Can you outsmart the apples and oranges fallacy? - Elizabeth Cox

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Baking apple pie? Discount orange warehouse has you covered!

ပန်းသီး ဌာပနာမုန့် ကင်လား။ လျှော့စျေး လိမ္မော်သီး ကုန်လှောင်ရုံဆို ရပြီလား။

A fruit’s a fruit, right?

သစ်သီးဆို သစ်သီးပဲမဟုတ်လား။

It’s 1988, and scientist James Hansen has just testified

ဒါက ၁၉၈၈ ပါ။ သိပ္ပံပညာရှင် James Hansen က ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာခြင်း အလားအလာတွေက

to the United States Congress that global warming trends

လူသား လုပ်ဆောင်မှုကြောင့်ဖြစ်ပြီး ဒါတွေက အနာဂတ်မှာ လူ့လောကအတွက်

are caused by human activity,

တိုးလာနေတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှု

and will pose an increasing threat to humanity in the future.

တစ်ခု ဖြစ်စေမယ်လို့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ကွန်ဂရက်ကို တင်သွင်းခဲ့တယ်။

Well, well. That’s unusually prescient for a human.

ဟုတ်ပါပြီ။ ဒါက လူသားတစ်ဦးအတွက် ထူးထူးခြားခြား ကြိုတင်ဟောလိုက်တာပါ။

Looking for a wedding dress? Try a new take on a timeless classic.

မင်္ဂလာ ဝတ်စုံတစ်စုံ ရှာနေတာလား။ ထာဝရ ရှေးမူမပျက်တဲ့ ပုံစံသစ်တစ်စုံ ဝတ်ကြည့်ပါ။

It’s sleek, flattering and modest— just like the traditional dress.

ကြော့မောတယ်၊ လိုက်ဖက်မှုရှိပြီး ဣန္ဒြေရတယ်။ ရိုးရာ ဝတ်စုံလိုပဲလေ။

Commercials. Could anything be more insufferable?

ကြော်ငြာတွေ၊ ဒီထက်ပိုပြီး လွန်လွန်းတာရှိနိုင်ဦးမလား။

It’s 1997, and the United States Senate has called a hearing about global warming.

၁၉၉၇ ခုနှစ်၊ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ဆိနိတ်က ကမ္ဘာ့ ပူနွေးလာခြင်းအကြောင်း ကြားနာခဲ့တယ်။

Some expert witnesses point out that past periods in Earth’s history

ကျွမ်းကျင်သူ မျက်မြင်သက်သေတချို့က ကမ္ဘာမြေ သမိုင်းထဲက အတိတ်ကာလတွဟာ

were warmer than the 20th century.

၂၀ ရာစုထက် ပိုပူနွေးခဲ့တယ်လို့ ထောက်ပြကြတယ်။

Because such variations existed long before humans,

လူသားတွေ မတိုင်ခင်က တည်ရှိခဲ့တဲ့ ဒီလို အပြောင်းအလဲတွေကြောင့်

the witnesses claim the current warming trend

မျက်မြင်သက်သေတွေက လက်ရှိ ပူနွေးနေတဲ့ လားရာကလည်း

is also the result of natural variation.

သဘာဝ အပြောင်းအလဲရဲ့ အကျိုးဆက်ကြောင့်လို့အခိုင်အမာဆိုကြတယ်။

Ah, there is something more insufferable than a commercial.

ကြော်ငြာတစ်ခုထက် ပိုပြီး သည်းမခံနိုင်လောက်တာ တစ်ခုရှိတယ်။

Luckily for the humans, there’s one more expert witness.

ကံကောင်းချင်တော့ လူသားတွေအတွက် ပိုဆရာကျတဲ့ မျက်မြင်သက်သေတစ်ယောက်ရှိတယ်။

What are you looking at? We’re all dressed.

ခင်ဗျား ဘာကြည့်နေတာလဲ။ ကျုပ်တို့အားလုံး အဝတ် ဝတ်ထားတယ်လေ။

At least we are by the logic you just used.

အနည်းဆုံး ယုတ္တိဗေဒအရ ရတယ်လေ။ ခင်ဗျား အခုပဲ သုံးလိုက်တာလေ။

It’s as if you were to say apples and oranges are both fruits,

ဒါက ပန်းသီးတွေနဲ့ လိမ္မော်သီးတွေဟာ သစ်သီးတွေပဲ။ ဒါကြောင့် အရသာ အတူတူပဲလို့

therefore they taste the same.

ပြောတော့မယ့်ပုံမျိုး၊

Or that underwear, wedding dresses, and suits are all clothes,

ဒါမှမဟုတ် အတွင်းခံ၊ မင်္ဂလာဝတ်စုံနဲ့ ဝတ်စုံတွေဟာ အဝတ်အထည်တွေပဲ။

therefore, they’re all equally appropriate attire for a Senate hearing.

ဒါကြောင့် ဒါအားလုံးက ဆီးနိတ် ကြားနာခြင်း အတွက်တန်းတူ သင့်တော်တာတွေပဲပေါ့။

The European wars of the 19th century and World War I were all wars, right?

၁၉ ရာစု ဥရောပ စစ်ပွဲတွေနဲ့ ပထမ ကမ္ဘာစစ်ဟာ အကုန်လုံး စစ်ပွဲတွေလား။

So World War I couldn’t be any more devastating than those other wars,

ဒီတော့ ပထမ ကမ္ဘာစစ်က အခြားစစ်ပွဲတွေထက် ပိုပြီး ဖွတ်ဖွတ်ညက်ညက် မကြေစေနိုင်ဘူး၊

could it?

ဟုတ်လား။

Let’s say two people have a fever.

ဖျားနေတဲ့ လူနှစ်ယောက်အကြောင်း ပြောရအောင်။

They must have the same disease that’s causing that fever, right?

သူတို့မှာ ဒီအဖျားဖြစ်စေတဲ့ တူညီတဲ့ ရောဂါ ရှိရမှာပေါ့၊ ဟုတ်လား။

Of course not. One fever could be caused by chicken pox,

လုံးဝ မဟုတ်ဘူး။ အဖျားတစ်ခုက ရေကျောက်ကြောင့် ဖြစ်နိုင်တယ်။

the other by influenza, or any number of other infections.

အခြားတစ်ခုက တုတ်ကွေးကြောင့်၊ ဒါမှမဟုတ် ကူးစက်ရောဂါ တစ်မျိုးမျိုးကြောင့်ပေါ့။

Like your claim about rising global temperatures,

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အပူချိန်တွေ မြင့်တက်တဲ့အကြောင်း ပြောဆိုချက်လိုပဲ

these claims make a false analogy.

ဒီပြောဆိုချက်တွေဟာ နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်မှု အမှားတစ်ခု လုပ်တာပါ။

You're assuming that because two phenomena share a characteristic,

ဖြစ်စဉ်နှစ်ခုဟာ တူညီတဲ့ လက္ခဏာတစ်ခု ရှိတယ်လို့ ထင်မြင်နေခြင်းပါ။

in this case warming, they are analogous in other ways,

ပူနွေးလာခြင်း အဖြစ်မှာ ဒါတွေက အခြားနည်းလမ်းတွေနဲ့ အလားတူဖြစ်နေတယ်။

like the cause of that warming.

ဥပမာ ပူနွေးလာခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းပါ။

But there’s no evidence that that’s the case.

ဒါပေမဲ့ ဒါက မှန်ပါတယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားမရှိဘူး။

Yes, there have been other warm periods in Earth’s history—

ကမ္ဘာမြေရဲ့ သမိုင်းမှာ အခြား ပူနွေးတဲ့ ကာလတွေ ရှိခဲ့ဖူးလား။

no one’s disputing that the climate fluctuates.

ရာသီဥတုက တက်လိုက်ကျလိုက်ဖြစ်တာကို ဘယ်သူမှ ငြင်းခုံမနေဘူး။

But let's take a closer look at some of those older examples of global warming,

ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာ့ ပူနွေးလာခြင်းရဲ့ ပိုရှေးကျတဲ့ သာဓကတချို့ကို ပိုပြီး အနီးကပ်

shall we?

ကြည့်လိုက်ရအောင်လား။

The Cretaceous Hot Greenhouse, 92 million years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၉၂ သန်းက Cretaceous Hot Greenhouse ဟာ

was so warm, forests covered Antarctica.

ပူနွေးလွန်းတယ်။ သစ်တောတွေက အန္တာတိကကို ဖုံးခဲ့တယ်။

Volcanic activity was likely responsible for boosting atmospheric carbon dioxide

မီးတောင် လှုပ်ရှားမှုက လေထုလွှာဆိုင်ရာ CO2 တိုးမြှင့်မှုနဲ့ ဖန်လုံအိမ် သက်ရောက်မှု

and creating a greenhouse effect.

ဖန်တီးတာ အတွက် တရားခံဖြစ်နိုင်ခြေရှိတယ်။

The Paleocene-Eocene Thermal Maximum, 55 million years ago,

လွန်ခဲ့ နှစ်ပေါင်း ၅၅ သန်းက Paleocene-Eocene Thermal Maximum ဟာ

was so warm, crocodiles swam the waters of the Arctic Circle.

ပူနွေးလွန်းတယ်။ မိချောင်းတွေဟာ အာတိတ် စက်ဝိုင်းရဲ့ ရေထုထဲမှာ ကူးခဲ့တယ်။

This warming may have been caused by the drying of inland seas

ပူနွေးခြင်းက ကုန်းတွင်းပိုင်း ပင်လယ်တွေ ခန်းခြောက်ပြီး သမုဒ္ဒရာ နုန်းတွေကနေ

and release of methane, a potent greenhouse gas,

ပြင်းထန်တဲ့ ဖန်လုံအိမ် ဓာတ်ငွေ့တစ်ခု ဖြစ်တဲ့ မီသိန်း ထုတ်လွတ်မှုကြောင့်

from ocean sediments.

ဖြစ်နိုင်ခဲ့လောက်တယ်။

Even among these other warm periods, you’re making a false analogy.

အခြား ပိုပူနွေးတဲ့ ကာလတွေကြားမှာတောင် နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်မှု အမှားတစ်ခု လုပ်နေတာ။

Yes, they had natural causes.

ဟုတ်ပါတယ်။သဘာဝ အကြောင်းရင်းတွေ ရှိခဲ့ပေမဲ့

But each had a different cause,

တစ်ခုစီမှာ မတူတဲ့ အကြောင်းတစ်ခု ရှိတယ်။

and involved a different amount and duration of warming.

ပူနွေးခြင်းရဲ့ ခြားနားတဲ့ ပမာဏနဲ့ ကြာချိန်တစ်ခု ပါဝင်ခဲ့တယ်။

They’re as dissimilar as they are similar.

ဒါတွေက တူသလိုနဲ့ ကွဲပြားပါတယ်။

Taking them together, all we can reasonably conclude

ဒါတွေကို အတူစုလိုက်ရင် အားလုံး ကောက်ချက်ချနိုင်တာက

is that the Earth’s climate seems to change

ကမ္ဘာမြေရဲ့ ရာသီဥတုက ဂြိုဟ်ပေါ်က အခြေအနေတွေကို

in response to conditions on the planet.

တုံ့ပြန်ကာ ပြောင်းလဲပုံရတယ်ဆိုတာပါ။

Today, human activity is a dominant force shaping conditions on your planet,

ဒီနေ့ လူသား လုပ်ဆောင်မှုက ဂြိုဟ်ပေါ်က အခြေ အနေတွေကို ပုံသွင်းတဲ့ အဓိက အားတစ်ခုဆိုတော့

so the possibility that it’s driving global warming

ကမ္ဘာ ပူနွေးလာခြင်းဟာ ထိန်းမရသိမ်းမရ ပလပ်လို့ မရနိုင်ဘူးဆိုတာကို

can’t be dismissed out of hand.

ဒါက တွန်းအားပေးနေတာ ဖြစ်လောက်တယ်။

I’ll grant that the more complicated something is,

တစ်ခုခုက ပိုပြီး ရှုပ်ထွေးလေ မှားယွင်းတဲ့

the easier it is to make a mistaken analogy.

နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်မှုတစ်ခု လုပ်ဖို့ ပိုလွယ်လေဆိုတာ ဝန်ခံပါမယ်။

That’s especially true because there are many different types of false analogy:

အထူး မှန်တာက နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်မှု အမှားက မျိုးကွဲတွေ အများကြီး ရှိတာကြောင့်ပါ။

that similar symptoms must share a cause,

အကြောင်းရင်းတစ်ခု တူညီရမယ် အလားတူ လက္ခဏာတွေ၊

that similar actions must lead to similar consequences, and countless others.

အလားတူ အကျိုးဆက်တွေ၊ မရေတွက်နိုင်တဲ့ အခြား သူတွေဆီ ဦးတည်မယ့် အလားတူ လုပ်ဆောင်မှုတွေ။

Most false analogies you’ll come across are far less obvious

သင် ကြုံလာရမယ့် နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်မှု အမှားအများစုက ပန်းသီးကို လိမ္မော်သီးနဲ့

than those comparing apples to oranges, and climate is notoriously complex.

နှိုင်းယှဉ်တာလောက် မသိသာလောက်ဘူး။ ရာသီဥတုက ဆိုးဆိုးဝါးဝါးရှုပ်ထွေးတယ်။

It requires careful, rigorous study and evidence collection—

သတိရှိတဲ့၊ အသေးစိတ်တဲ့ လေ့လာမှုနဲ့ အထောက်အထား စုဆောင်းမှု လိုအပ်ပြီး

and making a false analogy like this only impedes that process.

ဒီလို နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်မှု အမှားလုပ်တာက ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို ကြန့်ကြာစေရုံပါပဲ။

It’s 2013, and the United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change

၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ အစိုးရပေါင်းစုံပါဝင်သော အဖွဲ့က

has found, aggregating decades of research,

တွေ့ရှိတာက သုသေသနရဲ့ ပေါင်းရုံးလာနေတဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေမှာ

that there is more than a 95% chance the global warming trend

၂၀ ရာစု အလယ်ကို လူသား လုပ်ဆောင်မှုကနေ မောင်းနှင်ခဲ့ကတည်းက

since the mid-20th century has been driven by human activity,

ကမ္ဘာ့ ပူနွေးလာခြင်း လားရာဟာ အခွင့်အလမ်း ၉၅% ထက်ပိုပါတယ်။

namely the burning of fossil fuels.

အတိအကျဆို ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေ လောင်ကျွမ်းတာပါ

You’re both pets,

၂ ကောင်လုံး အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်တွေ၊

and he likes living in water, so you should, too.

သူက ရေထဲမှာ နေရတာ ကြိုက်တယ် သင်ရော ကြိုက်သင့်တာပေါ့။