Why do you get a fever when you're sick? - Christian Moro

Translator: Htet Ye Yint Ko Reviewer: Sanntint Tint

In 1917, doctors proposed an outlandish treatment for syphilis,

၁၉၁၇ခုနှစ်မှာ ကာလသားရောဂါအတွက် ကုထုံးတစ်ခုကို မိတ်ဆက်ခဲ့တယ်။

the incurable bacterial infection that had ravaged Europe for centuries.

ဥရောပမှာ ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာ ထိခိုက်စေပြီး ကုလို့မရခဲ့တဲ့ ရောဂါကိုပေါ့။

Step 1: Infect patients suffering from the later stages of syphilis

ပထမအဆင့်မှာ ကာလသားရောဂါ ပြင်းထန်စွာ ကူးစက်ခံရသူတွေကို

with the parasite that causes malaria,

ငှက်ဖျားရောဂါ ဖြစ်စေတဲ့ ကပ်ပါးပိုးတွေ ထပ်မံကူးစက်စေလိုက်တယ်။

the deadly but curable mosquito-borne disease.

အသက်အန္တရာယ်ရှိပေမယ့် ကုလို့ရတဲ့ ခြင်ကတစ်ဆင့်ကူးတဲ့ ရောဂါပေါ့။

Step 2: Hope that malarial fevers clear the syphilis.

ဒုတိယအဆင့်မှာ ငှက်ဖျားကြောင့် ဖြစ်တဲ့ အဖျားက Syphilisပိုးကို ဖယ်ရှားနိုင်မယ်။

And step 3: Administer quinine to curb the malaria.

တတိယအဆင့်မှာတော့ Quinineဆေးပေးပြီး ငှက်ဖျားရောဂါကို ကုသမယ်။

If all went according to plan,

စီစဉ်ထားသလို ချောချောမောမောဖြစ်လာရင်

their patient would be left alive and free of both diseases.

လူနာမှာ ရောဂါနှစ်ခုလုံး ကင်းစင်ပြီး အသက်ရှင်နိုင်ပါမယ်။

This killed some 15% of patients, but for those who survived,

ဒီကုထုံးမှာ လူနာ ၁၅ရာခိုင်နှုန်း ဆုံးပါးခဲ့ပေမယ့် ရှင်သန်သူတွေအတွက်

it seemed to work.

ဆေးတိုးတယ်လို့ ထင်ရပါတယ်။

It actually became the standard treatment for syphilis

၎င်းကုထုံးဟာ ကာလသားရောဂါအတွက် စံကုထုံးဖြစ်လာခဲ့ပါသေးတယ်။

until penicillin was widely used decades later.

နောင်ဆယ်စုနှစ်များအကြာ Penicillinကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မသုံးကြသေးခင်အထိပေါ့။

And its driving force was fever.

ဒီကုထုံးမှာ အခရာကျတဲ့အရာကတော့ အဖျားပဲဖြစ်ပါတယ်။

There are many mysteries around fever,

အဖျားနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး ပဟေဠိများစွာရှိပေမဲ့

but what we do know is that all mammals,

ကျွန်တော်တို့သိထားသလောက်ကတော့ နို့တိုက်သတ္တဝါအားလုံး၊

some birds and even a few invertebrate and plant species feel fever’s heat.

ငှက်အချို့၊ ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါအချို့နဲ့ အပင်အချို့တောင် အဖျားကိုခံစားနိုင်ပါတယ်။

It has persisted for over 600 million years of evolution.

၎င်းဟာ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်တစ်လျှောက် လွန်ခဲ့သော နှစ်သန်း ၆၀၀ကတည်းက ရှိနေပါတယ်။

But it has a significant cost.

ဒါပေမဲ့ သိသာတဲ့ ပေးဆပ်ရမှုတစ်ခုတော့ရှိတယ်။

For every 1 degree Celsius of temperature increase in the human body,

လူ့ခန္ဓာကိုယ် အပူချိန် ၁ ဒီဂရီ Celsius တက်တိုင်း

there’s a 12.5 percent increase in energy required,

၁၂.၅ရာခိုင်နှုန်းသော စွမ်းအင်တိုးလာဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

the equivalent of about 20 minutes of jogging for some.

မိနစ် ၂၀ ပြေးတာအတွက် လိုအပ်တဲ့ စွမ်းအင်ပမာဏလောက်ပေါ့။

So, why and how does your body produce a fever?

ဒီတော့ သင့်ခန္ဓာကိုယ်က ဘယ်လို၊ဘာကြောင့် အဖျားကို ဖြစ်စေသလဲ။

Your core temperature is maintained via thermoregulation,

သင့်ခန္ဓာကိုယ်အပူချိန်ကို အပူအအေးမျှစေခြင်းနည်းဖြင့် ထိန်းထားပါတယ်။

a set of processes that usually keep you around 37 degrees Celsius.

သင့်အပူအချိန်ကို ၃၇ဒီဂရီ Celsius ဝန်းကျင်ပဲ ရှိစေတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ပေါ့။

These mechanisms are controlled by the brain’s hypothalamus,

ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဦးနှောက်မှာရှိတဲ့ Hypothalamusက ထိန်းချုပ်ပါတယ်။

which detects minute temperature shifts

၎င်းက ပမာဏနည်းတဲ့ အပူချိန်အပြောင်းအလဲကိုတောင် သိရှိပြီး

and sends signals throughout the body accordingly.

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို အချက်အလက်တွေ ထုတ်လွှတ်လိုက်ပါတယ်။

If you’re too hot, the hypothalamus produces signals

သင်ပူနေပြီဆိုရင် Hypothalamusက အချက်ပေးပြီး

that activate your sweat glands or make your blood vessels dilate,

ချွေးဂလင်းတွေကို ဖွင့်စေတာ သို့မဟုတ် သွေးကြောတွေကို ကျယ်စေခြင်းဖြင့်

moving blood closer to the skin’s surface—

သွေးများကို အရေပြားမျက်နှာပြင်နဲ့ ပိုမိုနီးကပ်စေပြီး

all of which releases heat and cools you off.

အပူကို ထုတ်လွှတ်ကာ သင့်ကိုအေးမြစေပါတယ်။

And if you’re too cold,

သင်သိပ်ချမ်းနေရင်တော့

your blood vessels will constrict and you may start to shiver,

သင့်သွေးကြောတွေ ကျဉ်းလာပြီး ခိုက်ခိုက်တုန်လာတာကြောင့်

which generates heat.

အပူဓာတ်ကို ထုတ်နိုင်ပါမယ်။

Your body will disrupt its usual temperature equilibrium to induce a fever,

အဖျားဖြစ်စေဖို့ သင့်ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ပုံမှန် အပူချိန်မျှခြေကို ဖျက်ပြီး

which sets in above 38 degrees Celsius.

၃၈ ဒီဂရီ Celsiusအထက်ကို ရွှေ့လိုက်ပါမယ်။

Meanwhile, it has mechanisms in place to prevent it

ဒီအချိန်မှာပဲ သင့်ခန္ဓာကိုယ်မှာ ရှိတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ချို့က

from exceeding 41 degrees Celsius, when organ damage could occur.

အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်း ပျက်စီးမှုဖြစ်စေတဲ့ အပူချိန် ၄၁ ဒီဂရီ Celsiusမရောက်အောင်

ထိန်းပေးပါတယ်။

Immune cells that are fighting an infection can induce a fever

ကူးစက်ရောဂါကို တိုက်ခိုက်နေတဲ့ ခုခံအားဆဲလ်တွေက

by triggering a biochemical cascade that ultimately instructs

ဇီဝဓာတုလုပ်ငန်းစဉ် အဆင့်ဆင့်ကို ဖြစ်စေပြီး Hypothalamusကို

your hypothalamus to increase your baseline temperature.

မျှခြေအပူချိန်ကို မြှင့်အောင် လံှု့ဆော်၍ အဖျားတက်စေပါတယ်။

Your body then gets to work to meet its new “set point” using the mechanisms

သင့်ခန္ဓာကိုယ်က နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ အပူချိန်မျှခြေအသစ်ရောက်အောင် လုပ်ပါတယ်။

it would to generate heat when cold.

ချမ်းတဲ့အခါမှာ အနွေးဓာတ်ရစေသလိုပေါ့။

Until it reaches this new temperature, you’ll feel comparatively cool,

အပူချိန်အသစ်ကို မရောက်မချင်း သင်ဟာ ပုံမှန်ထက်ပိုပြီး ချမ်းနေလိမ့်မယ်။

which is why you might experience chills.

ဒါကြောင့် ဖျားတဲ့အခါ ခိုက်ခိုက်တုန်တာပါ။

But why does your body do this?

ဒါပေမယ့် သင့်ခန္ဓာကိုယ်က ဘာလို့ ဖျားစေတာလဲ။

While the jury's still out on how higher temperatures directly affect pathogens,

မြင့်မားတဲ့ ကိုယ်အပူချိန်ဟာ ပိုးတွေအပေါ် တိုက်ရိုက်ထိခိုက်မှုရှိမရှိ အကဲဖြတ်နေတုန်း

it seems that fever's main effect

အဖျားရဲ့ အဓိကသက်ရောက်မှုဟာ

is in rapidly inducing a whole-body immune response.

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးက ခုခံအားစနစ်ကို အလျင်အမြန် လံှု့ဆော်ပေးခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

Upon exposure to raised internal temperatures,

မြင့်မားတဲ့ ကိုယ်တွင်းအပူချိန်ကို ထိတွေ့ပြီးနောက်

some of your cells release heat shock proteins, or HSPs,

ဆဲလ်အချို့က HSP ခေါ် Heat Shock Proteinကို ထုတ်ပေးပါတယ်။

a family of molecules produced in response to stressful conditions.

အကျဉ်းအကြပ်အခြေအနေကို တုံ့ပြန်တဲ့အခါမှာ ထွက်လာတဲ့ မော်လီကျူးအမျိုးအစားဖြစ်ပါတယ်။

These proteins aid lymphocytes, one of several kinds of white blood cells

ဒီပရိုတိန်းတွေက သွေးဖြူဥတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Lymphocyteတွေကို ကူညီပေးပါတယ်။

that fight pathogens, to travel more rapidly to infection sites.

၎င်းတို့က ကူးစက်ခံရတဲ့နေရာတွေကို သွားရောက်ပြီး ပိုးတွေကို တိုက်ခိုက်ပါတယ်။

HSPs do this by enhancing the “stickiness” of lymphocytes,

ဒါကိုဖြစ်စေဖို့ HSPတွေဟာ Lymphocyteတွေရဲ့ စေးကပ်မှုကို ပိုမိုအားကောင်းစေကာ

enabling them to adhere to and squeeze through blood vessel walls

၎င်းတို့ကို သွေးကြောနံရံတွေကို တွယ်ကပ်ပြီး နံရံအကြားမှ ဖျစ်ညှစ်ဝင်စေခြင်းဖြင့်

so they can reach the areas where infection is raging.

ရောဂါကူးစက်မှုခံနေရတဲ့ နေရာတွေကို ရောက်ရှိစေနိုင်ပါတယ်။

In the case of viral infections,

ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ရောဂါဆိုရင်တော့

HSPs help tell nearby cells to dampen their protein production,

HSPတွေဟာ အနီးဝန်းကျင်ကဆဲလ်တွေရဲ့ ပရိုတိန်းထုတ်လုပ်မှုကို လျော့နည်းစေပြီး

which limits their ability to replicate.

၎င်းဆဲလ်တွေ ပွားများနိုင်စွမ်းကို ကန့်သတ်လိုက်ပါတယ်။

This stunts the virus’s spread because they depend on

ဒါက ဗိုင်းရပ်စ်ပြန့်ပွားမှုကို ရပ်တန့်စေနိုင်ပါတယ်။

their host’s replicative machinery to reproduce.

ပိုးပြန့်ပွားခြင်းက လက်ခံဆဲလ်ရဲ့ မျိုးပွားခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်အပေါ်မူတည်လို့ပါ။

It also protects surrounding cells from damage since some viruses spread

၎င်းက အနီးအနားကဆဲလ်တွေ ပျက်စီးမှုကိုလည်း ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ ဗိုင်းရပ်တစ်ချို့က

by rupturing their host cells, which can lead to large-scale destruction,

မျိုးပွားရာမှာ လက်ခံဆဲလ်တွေကို ဖျက်ဆီးကာ ကြီးမားတဲ့ ပျက်စီးမှုကို ဖြစ်စေပြီး

the build-up of detritus, and potentially even organ damage.

အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်း ထိခိုက်မှုကိုဖြစ်စေတဲ့ ကိုယ်တွင်းအမိှုက်တွေ စုပုံစေပါတယ်။

The ability of HSPs to protect host cells and enhance immune activity

လက်ခံဆဲလ်တွေကို ကာကွယ်ပေးပြီး ခုခံအားကို မြှင့်တင်ပေးတဲ့ HSPတွေရဲ့ စွမ်းရည်ဟာ

can limit the pathogen’s path of destruction inside of the body.

ရောဂါပိုးတွေရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဖျက်ဆီးမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။

But for all we know about fever’s role in immune activation,

သို့သော် ခုခံအားတုံ့ပြန်မှုတွင် အဖျားပါဝင်ပုံကို အခုသိထားရသလောက်မှာ

some clinical trials have shown that fever suppressor drugs

အချို့ ဆေးသုတေသနတွေအရ အဖျားကျဆေးတွေကြောင့်

don’t worsen symptoms or recovery rates.

ရောဂါလက္ခဏာနဲ့ ပြန်လည်သက်သာမှုတို့ကို ပိုမိုဆိုးရွားစေခြင်း မရှိပါ။

This is why there’s no definitive rule on whether to suppress a fever

ဒါကြောင့် အဖျားကျစေရမလား၊ ဒီတိုင်းပဲ ဆက်တက်စေရမလားဆိုတာအတွက် တိကျတဲ့

or let it ride.

စည်းမျဉ်းမရှိပါဘူး။

Doctors decide on a case-by-case basis.

ဆရာဝန်တွေက လူနာတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခြေအနေအလိုက်ပဲ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။

The fever’s duration and intensity, as well as their patient’s immune status,

ဖျားတာကြာချိန်၊ ပြင်းထန်မှု နဲ့ လူနာရဲ့ ခုခံအားအခြေအနေ၊

comfort level, and age will all play a role in their choice of treatments.

သက်သာမှုအခြေအနေ၊ အသက်အရွယ်တို့က ကုထုံးရွေးချယ်မှုမှာ အရေးပါပါတယ်။

And if they do let a fever ride,

တကယ်လို့ အဖျားကို ဆက်ရှိစေမယ်ဆိုရင်

they’ll likely prescribe rest and plenty of fluids to prevent dehydration

ရေဓာတ်ပြန်လည်ဖြည့်တင်းပေးခြင်းဖြင့် အပူချိန်မြင့်တိုက်ပွဲအတွင်း ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့

while the body wages its heated battle.

ရေဓာတ်ဆုံးရှုံးမှုကို ကာကွယ်ပေးမှာပဲဖြစ်ပါတယ်။