A day in the life of a Peruvian shaman - Gabriel Prieto

Tłumaczenie: Karol Chmielewski Korekta: Marta Grochowalska

At the temple of the fisherman, Quexo, the village shaman,

Ze świątyni rybaków wioskowy szaman Quexo

looks out over the ocean and frowns.

spogląda zmartwiony na ocean.

It’s a still morning– unusually still,

Poranek jest niezwykle spokojny,

and the lack of wind is the latest in a series of troubling signs.

a brak wiatru to kolejny niepokojący zwiastun.

The year is 1400 BCE.

Jest rok 1400 przed naszą erą.

Quexo’s village sits in the dusty, treeless desert

Wioska Quexo mieści się na pustyni

between the towering Andes and Pacific Ocean.

między Andami a Oceanem Spokojnym.

The villagers live off the sea, harvesting reeds,

Mieszkańcy utrzymują się z morza, zbierają trzcinę,

drying them in the sun, and using them to build fishing boats.

suszą ją na słońcu i używają do budowy łodzi.

Every day in the summer,

Każdego letniego dnia

the men set out on these boats to hunt shark and other fish

mężczyźni wypływają na statkach na połów rekinów i innych ryb,

while the women harvest shellfish and sea urchins.

a kobiety w tym czasie zbierają jeżowce i skorupiaki.

In winter, storms bring powerful waves, which cross the vast ocean unobstructed

Zimą sztormy przynoszą ogromne fale, które nabierają siły na oceanie

to detonate on these shores.

i uderzają w brzeg.

Most years, Quexo’s village catches more than enough fish.

Zazwyczaj rybacy łowią więcej niż potrzebuje wioska,

But this year, the winds have died and the fish have dwindled.

ale w tym roku wiatr ustał, a ryb jest mało.

Quexo has seen this pattern before:

Quexo spotkał się już z takim zjawiskiem.

the fish disappear, then the violent rains arrive,

Ryby znikają, a potem przychodzą gwałtowne deszcze,

causing flash floods that dissolve mud bricks and wash away settlements.

a wraz z nimi powodzie niszczące osady.

He needs to stop the bad weather before the storms come—

Quexo musi powstrzymać złą pogodę, zanim nadejdzie sztorm.

his only hope is a special ritual he’s been planning.

Jedyną nadzieją jest specjalny rytuał, który przygotowywał.

Quexo spends much less time in the ocean than the other villagers.

Quexo spędza dużo mniej czasu na morzu niż inni mieszkańcy wioski.

He became a shaman after seeing a sign in the sea one morning—

Został szamanem po tym, jak pewnego ranka ujrzał znak na morzu,

like his father and grandfather before him.

jak przedtem jego ojciec i dziadek.

This morning,

Tego ranka

he walks to the nearby sacred mountain as the sun rises.

wraz ze wschodem słońca, udaje się w święte góry.

There, he gathers ceremonial cactus and herbs like “horse tail,”

Zbiera tam kaktusy do ceremonii, zioła takie jak "koński ogon",

“stonebreaker," and valerian, along with the mineral hematite.

"łamacz kamieni" i waleriana oraz minerał hematyt.

Back in the village, everyone is preparing to leave

Tymczasem w wiosce wszyscy przygotowują się do wyruszenia

for a religious festival at a large temple inland.

na świąteczne obchody w świątyni w głębi lądu.

The festival marks the beginning of what is usually the season of abundance,

Święto zwiastuje początek sezonu urodzaju,

but with the signs pointing to storms, Quexo isn’t feeling too celebratory.

jednak widmo sztormu nie pozwala Quexo świętować.

Whole families travel to the festival, where they camp for a few days.

Całe rodziny ruszają na święto, gdzie będą obozować przez kilka dni.

They’ve packed seaweed, carved bones, gourd bowls, reed mats,

Zapakowali ze sobą wodorosty, wyrzeźbione kości, tykwy, maty trzcinowe

and other goods to trade in the market around the temple.

oraz inne dobra do handlu na świątynnym targu.

Quexo inspects the goods to make sure everything is of the finest quality.

Quexo upewnia się, że towary są najwyższej jakości.

He brings the herbs he gathered to trade for cinnabar,

Ma ze sobą zebrane zioła, by wymienić je na cynober,

a mineral that comes from the highlands in the Andes.

minerał pochodzący z Andów.

He needs cinnabar for his ritual to ward off the storms.

Potrzebuje go do odprawienia rytuału odpędzającego sztormy.

Around lunchtime, the sprawling temple rises out of the desert ahead.

Około południa na pustyni wyłania się rozległa świątynia.

People have come from all along the coast and the foothills.

Gromadzą się tu ludzie z wybrzeża i z gór.

The women handle trade transactions— they’re looking for cotton and ceramics.

Kobiety zajmują się handlem, szukają bawełny oraz ceramiki.

Men aren’t usually allowed to do the trading,

Mężczyznom nie wolno handlować,

but shamans are an exception.

wyjątkiem są szamani.

Though Quexo is a man, during rituals he becomes half man, half woman,

Mimo że Quexo jest mężczyzną, w rytuałach staje się w połowie kobietą,

and this ambiguity makes his role more flexible outside ceremonies too.

Ta dwuznaczność nadaje elastyczności jego roli, również poza ceremoniami.

Quexo can’t find any cinnabar in the market,

Quexo nie może znaleźć cynoberu na targu,

so he heads to the main temple,

więc udaje się do świątyni,

dodging children playing in the plaza.

mijając dzieci bawiące się na placu.

He puts on his ceremonial garb: red face paint, earrings,

Przywdziewa strój ceremonialny, nakłada czerwony pigment, kolczyki

and a necklace of shark’s teeth and vertebrae.

oraz naszyjnik z rekinich zębów i kręgów.

Inside, the ceremonies are already underway,

W środku ceremonie są już w trakcie,

and the shamans have drunk the sacred cactus drink.

a szamani wypili święty kaktusowy napój.

Many of them are Quexo’s friends from festivals over the years,

Wielu z nich to przyjaciele Quexo z poprzednich obchodów,

but he doesn’t see the mountain shamans who would have cinnabar.

jednak brakuje wśród nich górskich szamanów posiadających cynober.

He begins to panic.

Quexo ogarnia panika.

If the highland shamans don’t show up,

Jeśli górscy szamani się nie zjawią,

his only option will be to make the long walk into the mountains.

Quexo będzie musiał udać się w góry.

It’s a dangerous journey that takes five days,

Ta niebezpieczna podróż zajęłaby mu 5 dni cennego czasu,

precious time he doesn’t have to waste.

którego nie może zmarnować.

But perhaps he has no choice.

Ale może nie ma wyboru.

He refuses the sacred cactus and sets off toward the mountains.

Odmawia świętego napoju i wyrusza w stronę gór.

As he leaves the settlement behind, he sees a group approaching.

Zaraz po opuszczeniu osady, dostrzega nadciągającą grupę.

He recognizes them as highlanders by their llamas.

Lamy wskazują na to, że ludzie ci pochodzą z gór.

He dashes toward their shaman.

Quexo podbiega do ich szamana.

Barely pausing to say hello, he offers him hematite, dried seaweed,

Ledwo zatrzymując się, by go powitać, oferuje mu hematyt, suszone wodorosty

and empty shells to grind up for lime and chew with coca leaves.

oraz muszle do zmielenia na wapno i żucia z liśćmi koki.

In return, the other shaman gives him the precious cinnabar.

W zamian górski szaman daje mu cenny cynober.

With the key to his ritual in hand,

Trzymając w ręce klucz do rytuału,

Quexo heads home to the temple of the fisherman

Quexo zmierza do świątyni rybaków

in hopes of turning the tide.

w nadziei na powstrzymanie katastrofy.