How to think about gravity - Jon Bergmann

Таталцлыг яаж ойлгох вэ?

Transcriber: Ido Dekkers Reviewer: Ariana Bleau Lugo

So what is gravity?

Таталцал гэж юу вэ?

I bet most of you think it's:

Та нарын ихэнх нь

"Дээшээ хөөрсөн бүхэн

"What goes up,

must come down!" Is that right?

доошоо буцаж унадаг"

гэж бодож байгаа. Тийм үү?

Well, sorta, but not really.

Ер нь тиймэрхүү, гэхдээ бас биш ээ.

Technically, the law of gravity is an equation.

Техникийн хувьд бол таталцалын хууль гэдэг нь томъёо юм.

It is: F = G x M1 x M2 / R^2,

Энэ нь F = G x M1 x M2 / R^2 юм.

where G is the universal gravitational constant,

G бол бүх ертөнцийн таталцлын тогтмол,

M1 ба M2 бол 2 биеийн масс,

M1 and M2 are the masses of the two objects,

харин r нь тэдний хоорондох зай, квадрат зэрэгтэй.

and R is the distance between them squared.

That was easy, right?

Энэ маш амархан байлаа тийм үү?

Probably not. What does this actually mean?

Гэвч, тийм амар бас биш ээ.

Энэ нь юу гэсэн үг вэ?

Well it means that - well, everything is attracted to everything else.

Бүхий л биет бусад бүх биетэд татагддаг гэсэн үг.

What I mean by that is if you have two objects, any two objects,

Миний хэлэх гээд байгаа зүйл бол

аливаа хоёр зүйл, бүр ямар ч зүйл

they are attracted to each other. OK.

бие биендээ татагддаг.

Let's try and wrap our minds around this.

За ингээд бодлоо цэгцлэх гээд үзье.

What happens when you drop a rock off a cliff?

Хавцлаас чулуу унагаахад юу болдог вэ?

It falls to the earth. Right?

Дэлхий дээр унана. Мөн үү?

Well, yes, but something else happens.

Тийм ээ. Гэхдээ бас өөр нэгэн зүйл тохиолдоно.

You see, the law of gravity says that both objects,

Харж байгаачлан таталцлын хүчний хууль, хоёр биет хоёулаа,

the rock and the earth, are attracted to each other.

чулуу болон дэлхий нэг нэгэндээ татагддаг болохыг харуулдаг.

This means that the rock falls towards the earth,

Энэ нь чулуу дэлхий рүү унаж,

and the earth falls towards the rock.

дэлхий чулууг чиглэн унадаг болохыг хэлж байна.

Wait a second - you mean to tell me that if - the earth falls up to meet the rock?

Хүлээгээрэй, дэлхий чулуутай тааралдахын тулд

дээш чиглэн унадаг гэх гээд байна уу?

Yes, that's exactly what I'm saying.

Тийм ээ. Би тэрийг л хэлээд байгаа юм шүү дээ.

And the reason you don't see the earth fall up to meet the rock

Дэлхийн чулууг чиглэн унахыг ажиглагддаггүйн шалтгаан нь

is because the objects move towards each other proportionate to their respective masses.

хөдөлгөөнүүд биетүүдийн тус тусын массаас нь хамааралтайгаас юм.

The earth is much much much more massive than the rock,

Дэлхийн масс чулууныхаас маш маш маш их учираас

so it moves a very very small distance,

маш өчүүхэн зай туулна.

and the rock is much less massive, so it moves farther

Харин чулууны масс маш бага учир

with respect to the earth.

дэлхийтэй харьцуулахад хол зай туулна.

Maybe a better way to understand gravity is to take two teenagers

Бүр сайн ойлгохын тулд сансрын нисгэгчийн хувцас өмссөн

in spacesuits, and place them far out in space - away from all the planets and the stars.

хоёр өсвөр насныхныг бүхий л од гаригаас хол огторгуйд тавъя.

It turns out they will be attracted to each other.

Тэд нэг нэгэндээ татагдаж эхэлнэ.

I'm not talking about that kind of attraction.

Би ийм төрлийн таталцлыг хэлж байгаа юм биш шүү.

See, they have mass, and since they have mass,

Харж байгаачлан тэдэнд масс байгаа учир

they will move towards each other.

нэг нэгэн рүүгээ чиглэн хөдлөнө.

They are attracted to each other.

Тэд бие биендээ татагдаж байна.

Maybe one more thing might help. Have you ever played with two magnets?

Нэг зүйл тус болох. Чи хоёр соронзонгоор тоглож байсан уу?

You know, the magnets with the north and the south poles?

Нөгөө хойд болон өмнөд туйлтай соронзон?

When you take the magnets and put them closer to each other,

Соронзнуудыг аваад ойрхон тавих үед

they move together. They are attracted to each other.

тэд хамтдаа хөдөлдөг. Нэг нэгэн рүүгээ татагдаж байна.

And the closer they are, the stronger the attraction.

Ойрхон байх тусам таталцал нь хүчтэй болж ирдэг.

Think of the mass of the object like the strength of a magnet

Соронзнуудын хүчийг аливаа биетийн масс,

and the distance between the objects like the distance between the two magnets.

соронзонгуудын хоорондох зайг нь хоёр биетийн хоорондох зай гэж төсөөлье.

Now understand, I'm not saying that gravity and magnetism are the same,

Гэхдээ таталцлын бас цахилгаан хүч адилхан биш гэдгийг ойлгох хэрэгтэй,

they just behave in a similar way.

тэд зүгээр л ижил шинж чанарыг үзүүлдэг.

Бас нэг өөр үзэгдэл болох сансрын нисгэгчдийг авч үзье.

Let's think of one other thing - astronauts.

You know, astronauts, they weigh less on the moon

Чиний мэдэж байгаачлан жин нь саран дээр

than on the earth. Why is that?

дэлхий дээр байдгаас илүү бага байдаг.

Яагаад?

Well you see, the moon is less massive than the earth.

Учир нь сар дэлхийгээс хөнгөн байдаг.

Therefore it has a smaller gravitational pull on the astronaut.

Тиймээс сансрын нисгэгчдийг бага хүчээр татдаг.

It's like the moon is a weaker magnet.

Сарыг сул хүчтэй соронз гэж хэлж болно.

They aren't as attracted to each other.

Тэд бие бие рүүгээ тийм ч их татагдаад байхгүй.

Distance also plays a role. Think back to playing with a magnet.

Хоорондох зай бас чухал. Буцаад соронзоор тоглохыг бодъё.

The pull of the magnets towards each other

Соронзонг нэг нэгэндээ ойр барих тусам

are stronger when they are closer together. The same is true of gravity.

бие биеэ татах хүч нь илүү хүчтэй болдог. Яг л таталцлын хүч шиг.

For example, the sun is the most massive object near the earth.

Жишээл нь нар бол дэлхийд ойрхон байгаа хамгийн том биет юм.

It dictates most of the gravitational forces in our solar system.

Тэрээр бидний нарны аймгийн ихэнхи таталцлын хүчийг захирдаг.

It is very very massive. But it is relatively far away,

Энэ маш маш аварга. Гэхдээ харьцангуй хол байгаа учраас

so even though the sun is a much stronger magnet, so to speak,

нарны соронзон хүч нь их боловч

it is a long ways away.

маш хол зайд байгаа гэж хэлж болно.

Therefore the attraction isn't as strong.

Тиймээс таталцлын хүч нь тийм хүчтэй биш.

So let's look back at that law of gravity.

Ингээд, таталцлын хүчний хуулийг эргээд харъя.

The equation: F = G x M1 x M2 / R ^2.

F = G x M1 x M2 / R ^2 тэгшитгэл.

You see the force of gravity is equal to a number.

Таталцлын хүч нь тоон утгатайг харж байна.

That's that universal gravitational constant G

Бүх ертөнцийн таталцлын хүчний тогтмол болох G

times the mass of object one, times the mass of object two.

үржих эхний биетийн масс, үржих хоёр дахь биетийн масс.

Think of M1 being the mass of the sun

М1-ийг нарны масс,

and M2 being the mass of the earth.

харин М2-ыг дэлхийн масс гэж үзье.

And then we divide by the distance between them squared.

Дараа нь хоорондох зайг нь квадрат зэрэг дэвшүүлж хуваана.

This determines the force of attraction between the sun and earth.

Энэ нь нар болон дэлхийн хоорондох таталцлын хүчийг тодорхойлно.

You could just as easily plug in your mass

Мөн чи маш амархнаар өөрийн ба дэлхийн масс,

and the earth's mass and the distance between you and the center of the earth,

энэ хоёрын хоорондын зайг орлуулан

and find out how much you are attracted to the earth,

чи дэлхийд хэр их татагддаг, дэлхий чамд

and the earth attracted to you.

хэр их татагддаг болохыг олж болно.

So, what's gravity?

За ингээд, таталцал гэж юу вэ?

Everything is attracted to everything else.

Бүхий л биет бусад бүх биетэд татагддаг.

Everything. Oh, one last thing,

Бүх зүйл.

Аан нээрээ, чамд сонирхуулах бас нэгэн зүйл байна.

just to make you wonder. What causes gravity?

Таталцлыг юу бий болгодог вэ?

Why are two objects with mass attracted to each other?

Яагаад хоёр өөрийн гэсэн масс бүхий биет нэг нэгэндээ татагддаг вэ?

Well, the answer is -

Хариулт гэвэл -

Бид мэдэхгүй.

We don't know.

The cause of gravity remains a mystery to scientists.

Таталцлын шалтгаан нь эрдэмтдэд оньсого хэвээр байна.

We don't really know conclusively what causes gravity.

Бид таталцлын хүчийг юу үүсгэдгийг төгс мэдэхгүй л байна.

It is one of the great mysteries of science.

Энэ бол шинжлэх ухааны гайхамшигтай нууцуудын нэг билээ.