Can you outsmart the apples and oranges fallacy? - Elizabeth Cox

Çeviri: Ece Elmaser Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

Baking apple pie? Discount orange warehouse has you covered!

Elmalı tart mı pişiriyorsunuz?

Portakal deposundaki indirim sizi kurtarıyor!

A fruit’s a fruit, right?

Meyve her türlü meyvedir zaten, değil mi?

It’s 1988, and scientist James Hansen has just testified

Yıl 1988 ve bilim insanı James Hansen,

A.B.D Kongresinin insani aktivitelerden kaynaklanan

to the United States Congress that global warming trends

küresel ısınma eğilimlerinin gelecekte büyüyerek

are caused by human activity,

and will pose an increasing threat to humanity in the future.

insanlık için bir tehdit oluşturacağını kanıtladı.

Well, well. That’s unusually prescient for a human.

Vay be. Bu, bir insan için alışılmadık bir öngörü.

Looking for a wedding dress? Try a new take on a timeless classic.

Gelinlik mi arıyorsunuz?

Bu zamansız elbiseye yeni bir soluk getirmeyi deneyin.

It’s sleek, flattering and modest— just like the traditional dress.

O aynı geleneksel elbise gibi, şık ve sade.

Commercials. Could anything be more insufferable?

Reklamlar. Daha dayanılmaz başka bir şey var mıdır ki?

It’s 1997, and the United States Senate has called a hearing about global warming.

Yıl 1997

ve A.B.D Senatosu küresel ısınmayla ilgili bir duruşma çağrısında bulundu.

Some expert witnesses point out that past periods in Earth’s history

Bazı tanık bilirkişiler, Dünya’nın geçmişte

were warmer than the 20th century.

20. yüzyıldan daha sıcak olduğunu vurguluyor.

Because such variations existed long before humans,

İnsanlardan önce var olan bazı varyasyonlardan dolayı

the witnesses claim the current warming trend

tanıklar mevcut ısı eğiliminin

is also the result of natural variation.

aynı zamanda doğal varyasyonun sonucu olduğunu iddia ediyorlar.

Ah, there is something more insufferable than a commercial.

Gerçekten de reklamdan daha dayanılmaz bir şey varmış.

Luckily for the humans, there’s one more expert witness.

Ne şans ki bir tane daha bilirkişi görüşü mevcut.

What are you looking at? We’re all dressed.

Neye bakıyorsun? Hepimiz giyiniğiz.

At least we are by the logic you just used.

En azından az önce kurduğun mantığa göre.

It’s as if you were to say apples and oranges are both fruits,

Neredeyse elma ve portakalların meyve oldukları için

therefore they taste the same.

tatlarının aynı olduğunu

Or that underwear, wedding dresses, and suits are all clothes,

ya da iç çamaşırının, gelinliklerin ve takım elbiselerin tamamı

therefore, they’re all equally appropriate attire for a Senate hearing.

Senato duruşmasına uygun kumaştan yapıldı diye orada giyebilirsin diyeceksin.

The European wars of the 19th century and World War I were all wars, right?

19. yüzyıl Avrupa Savaşları

ve 1. Dünya Savaşı’nın hepsi savaştı, değil mi?

So World War I couldn’t be any more devastating than those other wars,

1. Dünya Savaşı diğer savaşlardan daha yıkıcı olamazdı, değil mi?

could it?

Let’s say two people have a fever.

Diyelim ki iki insanın ateşi var.

They must have the same disease that’s causing that fever, right?

İkisinin de ateşe yol açan aynı hastalığa sahip olması gerekir, değil mi?

Of course not. One fever could be caused by chicken pox,

Tabii ki de hayır.

Biri su çiçeğinden kaynaklanabilir,

the other by influenza, or any number of other infections.

diğeri ise gripten veya diğer sayısız enfeksiyonlardan.

Like your claim about rising global temperatures,

İddia ettiğiniz gibi artan küresel ısılar,

these claims make a false analogy.

yanlış bir mukayeseye yol açar.

You're assuming that because two phenomena share a characteristic,

İki fenomen bir özelliği paylaştığından dolayı bunu varsayıyorsunuz,

in this case warming, they are analogous in other ways,

ki bu durumda bu özellik ısınma oluyor, onlar da bu ısınmanın nedeni gibi

like the cause of that warming.

diğer yönlerden de paralel oluyorlar.

But there’s no evidence that that’s the case.

Ancak hiçbir kanıt yok, durum bu.

Yes, there have been other warm periods in Earth’s history—

Evet, Dünya tarihinde başka sıcak dönemler oldu—

no one’s disputing that the climate fluctuates.

kimse iklim dalgalanmalarını tartışmıyor.

But let's take a closer look at some of those older examples of global warming,

Hadi, daha eski küresel ısınma örneklerine yakından bir bakalım.

shall we?

The Cretaceous Hot Greenhouse, 92 million years ago,

Kretase Sıcak Serası, 92 milyon yıl önce çok sıcaktı

was so warm, forests covered Antarctica.

Antarktika’yı ormanlar kaplıyordu.

Volcanic activity was likely responsible for boosting atmospheric carbon dioxide

Volkanik aktivite, atmosferik karbondioksiti artırmada

and creating a greenhouse effect.

ve sera etkisinden muhtemelen sorumluydu.

The Paleocene-Eocene Thermal Maximum, 55 million years ago,

Paleosen-Eosen Termal Maksimum, 55 milyon yıl önce çok sıcaktı,

was so warm, crocodiles swam the waters of the Arctic Circle.

timsahlar kuzey kutup dairesinde yüzüyorlardı.

This warming may have been caused by the drying of inland seas

Bu ısınma; kapalı denizlerin kurumasından,

and release of methane, a potent greenhouse gas,

okyanus tortulundan gelen güçlü sera gazı olan

from ocean sediments.

metan yayılımından kaynaklanmış olabilir.

Even among these other warm periods, you’re making a false analogy.

Diğer sıcak dönemler arasında bile yanlış kıyaslama yapıyorsunuz.

Yes, they had natural causes.

Evet, doğal sebeplere sahiptiler.

But each had a different cause,

Ancak her biri farklı bir sebebi, farklı miktarı

and involved a different amount and duration of warming.

ve farklı ısı dönemlerini içeriyordu.

They’re as dissimilar as they are similar.

Farklı oldukları kadar aynılar.

Taking them together, all we can reasonably conclude

Onları bir araya getirerek mantıklı bir sonuca ulaşabileceğimiz tek şey

is that the Earth’s climate seems to change

gezegendeki koşullara yanıt olarak

in response to conditions on the planet.

Dünya’nın ikliminin değişiyor gibi göründüğü.

Today, human activity is a dominant force shaping conditions on your planet,

Günümüzde insan aktivitesi gezegeninizin şekillenmesinde baskın bir güç

so the possibility that it’s driving global warming

bu yüzden küresel ısınma ihtimali elden çıkarılamaz.

can’t be dismissed out of hand.

I’ll grant that the more complicated something is,

Bir şey ne kadar karışıksa

the easier it is to make a mistaken analogy.

yapılan kıyaslamada hata yapmak daha kolaydır.

That’s especially true because there are many different types of false analogy:

Bu özellikle doğru çünkü bir sürü farklı türde yanlış mukayeseler var:

that similar symptoms must share a cause,

benzer semptomlar mutlaka bir neden paylaşmalı,

that similar actions must lead to similar consequences, and countless others.

benzer eylemler benzer sonuçlara yol açmalı gibi gibi.

Most false analogies you’ll come across are far less obvious

Karşınıza çıkacak en yanlış benzetmeler,

elmaları portakallarla karşılaştıranlardan çok daha az belirgindir

than those comparing apples to oranges, and climate is notoriously complex.

ve iklim herkesin bildiği gibi baya karmaşıktır.

It requires careful, rigorous study and evidence collection—

Dikkatli ve titiz bir çalışma ve kanıt toplama gerektirir,

and making a false analogy like this only impedes that process.

bu şekilde yanlış bir mukayese yapmak sadece sürece engel olur.

It’s 2013, and the United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change

Yıl 2013 ve Birlemiş Milletler Hükûmetler arası İklim Değişikliği Paneli

has found, aggregating decades of research,

onlarca yıllık araştırmayı bir araya getirerek

that there is more than a 95% chance the global warming trend

20. yüzyılın ortasından bu yana küresel ısınma eğiliminin

insani aktiviteler tarafından devam ettirilme ihtimalinin

since the mid-20th century has been driven by human activity,

%95′ten daha fazla olduğunu,

namely the burning of fossil fuels.

yani fosil yakıtların yakılması ile gerçekleştiğini keşfetmiştir.

You’re both pets,

İkizinizde evcil hayvanlarsınız

and he likes living in water, so you should, too.

ve o suda yaşamayı seviyor bu yüzden sen de sevmelisin.