Gyotaku: The ancient Japanese art of printing fish - K. Erica Dodge

Gyotaku: Qədim Yapon balıq basma (çap etmə) sənəti - K.Erica Dodge

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: Gulchin Taghiyeva Reviewer: Toghrul Karimov

Tutduğun balıq nə boyda idi?

How big was that fish you caught?

This big?

Bu böyüklükdə?

This big?

Bu böyüklükdə?

This big?

Ya bu böyüklükdə?

Without photographic evidence,

Şəkil olmadan

there's nothing that proves you caught a whopper,

böyük balıq tutduğunuzu heç nə ilə sübut edə bilməzsiniz.

and that's been true since the dawn of fishing.

Bu, balıqçılıq ilk yaranadan bəri belə olub.

In fact, hundreds of years ago,

Əslində isə, fotoşəkil vasitəsilə bir anı yaddaşa həkk etmək

long before photography could capture the moment,

mümkün olandan əsrlər əvvəl yapon balıqçıları

Japanese fishermen invented their own way

tutduqları balıqların hesabatını aparmaq üçün xüsusi bir

to record trophy catches.

üsul icad etmişlər.

They called it Gyotaku.

Bu üsul Gyotaku adlanır.

Gyotaku is the ancient art of printing fish

Gyotaku müasir kamera kəşf olunmamışdan əvvəl

that originated in Japan

Yaponiyada balıqçıların öz böyük ovlarını

as a way to record trophy catches

yaddaşa həkk etmək üçün icad etdikləri

prior to the modern day camera.

qədim balıq basmaq (çap etmək) sənətidir.

Gyo means fish

"Gyo" balıq,

and taku means impression.

"taku" isə təəssürat deməkdir.

There are several different stories about

Gyotakunun yaranması haqda müxtəlif

how Gyotaku came about,

hekayələr mövcuddur, lakin mahiyyət etibarı ilə hər şey

but it basically started with fishermen

əsrlər əvvəl balıqçıların tutduqları balıqların

needing a way to record the species and size

növlərini və ölçülərini qeyd etmək

of the fish they caught over 100 years ago.

ehtiyacından yaranmışdır.

Fishermen took paper, ink, and brushes

Balıqçılar dənizə çıxarkən özləri ilə

out to sea with them.

kağız, mürəkkəb və fırça götürürdülər.

They told stories of great adventures at sea.

Onlar dənizdəki macəraları haqda hekayələr danışırdılar.

Since the Japanese revered certain fish,

Yaponlar bəzi balıqlara dərin hörmət bəslədiklərindən

the fishermen would take a rubbing from these fish

balıqçılar onların izlərini kağıza qeyd edər, daha sonra balığı

and release them.

suya buraxardılar.

To make the rubbing,

Bu izi salmaq üçün

they would paint the fish with non-toxic sumi-e ink

onlar balığı zəhərsiz sumi-e mürəkkəbi ilə boyayıb

and print them on rice paper.

düyü kağızına basardılar.

This way they could be released

Bu yolla balığı suya buraxa,

or cleaned and sold at market.

yaxud yuyub bazarda sata bilərdilər.

The first prints like this were for records only

İlk dövrlərdə bu çaplar sadəcə qeyd aparmaq məqsədilə aparılır

with no extra details.

və detallı olmurdu.

It wasn't until the mid 1800's

Lakin 19-cu əsrin ortalarından başlayaraq

that they began painting eye details

bu basmalara göz və digər detallar

and other embellishments onto the prints.

əlavə edilməyə başlanır.

One famous nobleman, Lord Sakai, was an avid fisherman,

Balıqçılıq həvəskarı olan Lord Sakai adlı məşhur bir zadəgan

and, when he made a large catch,

böyük, qırmızı bir çapaq balığı tutanda

he wanted to preserve the memory

həmin balıqdan yadigar nə isə

of the large, red sea bream.

saxlamaq istəyir.

To do so, he commissioned a fisherman to print his catch.

Bunun üçün də balıqçılardan birinə balığı çap etməyi əmr edir.

After this, many fisherman would bring

Bu hadisədən sonra çox sayda balıqçı

their Gyotaku prints to Lord Sakai,

Gyotaku basmalarını Lord Sakaiyə təqdim edir,

and if he liked their work,

o da bu rəsmləri bəyənərsə,

he would hire them to print for him.

həmin balıqçıları işə götürərdi.

Many prints hung in the palace during the Edo period.

Edo dövründə sarayı çoxlu sayda balıq basmaları bəzəyirdi.

After this period, Gyotaku was not as popular

Bu dövr bitdikən sonra isə Gyotaku sənəti

and began to fade away.

unudulmağa başladı.

Today, Gyotaku has become a popular art form,

Hal-hazırda isə, Gyotaku çox adamın zövq aldığı məşhur

enjoyed by many.

incəsənət növüdür.

And the prints are said to bring good luck to the fishermen.

Həm də deyilənə görə, bu çaplar balıqçılara da uğur gətirir.

But the art form is quite different than it used to be.

Lakin bu, incəsənət kimi bir qədər fərqlidir.

Most artists today learn on their own by trial and error.

Rəssamların çoxu bu sənəti təcrübə və səhvlərdən öyrənirlər.

Before the artist begins to print,

Rəssam çapa başlamazdan əvvəl,

the fish needs to be prepared for printing.

balıq çap üçün hazırlanır.

First, the artist places the fish

Ilk öncə balıq üzərində kiçik çuxurlar olan səth

on a hollowed out surface.

üzərində yerləşdirilir.

Then the artist spreads the fins out

Sonra rəssam üzgəcləri açıb

and pins them down on the board to dry.

lövhə üzərinə bənd edərək qurumasını gözləyir.

They then clean the fish with water.

Dah sonra isə balıq su ilə yuyulur.

When it comes time to print,

Balığı basmaq üçün isə

there are two different methods.

iki üsuldan istifadə edilir.

The indirect method begins with pasting moist fabric or paper

Dolayı üsul istifadə edilərkən rəssam nəm parça, yaxud kağızı

onto the fish using rice paste.

düyü yapışqanla balığa yapışdırır.

Then, the artist uses a tompo,

Sonra isə tompo - ipəklə örtülü

or a cotton ball covered in silk,

pambıq topdan istifadə etməklə

to put ink on the fabric or paper to produce the print.

parça, yaxud kağız üzərində balıq şəklini mürəkkəblə çap edir.

This method requires more skill

Kağızı balığın üzərindən götürərkən

and great care needs to be taken

kağızın cırılmaması

when pulling the paper off the fish

gərəkdiyindən bu üsul

so the paper doesn't tear.

daha çox diqqət və ustalıq tələb edir.

In the direct method,

Birbaşa üsulda isə

the artist paints directly on the fish,

rəssam balığın üstünü boyayıb

and then gently presses the moist fabric or paper into the fish.

nəm kağız, yaxud parçanı balığn üstünə basdırır.

With both of these methods,

Hər iki üsulla basılmış heç bir iki şəkil

no two prints are exactly alike,

heç vaxt üst-üstə düşmür,

but both reveal dramatic images of the fish.

lakin hər iki halda balığın heyrətamiz təsvirini alınır.

For the final touch,

Son olaraq

the artist uses a chop, or a stamp,

rəssam möhür və ya damğa ilə

and signs their work,

öz əl işini imzalayır.

and can hold it up to say,

O, daha sonra bunu göstərərək qürurla deyə bilər:

"The fish was exactly this big!"

"Balıq düz bu boyda idi!"