Can you outsmart the apples and oranges fallacy? - Elizabeth Cox

Translator: Anh Phạm Reviewer: Ly Nguyễn

Baking apple pie? Discount orange warehouse has you covered!

Nướng bánh táo? Đã có nhà kho cam giảm giá!

A fruit’s a fruit, right?

Loại quả nào chả giống nhau, phải không?

It’s 1988, and scientist James Hansen has just testified

Đây là năm 1988 và nhà khoa học James Hansen đã xác nhận

to the United States Congress that global warming trends

với Quốc Hội Hoa Kỳ rằng các xu hướng ấm lên toàn cầu

are caused by human activity,

đã bị gây ra bởi hoạt động của con người,

and will pose an increasing threat to humanity in the future.

và sẽ làm tăng thêm nhiều mối đe dọa với nhân loại trong tương lai.

Well, well. That’s unusually prescient for a human.

Chà, chà. Đó là một lời tiên đoán khác thường đến từ một con người.

Looking for a wedding dress? Try a new take on a timeless classic.

Bạn đang tìm một chiếc váy cưới? Hãy thử phiên bản mới của một mẫu váy kinh điển.

It’s sleek, flattering and modest— just like the traditional dress.

Nó bóng bẩy, tôn dáng và giản dị— y như những mẫu váy truyền thống.

Commercials. Could anything be more insufferable?

Quảng cáo. Có thứ gì có thể khó chịu hơn không?

It’s 1997, and the United States Senate has called a hearing about global warming.

Năm 1997, Thượng Viện Hoa Kỳ đã triệu tập buổi điều trần về vấn đề ấm lên toàn cầu.

Some expert witnesses point out that past periods in Earth’s history

Một số nhân chứng chuyên môn nói rằng các thời kỳ quá khứ của lịch sử Trái Đất

were warmer than the 20th century.

thậm chí còn ấm hơn thế kỷ 20.

Because such variations existed long before humans,

Bởi vì những sự biến đổi đó xảy ra rất lâu trước sự tồn tại của con người,

the witnesses claim the current warming trend

những nhân chứng đó khẳng định xu hướng ấm lên này

is also the result of natural variation.

cũng là kết quả của sự biến đổi tự nhiên.

Ah, there is something more insufferable than a commercial.

À, vậy là còn có thứ khó chịu hơn cả quảng cáo.

Luckily for the humans, there’s one more expert witness.

May thay cho loài người, còn có một nhân chứng chuyên môn nữa.

What are you looking at? We’re all dressed.

Anh đang nhìn gì vậy? Chúng ta đều mặc đồ mà.

At least we are by the logic you just used.

Ít nhất là nếu chúng ta hiểu theo logic anh vừa sử dụng.

It’s as if you were to say apples and oranges are both fruits,

Giống như việc anh nói rằng táo và cam đều là hoa quả,

therefore they taste the same.

vậy nên vị của chúng giống nhau.

Or that underwear, wedding dresses, and suits are all clothes,

Hay chiếc quần lót, váy cưới và bộ Âu phục đều là quần áo,

therefore, they’re all equally appropriate attire for a Senate hearing.

vậy nên, chúng đều là trang phục phù hợp cho một buổi điều trần của Thượng Viện.

The European wars of the 19th century and World War I were all wars, right?

Các cuộc chiến ở châu Âu thế kỷ 19 và Thế Chiến 1 đều là chiến tranh phải không?

So World War I couldn’t be any more devastating than those other wars,

Nên Thế Chiến thứ nhất không thể tàn phá hơn các cuộc chiến kia,

could it?

phải không?

Let’s say two people have a fever.

Ví dụ như hai người bị sốt.

They must have the same disease that’s causing that fever, right?

Chắc chắn họ phải bị cùng một bệnh khiến họ bị sốt, phải không?

Of course not. One fever could be caused by chicken pox,

Tất nhiên là không. Một người có thể bị sốt do bệnh thủy đậu,

the other by influenza, or any number of other infections.

còn người còn lại do bị cúm, hoặc do bất cứ sự nhiễm trùng nào khác.

Like your claim about rising global temperatures,

Giống như khẳng định của anh về việc nhiệt độ toàn cầu tăng lên,

these claims make a false analogy.

những nhận định này là một phép loại suy sai lệch.

You're assuming that because two phenomena share a characteristic,

Anh cho rằng bởi vì hai hiện tượng có cùng một đặc tính,

in this case warming, they are analogous in other ways,

trong trường hợp này đó là sự ấm lên, nên chúng giống nhau về cả các mặt khác,

like the cause of that warming.

như là nguyên nhân của sự ấm lên đó.

But there’s no evidence that that’s the case.

Tuy nhiên không có bằng chứng nào chứng minh điều này.

Yes, there have been other warm periods in Earth’s history—

Đúng, đã có nhiều thời kỳ ấm hơn trong lịch sử Trái Đất—

no one’s disputing that the climate fluctuates.

không ai phủ nhận rằng khí hậu Trái Đất luôn biến động.

But let's take a closer look at some of those older examples of global warming,

Nhưng hãy cùng nhìn kỹ hơn vào một số ví dụ về các thời kỳ ấm lên toàn cầu đó,

shall we?

nhé?

The Cretaceous Hot Greenhouse, 92 million years ago,

Sự kiện “Nhà kính nóng Kỷ Creta” 92 triệu năm trước,

was so warm, forests covered Antarctica.

khiến khí hậu nóng đến mức, các khu rừng đã bao phủ Châu Nam Cực.

Volcanic activity was likely responsible for boosting atmospheric carbon dioxide

Hoạt động núi lửa có lẽ đã gây ra sự tăng mạnh của lượng CO2 trong khí quyển

and creating a greenhouse effect.

và tạo ra hiệu ứng nhà kính.

The Paleocene-Eocene Thermal Maximum, 55 million years ago,

Sự kiện “Đỉnh Nhiệt của Thế Eocen Kỷ Paleogen”, 55 triệu năm trước,

was so warm, crocodiles swam the waters of the Arctic Circle.

đã rất ấm, đến mức cá sấu đã bơi lội ở vùng biển Vòng Bắc Cực.

This warming may have been caused by the drying of inland seas

Những sự ấm lên này có lẽ là do sự cạn đi của những vùng biển trong lục địa

and release of methane, a potent greenhouse gas,

và giải phóng khí methan, một loại khí nhà kính rất mạnh,

from ocean sediments.

từ trầm tích của đại dương.

Even among these other warm periods, you’re making a false analogy.

Kể cả trong những thời kỳ ấm lên này, anh cũng đang dùng phép loại suy sai lệch.

Yes, they had natural causes.

Đúng, chúng do tự nhiên gây ra.

But each had a different cause,

Nhưng mỗi lần lại có nguyên do khác nhau,

and involved a different amount and duration of warming.

và gây ra một lượng và một khoảng thời gian ấm lên khác nhau.

They’re as dissimilar as they are similar.

Chúng vừa không giống nhau và vừa giống nhau.

Taking them together, all we can reasonably conclude

Gộp chung chúng lại, chúng ta chỉ có thể kết luận một cách hợp lý

is that the Earth’s climate seems to change

là khí hậu Trái Đất sẽ thay đổi

in response to conditions on the planet.

phản ứng lại với các tình trạng trên Trái Đất.

Today, human activity is a dominant force shaping conditions on your planet,

Ngày nay, hoạt động của con người là lực tác động chi phối các tình trạng Trái đất,

so the possibility that it’s driving global warming

nên khả năng các hoạt động đó đang gây ra sự ấm lên toàn cầu

can’t be dismissed out of hand.

không thể ngay lập tức bị bác bỏ.

I’ll grant that the more complicated something is,

Tôi sẽ thừa nhận rằng một vấn đề càng phức tạp thì,

the easier it is to make a mistaken analogy.

sẽ càng dễ đưa ra một phép loại suy sai lệch.

That’s especially true because there are many different types of false analogy:

Điều này đặc biệt đúng vì có rất nhiều kiểu phép loại suy sai lệch:

that similar symptoms must share a cause,

Các triệu chứng giống nhau sẽ có cùng một nguyên nhân,

that similar actions must lead to similar consequences, and countless others.

Các hành động giống nhau sẽ dẫn đến các kết quả giống nhau, và vô số thứ khác.

Most false analogies you’ll come across are far less obvious

Hầu hết những phép loại suy sai lệch anh bắt gặp sẽ không hề dễ nhận biết

than those comparing apples to oranges, and climate is notoriously complex.

như việc so sánh táo và cam, và khí hậu là một vấn đề hiển nhiên rất phức tạp.

It requires careful, rigorous study and evidence collection—

Điều này yêu cầu sự nghiên cứu cẩn thận, chặt chẽ và thu thập bằng chứng—

and making a false analogy like this only impedes that process.

và những kiểu loại suy sai lệch thế này chỉ cản trở quá trình đó mà thôi.

It’s 2013, and the United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change

Đây là năm 2013, và Ủy ban Liên chính phủ của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu

has found, aggregating decades of research,

đã tìm ra, sau tập hợp nhiều thập kỷ nguyên cứu,

that there is more than a 95% chance the global warming trend

Rằng hơn 95% nguyên nhân của xu hướng ấm lên toàn cầu

since the mid-20th century has been driven by human activity,

kể từ giữa thế kỷ 20 đã được gây ra bởi hoạt động của con người,

namely the burning of fossil fuels.

ví dụ như việc đốt nhiên liệu hóa thạch.

You’re both pets,

Bọn mày đều là vật nuôi,

and he likes living in water, so you should, too.

và nó thích sống trong nước. nên mày cũng nên vậy.