Kabuki: The people's dramatic art - Amanda Mattes

Kabuki: Ludowa sztuka dramatu - Amanda Mattes

Tłumaczenie: Karol Jarmul Korekta: Marta Konieczna

Many elements of traditional Japanese culture,

Wiele elementów tradycyjnej japońskiej kultury,

such as cuisine

takich jak kuchnia lub sztuki walki,

and martial arts,

takich jak kuchnia lub sztuki walki,

are well-known throughout the world.

jest dobrze znanych na całym świecie.

Kabuki, a form of classical theater performance,

Kabuki, forma klasycznego spektaklu teatralnego,

may not be as well understood in the West

może nie być tak dobrze rozumiana na Zachodzie,

but has evolved over 400 years

ale rozwija się już od ponad 400 lat,

to still maintain influence and popularity to this day.

wciąż jest popularna i ma duży wpływ na sztukę.

The word Kabuki is derived

Słowo "Kabuki" powstało

from the Japanese verb kabuku,

od japońskiego czasownika "kabuku",

meaning out of the ordinary or bizarre.

czyli niezwykle, dziwacznie.

Its history began in early 17th century Kyoto,

Jego historia zaczęła się w Kioto na początku XVII w.,

where a shrine maiden named Izumo no Okuni

gdzie święta dziewica Izumo no Okumi

would use the city's dry Kamo Riverbed as a stage

używała wyschniętego koryta rzeki jako sceny,

to perform unusual dances for passerby,

by przedstawić nietypowe tańce przechodniom,

who found her daring parodies of Buddhist prayers

parodiując przy tym buddyjskie modły

both entertaining and mesmerizing.

w sposób zarówno zabawny, jak i fascynujący.

Soon other troops began performing

Wkrótce inne zespoły zaczęły występować

in the same style,

w tym samym stylu.

and Kabuki made history

Kabuki zapisało się w historii

as Japan's first dramatic performance form

jako pierwsze japońskie przedstawienie dramatyczne

catering to the common people.

dla zwykłych ludzi.

By relying on makeup, or keshou,

Opierając się na makijażu

and facial expressions instead of masks

i mimice twarzy zamiast masek

and focusing on historical events

oraz skupiając się na wydarzeniach historycznych

and everyday life rather than folk tales,

i na życiu codziennym, a nie opowieściach ludowych,

Kabuki set itself apart

Kabuki oddzieliło się

from the upper-class dance theater form

od mniej dostępnej dla ogółu formy teatru,

known as Noh

zwanej Noh,

and provided a unique commentary on society

i dostarczało społecznego komentarza

during the Edo period.

podczas okresu Edo.

At first, the dance was practiced only by females

Na początku tańczyły tylko kobiety

and commonly referred to as Onna-Kabuki.

powszechnie nazywane Onna-Kabuki.

It soon evolved to an ensemble performance

Wkrótce rozpoczęły się występy grupowe,

and became a regular attraction at tea houses,

stając się przyjętą atrakcją herbaciarni

drawing audiences from all social classes.

i przyciągając publiczność ze wszystkich klas społecznych.

At this point, Onna-Kabuki was often risque

Od tego momentu Onna-Kabuki często było niecenzuralne,

as geishas performed not only to show off

gdyż gejsze występowały nie tylko, aby zaprezentować

their singing and dancing abilities

umiejętności w tańcu i śpiewie,

but also to advertise their bodies to potential clients.

ale też zareklamować ciała potencjalnym klientom.

A ban by the conservative Tokugawa shogunate

Zakaz nałożony przez Tokugawę, konserwatywny szogunat

in 1629

w 1629 roku,

led to the emergence of Wakashu-Kabuki

doprowadził do powstania Wakashu-Kabuki

with young boys as actors.

z młodymi chłopcami w roli aktorów.

But when this was also banned for similar reasons,

Kiedy to również zostało zakazane z podobnych powodów,

there was a transition to Yaro-Kabuki,

nastąpiło przejście do Yaro-Kabuki, przedstawiane przez mężczyzn.

performed by men,

nastąpiło przejście do Yaro-Kabuki, przedstawiane przez mężczyzn.

necessitating elaborate costumes and makeup

Trzeba było opracować kostiumy i makijaż

for those playing female roles,

dla aktorów grających role kobiet,

or onnagata.

czyli Onnagata.

Attempts by the government to control Kabuki

Próby kontroli Kabuki przez rząd

didn't end with bans on the gender

nie doprowadziły już do zakazu dotyczącego płci

or age of performers.

czy wieku aktorów.

The Tokugawa military group,

Formacja wojskowa o nazwie Tokugawa

or Bakufu,

lub Bakufu

was fueled by Confucian ideals

była zwolennikiem zasad Konfucjanizmu

and often enacted sanctions

i często nakładała sankcje

on costume fabrics,

na tkaniny kostiumów,

stage weaponry,

broń sceniczną,

and the subject matter of the plot.

czy temat przewodni fabuły.

At the same time,

W tym samym czasie

Kabuki became closely associated with

Kabuki związało się blisko

and influenced by Bunraku,

i ulegało wpływom Bunraku,

an elaborate form of puppet theater.

czyli wyszukanego teatru lalek.

Due to these influences,

Poprzez to działanie,

the once spontaneous, one-act dance

spontaniczny, jednoaktowy taniec

evolved into a structured, five-act play

ewoluował w złożony, 5-częściowy spektakl,

often based on the tenets of Confucian philosophy.

często oparty o założenia konfucjańskiej filozofii.

Before 1868, when the Tokugawa shogunate fell

Przed 1868, kiedy szogunat Togunawa upadł

and Emperor Meiji was restored to power,

i Cesarz Meiji odzyskał władzę,

Japan had practiced isolation from other countries,

Japonia zaczęła izolować się od zagranicy.

or Sakoku.

Jest to tzw. Sakoku.

And thus, the development of Kabuki

Dzięki temu rozwój Kabuki

had mostly been shaped by domestic influences.

był kształtowany głównie przez Japonię.

But even before this period,

Lecz nawet przed tym okresem,

European artists, such as Claude Monet,

europejscy artyści, tacy jak Claude Monet,

had become interested in

interesowali się i inspirowali japońską sztuką,

and inspired by Japanese art,

interesowali się i inspirowali japońską sztuką,

such as woodblock prints,

taką jak drzeworyty,

as well as live performance.

lub przedstawienia na żywo.

After 1868, others such as Vincent van Gogh

Po 1868 artyści tacy jak Vincent van Gogh

and composer Claude Debussy

i kompozytor Claude Debussy

began to incorporate Kabuki influences in their work,

zaczęli wplatać Kabuki do swoich prac.

while Kabuki itself underwent

W tym czasie samo Kabuki

much change and experimentation

przeszło wiele zmian i eksperymentów,

to adapt to the new modern era.

aby dostosować się do ery nowoczesnej.

Like other traditional art forms,

Jak inne formy sztuki tradycyjnej,

Kabuki suffered in popularity

Kabuki ucierpiało na popularności

in the wake of World War II.

po II Wojnie Światowej.

But innovation by artists

Innowacje artystów,

such as director Tetsuji Takechi

takich jak reżyser Tetsuji Takechi,

led to a resurgence shortly after.

wkrótce pozwoliły na odrodzenie gatunku.

Indeed, Kabuki was even considered

Kabuki było nawet uważane

a popular form of entertainment

za popularną formę rozrywki

amongst American troops stationed in Japan

wśród amerykańskich żołnierzy służących w Japonii,

despite initial U.S. censorship

mimo że japońskie tradycje

of Japanese traditions.

początkowo podlegały cenzurze.

Today, Kabuki still lives on

Dziś Kabuki nadal jest integralną częścią

as an integral part of Japan's rich cultural heritage,

bogatego dziedzictwa kulturowego Japonii,

extending its influence beyond the stage

rozszerzając swój wpływ poza scenę:

to television,

do telewizji,

film,

and anime.

filmu,

i anime.

The art form pioneered by Okuni

Forma sztuki zapoczątkowana przez Okuni

continues to delight audiences

nadal zachwyca publiczność

with the actors' elaborate makeup,

przez dopracowany makijaż aktorów,

extravagant and delicately embroidered costumes,

ekstrawagancko i delikatnie haftowane stroje,

and the unmistakable melodrama

a także bardzo wyraźny melodramat

of the stories told on stage.

w historiach opowiadanych na scenie.