A day in the life of a Peruvian shaman - Gabriel Prieto

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

At the temple of the fisherman, Quexo, the village shaman,

တံငါသည် ဝတ်ကျောင်းမှာ ရွာနတ်ဆရာ၊ ကက်ဇိုဟာ

looks out over the ocean and frowns.

သမုဒ္ဒရာကို မျှော်ကြည့်ကာ မျက်မှောင်ကြုတ်နေတယ်။

It’s a still morning– unusually still,

ငြိမ်သက်နေတဲ့ နံနက်ခင်းတစ်ခု ထူးထူးခြားခြား ငြိမ်နေပြီး

and the lack of wind is the latest in a series of troubling signs.

လေမတိုက်တာက စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတဲ့ လက္ခဏာ တသီတစ်တန်းကြီးရဲ့ နောက်ဆုံးပါ။

The year is 1400 BCE.

အချိန်က ဘီစီ ၁၄၀၀ ပြည့်နှစ် ပါ၊

Quexo’s village sits in the dusty, treeless desert

ကက်ဇိုရဲ့ ရွာက မိုးနေတဲ့ အင်ဒီးစ်တောင် တွေနဲ့ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာကြားက

between the towering Andes and Pacific Ocean.

ဖုန်ထူထူ၊သစ်ပင်မဲ့တဲ့ ကန္တာရမှာ တည်ရှိနေတယ်။

The villagers live off the sea, harvesting reeds,

ရွာသားတွေဟာ ပင်လယ်ပြင်ကို မှီခိုနေထိုင်ကြပြီး ကျူပင် ရိတ်၊

drying them in the sun, and using them to build fishing boats.

နေလှန်းပြီး၊ ဒါတွေကို ငါးဖမ်းလှေ ဆောက်ဖို့ အသုံးပြုကြတယ်။

Every day in the summer,

နွေရာသီ နေ့တိုင်းမှာ

the men set out on these boats to hunt shark and other fish

အမျိုးသားတွေက ငါးမန်းတွေနဲ့ အခြားငါးတွေ ကို ဖမ်းဖို့ ဒီလှေတွေနဲ့ ခရီးထွက်စဉ်မှာ

while the women harvest shellfish and sea urchins.

အမျိုးသမီးတွေက အခွံမာ ရေသတ္တဝါတွေနဲ့ သံပခြုပ်တွေကို ဖမ်းကြတယ်။

In winter, storms bring powerful waves, which cross the vast ocean unobstructed

ဆောင်းမှာ မုန်တိုင်းတွေက လှိုင်းတွေကို ဖြစ်ပစေပြီး ဒိကမ်းခြေတွေကို ဖြိုဖို့

to detonate on these shores.

အတားအဆီးမဲ့ ကျယ်ပြောတဲ့ သမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်ကျော်တယ်။

Most years, Quexo’s village catches more than enough fish.

နှစ်အများစုမှာ ကက်ဇိုရဲ့ ရွာက ငါးကို လုံလောက်တာထက် ပိုဖမ်းမိတယ်။

But this year, the winds have died and the fish have dwindled.

ဒါပေမဲ့ ဒီနှစ်မှာတော့ ဒီနှစ်မှာတော့ လေတွေက ငြိမ်သွားပြီး ငါးတွေ လျော့သွားတယ်။

Quexo has seen this pattern before:

ကက်ဇိုဟာ ဒီပုံစံကို အရင်က မြင်ဖူးပါတယ်၊

the fish disappear, then the violent rains arrive,

ငါးတွေ ပျောက်သွားပြီး မိုးသည်းထန်စွာ ရွာသွန်းကာ

causing flash floods that dissolve mud bricks and wash away settlements.

ရွှံ့အုတ်တွေ အရည်ပျော်ပြီး အခြေချရာတွေကို ရေမျောစေတဲ့ *ရုတ်တရက် ရေကြီးတာတွေပါ။

He needs to stop the bad weather before the storms come—

သူဟာ မုန်တိုင်းတွေ မလာခင် ဆိုးဝါးတဲ့ ရာသီဥတုကို တားဖို့လိုတယ်၊

his only hope is a special ritual he’s been planning.

သူ့ရဲ့ တစ် ခု တည်းသော မျှော်လင့်ချက်က သူ စီစဉ်နေခဲ့တဲ့ အထူး ထုံးတမ်းဓလေ့တစ်ခုပါ။

Quexo spends much less time in the ocean than the other villagers.

ကက်ဇိုက အခြားရွာသားတွေထက် သမုဒ္ဒရာမှာ အချိန်ကုန်ဆုံးတာ ပိုနည်းတယ်။

He became a shaman after seeing a sign in the sea one morning—

တစ်မနက်မှာ သူ့ရှေ့က အဖေနဲ့ အဘိုးလိုပဲ ပင်လယ်ထဲမှာ လက္ခဏာတစ်ခုကို

like his father and grandfather before him.

မြင်ပြီးတဲ့နောက် နတ်ဆရာတစ်ယောက် ဖြစ်လာတယ်။

This morning,

ဒီနေ့မနက်

he walks to the nearby sacred mountain as the sun rises.

နေထွက်လာတဲ့အခါအနီးအနားက အထွတ်အမြတ်တောင်ကို သူ လမ်းလျှောက်သွားတယ်။

There, he gathers ceremonial cactus and herbs like “horse tail,”

အဲဒီမှာ ရှားစောင်ပင်နဲ့ “မြင်းမြီးပင်”၊ “တောဇီးဖြူ” နဲ့ ကန့်ဘလူလို

“stonebreaker," and valerian, along with the mineral hematite.

ဆေးပင်တွေကို ရေသံနဲ့အတူ သူ ခူးလိုက်တယ်။

Back in the village, everyone is preparing to leave

ရွာထဲပြန်ရောက်တော့ လူတိုင်းက ကုန်းတွင်းကျတဲ့ ဝတ်ကျောင်းကြီးတစ်ခုက

for a religious festival at a large temple inland.

ဘာသာရေး ပွဲတော်တစ်ခုကို ထွက်ခွာဖို့ ပြင်ဆင်နေကြတယ်။

The festival marks the beginning of what is usually the season of abundance,

ပွဲတော်က အမြဲလိုလိုတော့ အလျှံပယ်ရှိတဲ့ ရာသီအစကို အမှတ်အသားပြုပေမဲ့၊

but with the signs pointing to storms, Quexo isn’t feeling too celebratory.

မုန်တိုင်းတွေကို ညွှန်ပြတဲ့ လက္ခဏာတွေနဲ့ပါ ၊ ကက်ဇိုဟာ မင်္ဂလာပွဲလို့ သိပ်မခံစားရဘူး။

Whole families travel to the festival, where they camp for a few days.

မိသားစုတွေ အားလုံးဟာ ပွဲတော်ဆီ သွားတယ်၊ ရက်အနည်းငယ်ကြာ စခန်းချတယ်။

They’ve packed seaweed, carved bones, gourd bowls, reed mats,

ဝတ်ကျောင်း ပတ်လည်က ဈေးထဲမှာ ရောင်းဝယ်ဖို့ ပင်လယ်ရေညှိတွေ ၊ ထွင်းထုထားတဲ့ အရိုးတွေ၊

and other goods to trade in the market around the temple.

ဘူးသီး ဇလုံတွေ၊ ကျူဖျာတွေနဲ့ အခြား ကုန်ပစ္စည်းတွေကို ထုပ်ပိုးထားကြတယ်။

Quexo inspects the goods to make sure everything is of the finest quality.

ကက်ဇိုက အားလုံး အကောင်းဆုံး အရည်အသွေး ဖြစ်တာ သေချာစေဖို့ ကုန်တွေကို စစ်ဆေးတယ်။

He brings the herbs he gathered to trade for cinnabar,

အင်ဒီးစ် ကုန်းမြင့်ဒေသကလာတဲ့ သတ္တုတွင်းထွက် ဟင်္သာပြဒါးနဲ့

a mineral that comes from the highlands in the Andes.

ဖလှယ်ဖို့ သူ စုဆောင်ထားတဲ့ ဆေးပင်တွေကို ယူလာတယ်။

He needs cinnabar for his ritual to ward off the storms.

သူက မုန်တိုင်းတွေကို တားဆီးဖို့ သူ ဓလေ့ထုံးစံအတွက် ဟင်္သာပြဒါး လိုအပ်တယ်။

Around lunchtime, the sprawling temple rises out of the desert ahead.

နေ့လည်ချိန် လောက်မှာ ပြန့်ကျဲနေတဲ့ ဝတ်ကျောင်းဟာ ရှေ့က သဲကန္တာရကနေ ပေါ်လာတယ်။

People have come from all along the coast and the foothills.

ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက်နဲ့ တောင်ခြေတွေကနေ လူတွေ ရောက်လာကြတယ်။

The women handle trade transactions— they’re looking for cotton and ceramics.

အမျိုးသမီးတွေက အရောင်းအဝယ်တွေကို ကိုင်တွယ် တယ်၊ ချည်ထည်နဲ့ ကြွေထည်တွေကို ရှာနေတာပါ။

Men aren’t usually allowed to do the trading,

အမျိုးသားတွေကို ရောင်းဝယ်ခွင့်ပြုလေ့မရှိပေမဲ့

but shamans are an exception.

နတ်ဆရာတွေကတော့ ခြွင်းချက်တစ်ခုပါ။

Though Quexo is a man, during rituals he becomes half man, half woman,

ကက်ဇိုက အမျိုးသားဖြစ်ပေမဲ့ ဓလေးထုံးစံတွေ အတွင်း ကျားတစ်ပိုင်၊း မတစ်ပိုင်းဖြစ်လာပြီး

and this ambiguity makes his role more flexible outside ceremonies too.

း ဒီမရှင်းမလင်းမှုက သူ့ကဏ္ဍကို အပြင်အခမ်း အနားတွေမှာလည်း ပိုပြောင်းသာလွှဲသာရှိစေတယ်။

Quexo can’t find any cinnabar in the market,

ကက်ဇိုဟာ ဈေးမှာ ဟင်္သာပြဒါးကို ရှာမတွေ့နိုင်တော့

so he heads to the main temple,

ကွက်လပ်မှာ ကစားနေတဲ့ ကလေးတွေကို ရှောင်ရင်း

dodging children playing in the plaza.

ပင်မ ဝတ်ကျောင်းဆီ ဦးတည်သွားတယ်။

He puts on his ceremonial garb: red face paint, earrings,

သူက အခမ်းအနား ဝတ်စုံကို ဝတ်လိုက်တယ်။ မျက်နှာမှာ ဆေးအနီရောင်၊ နားကွင်းတွေ၊

and a necklace of shark’s teeth and vertebrae.

ငါးမန်းသွားနဲ့ ကျောရိုးဆစ် လည်ဆွဲပါ။

Inside, the ceremonies are already underway,

အတွင်းဘက်မှာ အခမ်းအနားတွေ စနေပြီဖြစ်ပြီး

and the shamans have drunk the sacred cactus drink.

နတ်ဆရာတွေက ရှားစောင်း သောက်တော်ရည်ကို သုံးဆောင်နေကြပါပြီ။

Many of them are Quexo’s friends from festivals over the years,

သူတို့ထဲက အများစုက နှစ်တွေတစ်လျှောက် ပွဲတော်တွေက ကက်ဇိုရဲ့ မိတ်ဆွေတွေပါ၊

but he doesn’t see the mountain shamans who would have cinnabar.

ဒါပေမဲ့ ဟင်္သာပြဒါး ရှိမယ့် တောင်တန်း နတ်ဆရာတွေကို သူ မတွေ့ခဲဘူး။

He begins to panic.

သူ ထိတ်လန့်လာတယ်။

If the highland shamans don’t show up,

ကုန်းမြင့် နတ်ဆရာတွေ ရောက်မလာရင်၊

his only option will be to make the long walk into the mountains.

သူ့ရဲ့တစ်ခုတည်းသော ရွေးချယ်စရာက တောင်ပေါ်ကို ခရီးရှည် လမ်းလျှောက်ရမှာပါ။

It’s a dangerous journey that takes five days,

ဒါက ငါးရက်ကြာတဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ခရီးစဉ်ပါ။

precious time he doesn’t have to waste.

သူ ဖြုန်းမပစ်ရမယ့် အဖိုးတန်အချိန်ပါ။

But perhaps he has no choice.

ဒါပေမဲ့ သူ့မှာ ရွေးချယ်စရာ မရှိလောက်ဘူး။

He refuses the sacred cactus and sets off toward the mountains.

သူက ရှားစောင်း သောက်တော်ရည်ကို ငြင်းပြီး တောင်တန်းတွေဆီ ထွက်ခွာသွားတယ်။

As he leaves the settlement behind, he sees a group approaching.

အခြေချရာကနေ သူ ထွက်ခွာသွားတဲ့အခါ အုပ်စု တစ်စု ချဉ်းကပ်လာနေတာကို သူ မြင်လိုက်တယ်။

He recognizes them as highlanders by their llamas.

သူတို့ရဲ့ ကုလားအုတ်တွေအရ ကုန်းမြင့်သားတွေအဖြစ် သူ မှတ်မိတယ်။

He dashes toward their shaman.

သူက သူတို့နတ်ဆရာဆီ အမြန်ပြေးသွားတယ်။

Barely pausing to say hello, he offers him hematite, dried seaweed,

သူက နှုတ်ဆက်စကားပြောဖို့ ခေတ္တလေးသာ ရပ်ပြီး သူ့ကို ရေသံ၊ ပင်လယ်ရေညှိတွေနဲ့

and empty shells to grind up for lime and chew with coca leaves.

ထုံးအတွက် ကြိတ်ခြေပြီး ကိုကာအရွက်တွေနဲ့ ဝါးဖို့ ခရုခွံအလွတ်တွေကို ပေးတယ်။

In return, the other shaman gives him the precious cinnabar.

အပြန်အလှန်အနေနဲ့ တခြားနတ်ဆရာက သူ့ကို တန်ဖိုးရှိတဲ့ ဟင်္သာပြဒါး ပေးလိုက်တယ်။

With the key to his ritual in hand,

သူ့ဓလေ့ရဲ့ သော့ချက်ကို ကိုင်ဆောင်ကာ

Quexo heads home to the temple of the fisherman

ကက်ဇိုဟာ ဒီရေကျဖို့ မျှော်လင့်ချက်နဲ့ တံငါသည်

in hopes of turning the tide.

ဝတ်ကျောင်းရှိရာကို ဦးတည်လိုက်တယ်။