How to think about gravity - Jon Bergmann

Transcriber: Ido Dekkers Reviewer: Ariana Bleau Lugo

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

So what is gravity?

ဒြပ်ဆွဲခြင်းဆိုတာ ဘာပါလဲ။

I bet most of you think it's:

ခင်ဗျားတို့ အများစုထင်တာ ကျွန်တော်ပြောရဲတယ်

"What goes up,

တက်သွားတာမှန်သမျှ

must come down!" Is that right?

ပြန်ကျလာရမယ်။ ဒါ ဟုတ်ရဲ့လား။

Well, sorta, but not really.

ဒါပေမဲ့ တကယ်တော့ မဟုတ်ဘူးဗျ

Technically, the law of gravity is an equation.

နည်းစနစ်အရ၊ ဒြပ်ဆွဲခြင်း နိယာမက ညီမျှခြင်းတစ်ကြောင်းပါ။

It is: F = G x M1 x M2 / R^2,

ဒါက F = G x M1 x M2 / R^2.

where G is the universal gravitational constant,

G က အခြေခံအကျဆုံး ဒြပ်ဆွဲခြင်းဆိုင်ရာ ကိန်းသေပါ

M1 and M2 are the masses of the two objects,

M1 နဲ့ M2 က အရာ၀တ္ထု နှစ်ခုရဲ့ ဒြပ်ထုတွေ

and R is the distance between them squared.

R က နှစ်ထပ်ကိန်းတင်ထားတဲ့ သူတို့ကြား အကွာအဝေး ဖြစ်တယ်။

That was easy, right?

ဒါအလွယ်လေးပဲ၊ ဟုတ်လား။

Probably not. What does this actually mean?

မဟုတ်လောက်ဘူး။ ဒါက တကယ်တမ်း ဆိုလိုတာ ဘာဖြစ်မလဲ။

Well it means that - well, everything is attracted to everything else.

ဒါက အရာတိုင်းကို အခြားအရာတိုင်းဟာ ဆွဲတယ်လို့ ဆိုလိုပါတယ်

What I mean by that is if you have two objects, any two objects,

ဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဆိုလိုတဲ့ ဟာက သင့်မှာ ဘယ်ဟာ နှစ်ခုဖြစ်ဖြစ် နှစ်ခုရှိရင်

they are attracted to each other. OK.

သူတို့ဟာ တစ်ခုကိုတစ်ခု ဆွဲပါတယ်။ OK နော်။

Let's try and wrap our minds around this.

ကြိုးစားကြည့်စို့ ဒါကို အာရုံစိုက်ထားပါ

What happens when you drop a rock off a cliff?

ကျောက်တုံးကို ချောက်ထဲချရင် ဘာဖြစ်သွားမလဲ။

It falls to the earth. Right?

မြေကြီးပေါ်ကျတယ်ပေါ့။ ဟုတ်ရဲ့လား။

Well, yes, but something else happens.

ဟုတ်တယ်၊ ဒါပေမဲ့ အခြားတခုခု ဖြစ်သွားတယ်။

You see, the law of gravity says that both objects,

ဒြပ်ဆွဲခြင်း နိယာမဟာ ကျောက်တုံးနဲ့ မြေကြီး နှစ်ခုလုံး

the rock and the earth, are attracted to each other.

တစ်ခုကိုတစ်ခု ဆွဲတယ်လို့ ပြောတာကို သင် သိပါတယ်။

This means that the rock falls towards the earth,

ဒါက ကျောက်တုံးက ကမ္ဘာပေါ်ကျတာ နဲ့

and the earth falls towards the rock.

ကမ္ဘာက ကျောက်တုံးပေါ်ကျတာကို ဆိုလိုပါတယ်။

Wait a second - you mean to tell me that if - the earth falls up to meet the rock?

ခဏလေးစောင့်ပါ.. ကမ္ဘာက အပေါ်တက်ပြီး ကျောက်တုံးပေါ်ထံလာ သလား သင်မေးရင်

Yes, that's exactly what I'm saying.

ဟုတ်ပါတယ်၊ ကျွန်တော်ပြောနေတာနဲ့ ကွက်တိပါ။

And the reason you don't see the earth fall up to meet the rock

ကမ္ဘာက ကျောက်တုံးပေါ်ကျတာကို သင် မတွေ့ရတဲ့ အကြောင်းက

is because the objects move towards each other proportionate to their respective masses.

တစ်ခုထံတစ်ခု ဦးတည်ရွေ့တဲ့အရာတွေက သူတို့ ဒြပ်ထုအသီးသီးနဲ့ အချိုးကျတာကြောင့်ပါ။

The earth is much much much more massive than the rock,

ကမ္ဘာကြီးက ကျောက်တုံးထက် အများကြီး အများကြီး ဒြပ်ထုပိုပါတယ်

so it moves a very very small distance,

ဒါကြောင့် ၎င်းဟာ မပြောပလောက်တဲ့ အကွာအဝေးသာ ရွေ့ပြီး

and the rock is much less massive, so it moves farther

ကမ္ဘာနဲ့ နှိုင်းစာရင် ကျောက်တုံးဟာ ဒြပ်ထုသိပ်ငယ်တယ်၊

with respect to the earth.

ဒါကြောင့် ရွေ့တာ ပိုဝေးတယ်။

Maybe a better way to understand gravity is to take two teenagers

ဒြပ်ဆွဲခြင်းကို နားလည်အောင် ဆယ်ကျော်သက် နှစ်ယောက်ကိုခေါ်

in spacesuits, and place them far out in space - away from all the planets and the stars.

အာကာသဝတ်စုံ ဆင်လို့၊ ဂြိုဟ်တွေ ကြယ်တွေနဲ့ ဝေးရာမှာ သူတို့ကို ထားလိုက်ပါ။

It turns out they will be attracted to each other.

သူတို့ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ဆွဲငင်ပေလိမ့်မယ်။

I'm not talking about that kind of attraction.

ကျွန်တော်ပြောနေတာ ဒါမျိုးဆွဲငင်တာ မဟုတ်ဘူးနော်။

See, they have mass, and since they have mass,

သူတို့မှာ ဒြပ်ထုရှိတာ သိတယ်၊ သူတို့မှာ ဒြပ်ထုရှိတော့

they will move towards each other.

တစ်ဦးထံတစ်ဦး ရွေ့လိမ့်မယ်။

They are attracted to each other.

သူတို့ချင်း ဆွဲငင်ကြတယ်။

Maybe one more thing might help. Have you ever played with two magnets?

နောက်ထပ် အထောက်အကူ ရနိုင်စရာရှိတယ်။ သင် သံလိုက်နဲ့ ကစားဖူးလား။

You know, the magnets with the north and the south poles?

သံလိုက် တောင်၊မြောက်စွန်းပါတာ သင်သိလား။

When you take the magnets and put them closer to each other,

သံလိုက်တွေကိုယူပြီး တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ခပ်နီးနီး ထားတဲ့အခါ

they move together. They are attracted to each other.

အတူတူရွေ့တယ်။ သူတို့ တစ်ခုကိုတစ်ခုဆွဲတယ်။

And the closer they are, the stronger the attraction.

ပြီးတော့ ပိုနီးကပ်လာတယ်၊ ဆွဲငင်တာ ပိုအားကောင်းလာတယ်။

Think of the mass of the object like the strength of a magnet

အရာ၀တ္ထုတစ်ခုရဲ့ ဒြပ်ထုကို သံလိုက်ပြင်းအားလို.... ပြီးတော့

and the distance between the objects like the distance between the two magnets.

အရာနှစ်ခုကြား အကွာအဝေးကို သံလိုက်နှစ်ခုကြား အကွာအဝေးလို တွေးကြည့်ပါ။

Now understand, I'm not saying that gravity and magnetism are the same,

ဒြပ်ဆွဲခြင်းနဲ့ သံလိုက်သဘော တူတယ်လို့ ပြောနေတာမဟုတ်ဆိုတာ နားလည်းပေးပါ

they just behave in a similar way.

သူတို့ ပြုမူပုံ ဆင်ရုံမျှပါပဲ။

Let's think of one other thing - astronauts.

နောက်တစ်ခု အာကာသယာဉ်မှူးကို တွေးကြည့်စို့။

You know, astronauts, they weigh less on the moon

ဒီယာဉ်မှူးတွေဟာ လပေါ်ဆို ကမ္ဘာမှာထက်

than on the earth. Why is that?

အလေးချိန်ပိုလျော့မယ်ကို သင်သိတယ်။ ဒါ ဘာကြောင့်လဲ။

Well you see, the moon is less massive than the earth.

လဟာ ကမ္ဘာထက် ဒြပ်ထုပိုနည်းတာကို တွေ့တယ်နော်။

Therefore it has a smaller gravitational pull on the astronaut.

ဒါကြောင့် ယာဉ်မှူးပေါ်မှာ ပိုနည်းတဲ့ ဒြပ်ဆွဲခြင်းသာ ရှိတယ်။

It's like the moon is a weaker magnet.

လဟာ အားပိုနည်းတဲ့သံလိုက်နဲ့ တူပါတယ်။

They aren't as attracted to each other.

သူတို့ တစ်ခုကိုတစ်ခု သိပ်မဆွဲလောက်ဘူး။

Distance also plays a role. Think back to playing with a magnet.

အကွာအဝေးလည်း ပါဝင်ပါတယ်။ သံလိုက်နဲ့ ကစားတာ ပြန်တွေးကြည့်ပါ။

The pull of the magnets towards each other

သံလိုက်တွေ တစ်ခုထံတစ်ခုဦးတည် ဆွဲတာ

are stronger when they are closer together. The same is true of gravity.

ပိုနီးကပ်လေလေ ပိုအားကောင်းလေပဲ။ ဒြပ်ဆွဲခြင်းသဘောလည်း အတူတူပါပဲ။

For example, the sun is the most massive object near the earth.

ဥပမာ၊ နေဟာ ကမ္ဘာအနီးမှာ ဒြပ်ထုအကြီးဆုံးပါ။

It dictates most of the gravitational forces in our solar system.

ဒါက တို့ နေမိသားစုမှာ နေဟာ ဒြပ်ဆွဲအားအကြီဆုံးဆိုတာ ဖော်ပြပါတယ်။

It is very very massive. But it is relatively far away,

၎င်းက သိပ် သိပ် ဒြပ်ထုကြီးတယ်။ ဒါပေမဲ့ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရင် ၎င်းဟာ ဝေးတယ်။

so even though the sun is a much stronger magnet, so to speak,

နေဟာ ပိုအားကောင်းတဲ့ သံလိုက်လို့ ပြောရင်တောင်မှ

it is a long ways away.

ဟိုး အဝေးကြီးမှာလို့ ပြောဖို့လို့မယ်

Therefore the attraction isn't as strong.

ဒါကြောင့် ဆွဲငင်တာ အားမကောင်းလောက်ဘူး။

So let's look back at that law of gravity.

ဒီတော့ ဒြပ်ဆွဲခြင်း နိယာမကို ပြန်ကြည့်စို့။

The equation: F = G x M1 x M2 / R ^2.

ညီမျှခြင်း F = G x M1 x M2 / R^2 မှာ

You see the force of gravity is equal to a number.

ဒြပ်ဆွဲအားက ကိန်းတစ်လုံးနဲ့ညီတာကို သင် မြင်မယ်

That's that universal gravitational constant G

ဒါက အခြေခံအကျဆုံး ဒြပ်ဆွဲခြင်းဆိုင်ရာ ကိန်းသေ G အမြောက်

times the mass of object one, times the mass of object two.

ပထမ အရာရဲ့ ဒြပ်ထု၊ အမြောက် ဒုတိယ အရာရဲ့ ဒြပ်ထု

Think of M1 being the mass of the sun

M1ကို နေရဲ့ ဒြပ်ထု ဖြစ်တယ် ပြီးတော့

and M2 being the mass of the earth.

M2ကို ကမ္ဘာ့ဒြပ်ထု ဖြစ်တယ် တွေးမယ်

And then we divide by the distance between them squared.

ပြီးတော့ သူတို့ကြားအကွာအဝေးနှစ်ထပ်နဲ့ တို့တွေ စားမယ်။

This determines the force of attraction between the sun and earth.

ဒါက နေနဲ့ ကမ္ဘာကြား ဆွဲငင်အားကို ပြဌာန်းပါတယ်။

You could just as easily plug in your mass

သင့် ဒြပ်ထုကို အလွယ်လေး ထည့်နိုင်တယ်

and the earth's mass and the distance between you and the center of the earth,

ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့ ဒြပ်ထုရယ်၊ သင်နဲ့ ကမ္ဘာ့ဗဟိုချက်ကြား အကွာအဝေးရယ်

and find out how much you are attracted to the earth,

ပြီတော့ သင့်က ကမ္ဘာကို၊ ကမ္ဘာက သင့်ကို

and the earth attracted to you.

ဘယ်လောက်ဆွဲလဲ တွေ့ရမယ်။

So, what's gravity?

ဒါဆို ဒြပ်ဆွဲခြင်းဟာ ဘာလဲ။

Everything is attracted to everything else.

အရာတိုင်းဟာ အခြားအရာတိုင်းကို ဆွဲတယ်။

Everything. Oh, one last thing,

အရာရာတိုင်း။ အိုး...အနည်းလေး တစ်ခုတော့

just to make you wonder. What causes gravity?

သင်ကို အံအားသင့်စေမှာပါ။ ဒြပ်ဆွဲခြင်းကို ဖြစ်စေတာဘယ်ဟာလဲ။

Why are two objects with mass attracted to each other?

ဒြပ်ထုရှိတဲ့ အရာနှစ်ခု တစ်ခုကိုတစ်ခု ဘာကြောင့်ဆွဲကြလဲ။

Well, the answer is -

အဖြေက......

We don't know.

မသိပါဘူး ခင်ဗျာ။

The cause of gravity remains a mystery to scientists.

ဒြပ်ဆွဲခြင်းအကြောင်းက သိပ္ပံပညာရှင် များအတွက် ထူးဆန်းဆဲပါ။

We don't really know conclusively what causes gravity.

ဘာက ဒြပ်ဆွဲခြင်းကို ဖြစ်စေသလဲဆိုတာ တို့တွေ တကယ့်ကို မသိသေးပါဘူး

It is one of the great mysteries of science.

ဒါဟာ သိပ္ပံရဲ့ ဆန်းကြယ်မှုကြီးများအနက် တစ်ခုပါပဲ။