကကို အမျိုးသမီးတွေသာ လေ့ကျင့်ခဲ့ပြီး

and commonly referred to as Onna-Kabuki.

အများအားဖြင့် Onna-Kabuki လို့ ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုခဲ့တယ်။

It soon evolved to an ensemble performance

မကြာခင်မှာ စုပေါင်းဖျော်ဖြေမှုတစ်ခု အဖြစ် ပြောင်းလဲကာ

and became a regular attraction at tea houses,

လက်ဘက်ရည်ပွဲတွေမှာ ပုံမှန် ဆွဲဆောင်မှုဖြစ်လာတယ်။

drawing audiences from all social classes.

လူတန်းစားအားလုံးက ပရိတ်သတ်တွေကို ဆွဲဆောင်ရင်းပါ။

At this point, Onna-Kabuki was often risque

ဒီနေရာမှာ Onna-Kabuki တွေဟာ မကြာခဏ မတော်တရော် ပြက်လုံးဖြစ်တာက

as geishas performed not only to show off

ဂေရှာမယ်တွေလိုပဲ သီဆိုတာနဲ့ ကတဲ့ အရည်အချင်းတွေကို

their singing and dancing abilities

ပြသဖို့ ဖျော်ဖြေရုံသာမက

but also to advertise their bodies to potential clients.

အလားအလာရှိတဲ့ ဖောက်သည်တွေကို သူတို့ရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေကိုပါ ကြော်ငြာတာပါ။

A ban by the conservative Tokugawa shogunate

၁၉၂၉ မှာ ရှေးရိုးစွဲ တိုကူဂါဝါ ရှိုဂွန်တွေရဲ့

in 1629

led to the emergence of Wakashu-Kabuki

သရုပ်ဆောင်တွေအဖြစ် ကောင်လေးတွေ ပါဝင်တဲ့ Wakashu-Kabuki

with young boys as actors.

ပေါ်ထွန်းမှုကို ဦးတည်စေခဲ့တယ်။

But when this was also banned for similar reasons,

ဒါပေမဲ့ ဒါလည်း အလားတူ အကြောင်း တွေနဲ့ တားမြစ်ခံခဲ့ရတဲ့အခါ

there was a transition to Yaro-Kabuki,

အမျိုးသားတွေ ဖျော်ဖြေတဲ့ Yaro-Kabuki ဆီ

performed by men,

အကူအပြောင်းရှိခဲ့တယ်။

necessitating elaborate costumes and makeup

အမျိုးသမီးအခန်းမှာ သရုပ်ဆောင်တဲ့ onnagata အတွက်

for those playing female roles,

အနုစိတ် ပြင်ဆင်ထားတဲ့ အဝတ်အစားနဲ့

or onnagata.

မိတ်ကပ်တွေ လိုအပ်လာပါတယ်။

Attempts by the government to control Kabuki

ကာဘူကီကိုထိန်းဖို့ အစိုးရကြိုးပမ်းမှုတွေဟာ

didn't end with bans on the gender

ဖျော်ဖြေသူတွေရဲ့ လိင်(သို့) အသက်မှာ

or age of performers.

တားမြစ်မှုတွေနဲ့ အဆုံးသတ်မသွားဘူး။

The Tokugawa military group,

တိုကူဂါဝါ စစ်အုပ်စု

or Bakufu,

(သို့) Bakufu ဟာ

was fueled by Confucian ideals

ကွန်ဖြူးရှပ် စံတွေနဲ့ လောင်စာဖြည့်ပြီး

and often enacted sanctions

မကြာခဏတော့ အဝတ်အစား ရက်ထည်တွေ၊

on costume fabrics,

ဇာတ်စင် အပြင်အဆင်တွေနဲ့

stage weaponry,

ဇာတ်ကွက်အကြောင်းအရာမှာ

and the subject matter of the plot.

အရေးယူမှုတွေကို ဥပဒေပြုခဲ့တယ်။

At the same time,

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ

Kabuki became closely associated with

ကာဘူကီဟာ အနုစိတ် ဆင်ထားတဲ့ ရုပ်သေးရုံ

and influenced by Bunraku,

ပုံစံတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Bunraku နဲ့ နီးစပ်စွာ

an elaborate form of puppet theater.

ဆက်နွယ်ပြီးဩဇာလွှမ်းခံခဲ့ရတယ်။

Due to these influences,

ဒီဩဇာလွှမ်းမှုတွေကြောင့်

the once spontaneous, one-act dance

တစ်ခါက ပင်ကိုသဘောဆောင်တဲ့ တစ်ခန်းရပ် အကဟာ

evolved into a structured, five-act play

စနစ်တကျတည်ဆောက်ထားတဲ့ ငါးခန်း ပြဇာတ်အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားတယ်။

often based on the tenets of Confucian philosophy.

မကြာခဏတော့ ကွန်ဖြူရှပ် ဒဿနရဲ့ သက်ဝင်ယုံကြည်မှုတွေကို အခြေခံပါတယ်။

Before 1868, when the Tokugawa shogunate fell

၁၈၆၈ မတိုင်မီ တိုကူဂါဝါ ရှိုဂွန်တွေ ကျဆုံးပြီး

and Emperor Meiji was restored to power,

မေဂျီ ဧကရာဇ် အာဏာ ပြန်ရတဲ့အခါ

Japan had practiced isolation from other countries,

ဂျပန်ဟာ Sakoku (သို့)အခြားနိုင်ငံတွေကနေ အထီးကျန်နေခြင်းကို

or Sakoku.

ကျင့်သုံးခဲ့တယ်။

And thus, the development of Kabuki

ဒီနည်းနဲ့ ကာဘူကီ ဖွံ့ဖြိုးမှုဟာ

had mostly been shaped by domestic influences.

ပြည်တွင်း ဩဇာလွှမ်းမှုတွေရဲ့ ပုံသွင်းတာခံခဲ့ရတယ်။

But even before this period,

ဒါပေမဲ့ ဒီကာလ မတိုင်မီမှာတောင်

European artists, such as Claude Monet,

Claude Monet လို ဥရောပ အနုပညာရှင်တွေဟာ

had become interested in

ဂျပန် အနုပညာကို စိတ်ဝင်စားကာ

and inspired by Japanese art,

စေ့ဆော်မှု ခံခဲ့ရတယ်။

such as woodblock prints,

ဥပမာ တိုက်ရိုက် ဖျော်ဖြမှုအပါအဝင်

as well as live performance.

သစ်ထွင်း ပုံနှိပ်မှုတွေပါ။

After 1868, others such as Vincent van Gogh

၁၈၆၈ နောက်ပိုင်းမှာ အခြားသူတွေဖြစ်တဲ့ Vincent Van Gogh နဲ့

and composer Claude Debussy

ဂီတစာဆို Claude Debussy တို့ရဲ့လက်ရာမှာ

began to incorporate Kabuki influences in their work,

ကာဘူကီ ဩဇာလွှမ်းမှုတွေကို စတင်ပေါင်းစပ်ခဲ့ကြပေမဲ့

while Kabuki itself underwent

ကာဘူကီ ကိုယ်၌ကတော့ ခေတ်သစ်ကာလနဲ့

much change and experimentation

လိုက်ဖက်စေဖို အပြောင်းအလဲနဲ့

to adapt to the new modern era.

စမ်းသပ်မှု အများကြီး ကြုံခဲ့ရတယ်။

Like other traditional art forms,

အခြားသော ရိုးရာ အနုပညာ ပုံစံတွေလိုပဲ

Kabuki suffered in popularity

ကဘူကီဟာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်နောက်ပိုင်းမှာ

in the wake of World War II.

ရေပန်းစားမှု ဒုက္ခကြုံခဲ့ရပေမဲ့

But innovation by artists

ဒါရိုက်တာ Tetsuji Takechi လို

such as director Tetsuji Takechi

အနုပညာရှင်တွေရဲ့ ဆန်းသစ်မှုကြောင့်

led to a resurgence shortly after.

မကြာခင်အတွင်းမှာ ပြန်လည်ရှင်မှုကို ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

Indeed, Kabuki was even considered

တကယ်တမ်းက ကာဘူကီဟာ ဂျပန် အစဉ်အလာတွေကို

a popular form of entertainment

အမေရိကန်ရဲ့ အစောပိုင်း

amongst American troops stationed in Japan

စိစစ်ဖြတ်တောက်မှု ရှိပေမဲ့ ဂျပန်မှာ စခန်းချခဲ့တဲ့

despite initial U.S. censorship

အမေရိကန်တပ်တွေ ကြားမှာ လူကြိုက်များတဲ့

of Japanese traditions.

ဖျော်ဖြေရေး ပုံစံအဖြစ် မှတ်ယူခံရတယ်။

Today, Kabuki still lives on

ယနေ့ ကာဘူကီဟာ ဂျပန်ရဲ့ကြွယ်ဝတဲ့

as an integral part of Japan's rich cultural heritage,

ယဉ်ကျေးမှုရဲ့ခွဲခြားမရတဲ့ အစိတ်အပိုင်း အဖြစ် ရှင်သန်နေဆဲပါ။

extending its influence beyond the stage

၎င်းရဲ့ဩဇာ အကျုံးဝင်တာက ဇာတ်စင်ကနေ ကျော်ကာ

to television,

ရုပ်မြင်သံကြား၊

film,

and anime.

ရုပ်ရှင်နဲ့

ပုံရိပ်ရှင်တွေ အထိပါ။

The art form pioneered by Okuni

အိုကုနိ ကနေ အစပြုခဲ့တဲ့ အနုပညာ ပုံစံဟာ

continues to delight audiences

သရုပ်ဆောင်တွေရဲ့ အနုစိတ် မိတ်ကပ်၊

with the actors' elaborate makeup,

ခမ်းနားကာ အနုစိတ်ကွန့်ထားတဲ့အဝတ်အစား

extravagant and delicately embroidered costumes,

ဇာတ်စင်ပေါ်မှာ ပြောတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေရဲ့ ထင်ရှားပေါ်လွင်နေတဲ့

and the unmistakable melodrama

သဘာဝလွန် ဇာတ်အိမ်နဲ့အတူ ပရိတ်သတ်တွေကို

of the stories told on stage.

အကြိုက်တွေ့နေစေတုန်းပါ။