Gyotaku: The ancient Japanese art of printing fish - K. Erica Dodge

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

How big was that fish you caught?

ခင်ဗျား ဖမ်းမိတဲ့ငါးက ဘယ်လောက်ကြီးလဲ။

This big?

ဒီလောက်ကြီးလား။

This big?

ဒီလောက်လား။

This big?

ဒီလောက်ကြီးလား။

Without photographic evidence,

ဓာတ်ပုံ အထောက်အထားမပါဘဲ

there's nothing that proves you caught a whopper,

ဖမ်းမိတဲ့ အကြီးစားတစ်ကောင်ကို သက်သေပြစရာမရှိပါ။

and that's been true since the dawn of fishing.

ဒါက ငါးဖမ်းခြင်းရဲ့ အဦးကတည်းကနေ မှန်ကန်ခဲ့တာပါ။

In fact, hundreds of years ago,

တကယ်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ရာချီတုန်းက

long before photography could capture the moment,

ဓာတ်ပုံပညာမတိုင်မီက တဒင်္ဂကာလကို အမိအရယူနိုင်ခဲ့တယ်။

Japanese fishermen invented their own way

ဂျပန် တံငါသည်တွေက အောင်ပွဲရ ဖမ်းမိတာတွေကို

to record trophy catches.

မှတ်တမ်းတင်ဖို့ ကိုယ်ပိုင်နည်းလမ်းထွင်တယ်

They called it Gyotaku.

ဒါကို Gyotaku လို့ ခေါ်ကြတယ်။

Gyotaku is the ancient art of printing fish

Gyotaku က ဂျပန်က စတင်ခဲ့တဲ့ ရှေးဟောင်း ငါးပန်းချီဆေးရေး

that originated in Japan

အတတ်ပညာပါ။

as a way to record trophy catches

ခေတ်မီ ကင်မရာတွေ မတိုင်မီက အောင်ပွဲရ

prior to the modern day camera.

ဖမ်းမိတာတွေကို မှတ်တမ်းတင်တဲ့ နည်းတစ်ခုအနေနဲ့ပါ။

Gyo means fish

Gyo ဆိုတာက ငါးဖြစ်ပြီး

and taku means impression.

taku ဆိုတာက ခပ်နှိပ်ချက်လို့ ဆိုလိုတာပါ။

There are several different stories about

Gyotaku ဖြစ်ပေါ်လာပုံအကြောင်း

how Gyotaku came about,

ကွဲပြားတဲ့ ဇာတ်လမ်းများစွာရှိပါပေမဲ့

but it basically started with fishermen

အခြေခံအားဖြင့် လွန်ခဲ့တဲ့

needing a way to record the species and size

နှစ် ၁၀၀ ကျော်က ဖမ်းမိတဲ့ ငါး မျိုးစိတ်နဲ့ အရွယ်ကို

of the fish they caught over 100 years ago.

မှတ်တမ်းတင်ဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခု လိုအပ်နေခဲ့တဲ့ တံငါသည်တွေနဲ့ စခဲ့တာပါ။

Fishermen took paper, ink, and brushes

တံငါသည်တွေဟာ စက္ကူ၊မင်နဲ့ စုတ်တံတွေကို

out to sea with them.

ပင်လယ်ဆီ ယူသွားတယ်။

They told stories of great adventures at sea.

ပင်လယ်ပြင်က ထူးကဲလှတဲ့ စွန့်စားခန်းတွေရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို ပြောကြတယ်။

Since the Japanese revered certain fish,

ဂျပန်လူမျိုးတွေဟာ ငါးကို အလေးအမြတ်ထားတော့

the fishermen would take a rubbing from these fish

တံငါသည်တွေဟာ ဒီငါးတွေကို ပုံထပ်ကူးပြီး

and release them.

ငါးတွေကို ပြန်လွှတ်ပေးလေ့ရှိတယ်။

To make the rubbing,

ပုံထပ်ကူးဖို့

they would paint the fish with non-toxic sumi-e ink

ငါးကို အဆိပ်မရှိတဲ့ sumi-e မင်နဲ့ ဆေးခြယ်ပြီး

and print them on rice paper.

ဒါကို ကောက်ရိုးစက္ကူမှာ ရိုက်နှိပ်တယ်။

This way they could be released

ဒီနည်းနဲ့ ငါးတွေကို လွှတ်ပေးတာ

or cleaned and sold at market.

(သို့) သန့်စင်ပြီး စျေးမှာ ရောင်းလို့ရတယ်။

The first prints like this were for records only

ဒီလိုမင်နှိပ်ပုံတွေဟာ မှတ်တမ်းအတွက်သာဖြစ်ပြီး

with no extra details.

အပို အသေးစိတ်တွေ မပါဘူး။

It wasn't until the mid 1800's

၁၈၀၀ နှစ်လွန်တွေ ရောက်မှသာ

that they began painting eye details

မျက်လုံးကို အသေးစိတ် ခြယ်မှုန်းတာနဲ့

and other embellishments onto the prints.

မင်နှိပ်ပုံတွေမှာ အခြားသော အကွန့်အညွန့်တွေ စတင်ခဲ့တယ်။

One famous nobleman, Lord Sakai, was an avid fisherman,

ကျော်ကြားတဲ့ ဆွေကြီးမျိုးကြီး Lord Sakai ဟာ ထက်သန်တဲ့ တံငါသည်တစ်ယောက်ပါ။

and, when he made a large catch,

ငါးကြီးတစ်ကောင် ဖမ်းမိတဲ့အခါ

he wanted to preserve the memory

သူဟာ နီရဲတဲ့ ရေငံ ငါးကြင်းကြီးကို

of the large, red sea bream.

အမှတ်တရ သိမ်းထားချင်ခဲ့တယ်။

To do so, he commissioned a fisherman to print his catch.

ဒီလိုလုပ်ဖို့ သူဖမ်းမိတာကို မင်နှိပ်ပုံ လုပ်ဖို့ တံငါသည်တစ်ကို စေခိုင်းခဲ့တယ်။

After this, many fisherman would bring

ဒီနောက်မှာ တံငါသည်များစွာဟာ Lord Sakai ဆီ

their Gyotaku prints to Lord Sakai,

သူတို့ရဲ့ Gyotaku မင်နှိပ်ပုံတွေ ယူဆောင်လာကြတယ်။

and if he liked their work,

လက်ရာကို ကြိုက်ရင်

he would hire them to print for him.

သူအတွက် ရေးဆွဲပေးဖို့ အလုပ်ခန့်တယ်။

Many prints hung in the palace during the Edo period.

Edo ခေတ်အတွင်းက နန်းတော်ထဲမှာ မင်နှိပ်ပုံများစွာ ချိတ်ဆွဲထားတယ်။

After this period, Gyotaku was not as popular

ဒီခေတ်နောက်ပိုင်းမှာ Gyotaku ဟာ လူကြိုက်မများတော့ဘဲ

and began to fade away.

စတင် မှေးမှိန်လာခဲ့တယ်။

Today, Gyotaku has become a popular art form,

ယနေ့ Gyotaku ဟာ လူကြိုက်များတဲ့ အနုပညာပုံစံဖြစ်လာကာ

enjoyed by many.

လူများစွာက နှစ်သက်ကြတယ်။

And the prints are said to bring good luck to the fishermen.

ဒီပုံတွေက တံငါသည်တွေဆီ ကံကောင်းခြင်း ယူလာတယ်လို့ ဆိုတယ်။

But the art form is quite different than it used to be.

ဒါပေမဲ့ အနုပညာ ပုံစံကတော့ အရင်ကနဲ့ လုံးဝ ခြားနာပါတယ်။

Most artists today learn on their own by trial and error.

ယနေ့ ပန်းချီဆရာများစွာဟာ ကိုယ်တိုင် မှားရင်း ပြင်ရင်း လေ့လာကြတယ်။

Before the artist begins to print,

ပန်းချီဆရာက မင်နှိပ်ပုံ မစခင်မှာ

the fish needs to be prepared for printing.

မင်နှိပ်ပုံအတွက် ငါးကို ပြင်ဆင်ဖို့လိုတယ်။

First, the artist places the fish

ပထမဆုံး ပန်းချီဆရာက ငါးကို ထွင်းထားတဲ့

on a hollowed out surface.

မျက်နှာပြင်ပေါ် တင်လိုက်တယ်။

Then the artist spreads the fins out

နောက် ပန်းချီဆရာက ဆူးတောင်တွေကို ဖြန့်ကာ

and pins them down on the board to dry.

အခြောက်ခံဖို့ ပျဉ်ပေါ်မှာ ပင်နဲ့ တွယ်တယ်။

They then clean the fish with water.

ဒီနောက်မှာ ငါးကို ရေနဲ့ သန့်စင်တယ်။

When it comes time to print,

မင်နှိပ်ပုံလို့ဆိုတဲ့အခါ

there are two different methods.

နည်းလမ်း နှစ်ခုရှိပါတယ်။

The indirect method begins with pasting moist fabric or paper

သွယ်ဝိုက်နည်းက ဆန်အနှစ်ကို သုံးရင်း ငါပေါ်ကို စိုစွတ်တဲ့အဝတ်စ

onto the fish using rice paste.

(သို့) စက္ကူကို ကပ်တာနဲ့ စတင်ပါတယ်။

Then, the artist uses a tompo,

ဒီနောက် ပန်းချီဆရာက ပိတ်စ (သို့) စက္ကူပေါ်

or a cotton ball covered in silk,

မင်ထည့်ဖို့ (သို့) မင်နှိပ်ပုံ

to put ink on the fabric or paper to produce the print.

ထုတ်ဖို့ tompo (သို့) ပိုသား ဖုံးထားတဲ့ ဝါဂွမ်းလုံး တစ်လုံး အသုံးပြုတယ်။

This method requires more skill

ဒီနည်းက ကျွမ်းကျင်မှု ပိုလိုပြီး

and great care needs to be taken

ငါးကနေ စက္ကူကို ဆွဲခွာတဲ့အခါ

when pulling the paper off the fish

စက္ကူ ပေါက်ပြဲမသွားအောင်

so the paper doesn't tear.

အတော် ဂရုတစိုက်ရှိဖို့လို့တယ်။

In the direct method,

ဒီတိုက်ရိုက် နည်းမှာ

the artist paints directly on the fish,

ပန်းချီဆရာက ငါးအပေါ်မှာ တိုက်ရိုက် ဆေးခြယ်ကာ

and then gently presses the moist fabric or paper into the fish.

နောက်တော့ ငါးကို စိုစွတ်တဲ့ အဝတ်စ (သို့) စက္ကူနဲ့ ညင်သာစွာ ဖိကပ်လိုက်တယ်။

With both of these methods,

ဒီနည်းလမ်းနှစ်ခုနဲ့ဆိုတော့

no two prints are exactly alike,

ထပ်တူကျတဲ့ မင်နှိပ်ပုံ နှစ်ခုမရှိပေမဲ့

but both reveal dramatic images of the fish.

နှစ်ခုစလုံးက ငါးရဲ့ အံ့ဖွယ်ရာ ရုပ်ပုံတွေကို ဖော်ပြကြတယ်။

For the final touch,

အပြီးသတ်မွမ်းမံမှုအတွက်

the artist uses a chop, or a stamp,

ပန်းချီဆရာက အတုံး (သို့) တံဆိပ်တုံးသုံးပြီး

and signs their work,

သူ့တို့လက်ရာကို အမှတ်အသားပြုကာ

and can hold it up to say,

ဒါကိုကိုင်ပြီး ပြောနိုင်တာက

"The fish was exactly this big!"

"ငါးက ဒီလောက်ကို အတိအကျ ကြီးတာကွ"တဲ့။