Can you outsmart the apples and oranges fallacy? - Elizabeth Cox

Translator: Mhamad Luqman Shahab Reviewer: Daban Q. Jaff

Baking apple pie? Discount orange warehouse has you covered!

برژاندنی کولێرە بە سێو؟داشکاندن لە عەمبارێکی پرتەقاڵ تۆی داپۆشیوە!

A fruit’s a fruit, right?

میوە میوەیە، وایە؟

It’s 1988, and scientist James Hansen has just testified

ساڵی ١٩٨٨ە، زانا جەیمس هانسن ئێستا شایەتیداوە

to the United States Congress that global warming trends

بۆ ئەنجومەنی پیرانی ویلایەتە یەکگرتووەکان هۆکارەکانی گەرمبوونی جیهانی

are caused by human activity,

بەهۆی چالاکی مرۆڤەوە دروست دەبێت،

and will pose an increasing threat to humanity in the future.

لە داهاتوودا هەڕەشەیەکی زیاتر دەکاتە سەر مرۆڤایەتی

Well, well. That’s unusually prescient for a human.

باشە، بەشێوەیەکی ئاسایی ئەوە چاوەڕواننەکراوە بۆ مرۆڤ.

Looking for a wedding dress? Try a new take on a timeless classic.

بەدوای جلی هاوسەرگیریدا دەگەڕێیت؟ هەوڵدە یەکێکی تازە هەڵبژێرە کە لە کلاسیک بچێت.

It’s sleek, flattering and modest— just like the traditional dress.

ئەوە پۆشتە و باریک و ناسکە— رێک وەک جلە کۆنەکان.

Commercials. Could anything be more insufferable?

بارگانییەکان. هیچ شتێک لەوە بە ئازارترە؟

It’s 1997, and the United States Senate has called a hearing about global warming.

ساڵی١٩٩٧ە، ئەنجومەنی پیرانی ئەمەریکا لەسەر گەرمبوونی هەوڵێکی جیهانی پێ راگەیەندرا.

Some expert witnesses point out that past periods in Earth’s history

هەندێ کەسی بەئەزمون شایەتی ئەوەیاندا کە ماوەکانی رابردوو

were warmer than the 20th century.

گەرمتر بووە لە سەدەی ٢٠م لە مێژووی زەوی.

Because such variations existed long before humans,

لەبەرئەوەی گۆڕانەکان پێش مرۆڤایەتیش بوونی هەبووە،

the witnesses claim the current warming trend

شارەزایان دەڵێن ئەو گەرمبوونەی ئێستا شتێکی باوە

is also the result of natural variation.

هەروەها دەرئەنجامی گۆڕانە سروشتییەکانە.

Ah, there is something more insufferable than a commercial.

ئاهـ، لێرە شتێکی زۆر بە ئازارتر هەیە لە بازرگانی.

Luckily for the humans, there’s one more expert witness.

خۆشبەختانە بۆ مرۆڤەکان، شایەتحاڵێکی تری بە ئەزموون هەیە.

What are you looking at? We’re all dressed.

سەیری چی دەکەیت؟ ئێمە هەموومان جلمان لەبەر کراوە.

At least we are by the logic you just used.

لانی کەم لە رووی لۆژیکیەوە کە تۆ ئێستا بە کارت هێنا.

It’s as if you were to say apples and oranges are both fruits,

وەک ئەوە وایە کە تۆ بڵێیت سێو و پرتەقاڵ هەردووکیان میوەن،

therefore they taste the same.

جا لەبەرئەوە هەمان تامیان هەیە.

Or that underwear, wedding dresses, and suits are all clothes,

یان جلی ژێرەوە، جلی هاوسەرگیری و قات هەموویان هەر جل و بەرگن،

therefore, they’re all equally appropriate attire for a Senate hearing.

جا بۆیە، هەموویان وەک یەک گونجاون بۆ دانیشتنێکی ئەنجومەنی پیران.

The European wars of the 19th century and World War I were all wars, right?

شەڕەکانی ئەوروپا لە سەدەی ١٩م و جەنگی جیهانی ١م مەبەستم هەموو جەنگەکانە، راستە؟

So World War I couldn’t be any more devastating than those other wars,

بۆیە جەنگی جیهانی یەکەم وێرانکەرتر نەبوو لە جەنگەکانی تر،

could it?

وابوو؟

Let’s say two people have a fever.

بۆ نموونە دوو کەس تایان هەیە.

They must have the same disease that’s causing that fever, right?

دەبێ هەردووکیان هەمان نەخۆشیان هەبێ کە ببێتە هۆی تا لێهاتن، راستە؟

Of course not. One fever could be caused by chicken pox,

بە دڵنیاییەوە نا، یەکێکیان بەهۆی مێکووتەوە تای لێدێت،

the other by influenza, or any number of other infections.

ئەوەی تر بەهۆی ئەنفلەوەنزاوە، یان هەر دانەیەک لە هۆکارەکانی تر.

Like your claim about rising global temperatures,

وەک داواکاری تۆ بۆ بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی جیهان،

these claims make a false analogy.

ئەو جۆرە دەربڕینانە بەهەڵە لێکدەدرێنەوە.

You're assuming that because two phenomena share a characteristic,

تۆ وا بیر دەکەیتەوە، لەبەرئەوەی دوو دیاردە تایبەتمەندیەک بڵاو دەکەنەوە،

in this case warming, they are analogous in other ways,

لەو حەڵەتی گەرمبوونەدا، لایەکانی تر لە یەکدەچن،

like the cause of that warming.

وەک هۆکاری ئەو گەرمبوونە.

But there’s no evidence that that’s the case.

بەڵام کێشەکە ئەوەیە هیچ بەڵگەیەک نیە.

Yes, there have been other warm periods in Earth’s history—

بەڵێ، لە مێژووی زەوی گەربوون لە کاتەکانی تر هەبووە.

no one’s disputing that the climate fluctuates.

هیچ کەسێک گۆڕانی کەش و هەوای رەت نەکردووەتەوە.

But let's take a closer look at some of those older examples of global warming,

بەڵام با کەمێک وردتر سەیری هەندێک لە نموونە کۆنەکانی گەرم بوونی جیهانی بکەین،

shall we?

دەتوانین؟

The Cretaceous Hot Greenhouse, 92 million years ago,

٩٢ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر دایناسۆڕەکان بەرگەهەوای زەوییان گەرمکرد،

was so warm, forests covered Antarctica.

زۆر گەرمبوو، دارستانەکان ئەنتارەکتیکایان داپۆشی.

Volcanic activity was likely responsible for boosting atmospheric carbon dioxide

تەقینەوەی بوڕکانەکان هۆکار بوون بۆ خێرا دەرپەڕاندنی دوانەئۆکسیدی کاربۆن

and creating a greenhouse effect.

و دروست کردنی شوشەبەندەکەی دەوری زەوی.

The Paleocene-Eocene Thermal Maximum, 55 million years ago,

بەرزترین ئاستی گەرمی پالیۆسن-ئیۆسن، ٥٥ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر،

was so warm, crocodiles swam the waters of the Arctic Circle.

زۆر گەرم بوو، تیمساحەکان مەلەیان دەکرد لە جەمسەرە خولگەی باکور.

This warming may have been caused by the drying of inland seas

رەنگە ئەو گەرمبوونە بووبوایەتە هۆی گەرمبوونی ناو جەرگەی دەریاکان

and release of methane, a potent greenhouse gas,

بەڕەڵاکردنی میسان (گازیێکی بەهێزی شووبەندی زەوییە)،

from ocean sediments.

لە زەریا نشینەکانەوە.

Even among these other warm periods, you’re making a false analogy.

هەتا ئەگەر لەو کاتە گەرمانەش، بەهەڵە لێکی دەدەیتەوە.

Yes, they had natural causes.

بەڵێ، هۆکاری سروشتی زۆیان هەیە.

But each had a different cause,

بەڵام هۆکاری هەر یەکێکیان جیاوازە،

and involved a different amount and duration of warming.

و رێژەیەک جیاواز و مەودایەکی جیاوازی لەخۆگرتووە.

They’re as dissimilar as they are similar.

واتە چەند لێکدەچن ئەوەندەش جیاوازن.

هەموویان بەیەکەوە وەرگرین، هەموو ئەوانەی کە ماقوڵانە دەمانگەیەنێتە ئەنجامێک

Taking them together, all we can reasonably conclude

is that the Earth’s climate seems to change

بریتییە لەوەی کە کەش و هەوای زەوی پێدەچێت بگۆڕێت

in response to conditions on the planet.

وەک کاردانەوەیەک بۆ ئەو هەل و مەرجانەی کە روودەدەن.

Today, human activity is a dominant force shaping conditions on your planet,

ئەمڕۆ چالاکی مرۆڤەکان هێزێکی زاڵە لەسەر زەویدا لە دروستکردنی هەل و مەرجەکان،

so the possibility that it’s driving global warming

بۆیە لەوانەیە ئەوە ببێتە هۆی گەرمبوونی جیهانی

can’t be dismissed out of hand.

ناتوانێت لە ژێر دەستیدا دەربێت.

I’ll grant that the more complicated something is,

من بەوە قایل دەبم کە شتە ئاڵۆزترەکە بریتییە لە

the easier it is to make a mistaken analogy.

بەهەڵە لێکدانەوە ئاسانترە.

That’s especially true because there are many different types of false analogy:

ئەوە بە دیاریکراوی راستە لەبەرئەوەی چەندین جۆرە لێکدانەوەی هەڵە هەیە:

that similar symptoms must share a cause,

کە نیشانە هاوشێوەکان هەمان هۆکاریان هەبێت،

that similar actions must lead to similar consequences, and countless others.

یان هۆکارە هاوشێوەکان هەمان دەرئەنجامیان هەبێت، و زۆر شتی تر.

Most false analogies you’ll come across are far less obvious

than those comparing apples to oranges, and climate is notoriously complex.

لەوانەی کە سێو و پرتەقاڵ بەراورد دەکەین، کەش و هەوا زۆر ئاڵۆزە،

It requires careful, rigorous study and evidence collection—

ئەوە پێویستی بە لێکۆڵینەوەی ورد و کۆکردنەوەی بەڵگەیە—

and making a false analogy like this only impedes that process.

دروستکردنی لێکدانەوەی هەڵە وەک ئەمە تەنها پرۆسەکە پەکدەخات.

It’s 2013, and the United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change

ساڵی ٢٠١٣ەیە، کۆڕی حکومەتی نەتەوە یەکگرتووەکان لەسەر گۆڕانی کەش و هەوا

has found, aggregating decades of research,

دەیان توێژینەوەی بەرهەمهێناوە،

that there is more than a 95% chance the global warming trend

هەلی گەرمبوونی جیهانی لە ٩٥٪ە

since the mid-20th century has been driven by human activity,

لە ناوەڕاستی سەدەی ٢٠ەوە بەهۆی چالاکییەکانی مرۆڤەوە بەڕێوە دەبردرێت،

namely the burning of fossil fuels.

بە ناوی سوتانی پاشماوەی سوتەمەنی.

You’re both pets,

ئێوە هەردوکتان دەستەمۆن،

and he likes living in water, so you should, too.

ئەو حەزی لە ژیانی ناو ئاوە، و تۆش دەبێ وابیت.