How does asthma work? - Christopher E. Gaw

ပန်းနာဖြစ်ပုံက ဘယ်လိုများလဲ။ - Christopher E. Gaw

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

It starts with a cough,

အဲဒါဟာ ချောင်းဆိုးမှုနဲ့

or a wheeze.

ဒါမှမဟုတ် ချွဲသံနဲ့ စတတ်ပါတယ်။

Soon, your chest feels tight.

မကြာခင်မှာပဲ ကိုယ့်ရင်ဘတ် ပြည့်ကျပ်လာတယ်။

Your breathing speeds up and gets shallower,

ကိုယ့်အသက်ရှူမှု မြန်လာလျက် အပြည့်ရှုမရဘဲ

making you feel short of breath.

အသက်ရှုရတာ မလောက်ပါဘူး။

These are common symptoms of an asthma attack.

အဲဒါ ပန်းနာရင်ကျပ်ရဲ့ သာမန်လက္ခဏာတွေပါ။

Around the world, more than 300 million people suffer from asthma,

တကမ္ဘာလုံးမှာ လူသန်း ၃၀၀ ကျော်တို့ဟာ ပန်းနာရောဂါ ရှိနေကြပြီး၊

and around 250,000 people die from it each year.

နှစ်စဉ် လူ ၂၅၀၀၀၀ ခန့်တို့ဟာ အဲဒီရောဂါနဲ့ သေဆုံးကြပါတယ်။

But why do people get asthma and how can this disease be deadly?

ဒါနဲ့ လူတွေ ပန်းနာ ဖြစ်လာကြတာ ဘာ​ကြောင့်လဲ ပြီးတော့ အဲဒီလို သေဆုံးကြရတာ ဘာ​ကြောင့်လဲ။

Asthma affects the respiratory system,

ပန်းနာဟာ အသက်ရှူမှု စနစ်ကို ထိခိုက်စေပါတယ်၊

particularly the smaller airways,

အထူးသဖြင့် လေရှူရာ လမ်းကြောင်းကလေးတွေပါ၊

such as the bronchi and bronchioles.

ထိုကဲ့သို့သော အသက်ရှူရေး လေပြွန်နဲ့အဲဒါရဲ့အဖျားတွေပါ။

These airways have an inner lining called the mucosa

အဲဒီအသက်ရှူရာ လမ်း​ကြောင်းတွေမှာ mucosa ခေါ် အတွင်းပိုင်းအလွှာ ရှိပြီး

that's surrounded by a layer of smooth muscle.

၎င်းကို ချောမွေ့နေတဲ့ ကြွက်သားတွေ ဝန်းရံထားပါတယ်။

In people with asthma, the airways are chronically inflamed,

ပန်းနာရှိသူတွေမှာ အဲဒီလမ်းကြောင်းတွေဟာ နာတာရှည် ရောင်ရမ်းနေတတ်လို့

which can make them hyper-responsive to certain triggers.

သူတို့ဟာ တချို့ ဆွပေးတဲ့ အရာတွေကို သိပ်ကို ပြင်းထန်စွာ တုံ့ပြန်တတ်ကြတယ်။

Some of the many asthma triggers include tobacco smoke,

ပန်းနာကို ထိုးဆွပေးနိုင်တဲ့ အရာတွေ ထဲက တချို့တို့မှာ ဆေးရွက်မီးခိုး၊

pollen,

ဝတ်မှုန်၊

dust,

ဖုန်မှုန့်၊

fragrances,

အမွှေးနံ့သာ၊

exercise,

လေ့ကျင့်ခန်း၊

cold weather,

အေးလွန်းတဲ့ရာသီဥတု၊

stress,

စိတ်ဖိစီးမှု၊

and even the common cold.

ရိုးရိုး အအေးမိမှု ဖြစ်ပါတယ်။

When people with asthma are exposed to these triggers,

ပန်းနာရင်ရှိသူ တစ်ယောက် အဲဒါမျိုး တစ်ခုခုကို ရင်ဆိုင်ရရက်၊

an asthma attack, or exacerbation, can occur.

ပန်းနာရင်ကျပ်တာ ပေါ်ပေါက်လာခြင်း ဒါမှမဟုတ် အခြေအနေဆိုးလာတတ်ပါတယ်။

But how exactly do such everyday factors lead to an asthma attack?

ဒါပေမဲ့ ခုနက ပြောတဲ့ အချက်တွေက ပန်းနာရင်ကျပ်အောင် ဘယ်လိုလုပ်ပစ်တာလဲ။

If an asthmatic is exposed to a trigger,

ပန်းနာရှိသူဟာ ထိုးဆွပေးတဲ့ အချက်နဲ့ တွေ့မိရင်၊

the smooth rings of muscle that circle the small airways in their lungs

သူတို့အဆုတ်ထဲက အသက်ရှူလမ်း​ကြောင်းလေးထဲ ရစ်ပတ်ထားတဲ့ ကြွက်သားဟာ

contract and become narrow.

ကျုံ့လာပြီး ကျဉ်းမြောင်းလာတတ်တယ်။

Simultaneously, the trigger worsens inflammation,

တချိန်တည်းမှာ ဆွပေးတဲ့ အရာကြောင့် ရောင်ရမ်းမှုဟာ ပိုဆိုးလာတယ်၊

causing the mucosal lining to become more swollen

ခုနက mucosa အလွှာကို ပိုပြီး ရောင်လာစေပြီး

and secrete more mucus.

ချွဲပိုပြီး ထွက်စေတယ်။

Under normal conditions,

သာမန်အခြေအနေမျိုးမှာ၊

the body uses this mucus to trap and clear particles, like pollen or dust,

ခန္ဓာကိုယ်က ချွဲဖြင့် ဝတ်မှုန် ဒါမှမဟုတ် ဖုန်မှုန့်လို အပိုင်းတွေကို ဖမ်းယူတတ်ပေမဲ့

but during an asthma attack,

ပန်းနာရင်ကျပ်ချိန်မှာ ကျတော့၊

it blocks the narrowed airways, making it even harder to breathe.

ကျဉ်းနေတဲ့ အသက်ရှူလမ်းတွေကို ပိတ်ဆို့လျက် အသက်ရှူမှုကို ပိုလို့ ခက်လာစေပါတယ်။

These effects lead to this symptoms of asthma.

အဲဒီလို အကြောင်းအရာတွေကမှ ပန်းနာရင်ကျပ်မှုကို ဖြစ်ပေါ်လာစေကြတာပါ။

Smooth muscle constriction results in the feeling of chest tightness.

ချောမွေ့ရမယ့် ကြွက်သားတွေ တင်းကျပ်လာရင် ရင်ဘတ်ထဲ ပြည့်ကျပ်သလို ခံစားရပါတယ်။

Excess mucus and increased inflammation can cause coughing.

ချွဲများလာပြီး ပိုပြီး ရောင်ရမ်း လာမှုကြောင့် ချောင်းဆိုးလာနိုင်ပါတယ်။

And the wheezing noise?

တဝီဝီအသံမြည်တာ ကျတော့က​ော။

That happens because as the airways constrict,

အသက်ရှူရာ လမ်းကြောင်းတွေ ကျဉ်းလာလို့

air whistles as it passes through the narrowed space.

လေက အဲဒီလို ကျဉ်းနေတဲ့ နေရာတွေကို ဖြတ်သွားချိန်မှာ မြည်လာတာပါ။

These symptoms may make a person feel like they're running out of air.

ဒီလို ရောဂါလက္ခဏာတွေကြောင့် လူနာဟာ အသက်ရှူရန် လေမရှိသလို ခံစားရနိုင်ပါတယ်။

Yet counterintuitively, during an asthma attack,

ပိုဆိုးဝါးတဲ့ တိုက်ဆိုင်မှု တစ်ခုကြောင့် ပန်းနာရင်ကျပ်ချိန်မှာ၊

the inflammation can make it harder to exhale than inhale.

ရောင်ရမ်းမှုဟာ အသက်ရှူထုတ်မှုကို အသက်ရှူသွင်းမှုထက် ပိုပြီး ခက်ခဲလာစေတယ်။

Over time, this leads to an excess of air in the lungs,

အချိန်ကြာတော့ အဲဒါကြောင့် အဆုတ်ထဲမှာ ကျန်နေတဲ့ လေဟာ ပိုလျှံလာလျက်၊

a phenomenon known as hyperinflation.

ဖွေင်းပွမှုမျိုးကို ဖြစ်ပေါ်လာစေတတ်ပါတယ်။

The trapping of air inside the lungs forces the body to work harder

အဆုတ်ထဲတွင် လေပိတ်နေမှုကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်ဟာ လေကို ရှူသွင်းရန်၊ ထုတ်ရန်

to move air in and out of them.

ပိုပြီး ပင်ပန်းစွာ လုပ်ကိုင်ရပါတယ်။

Over time, this can lead to reduced oxygen delivery to the body's organs and tissues.

အဲဒါကြာလာရင် ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အင်္ဂါများနဲ့ တစ်ရှူးများမှာ အောက်စီဂျင် နည်းလာတတ်ပါတယ်။

Sometimes, in untreated severe asthma attacks,

တစ်ခါတစ်ရံမှာ ပြင်းထန်တဲ့ ပန်းနာကို ကုသမပေးခဲ့လျှင်၊

the body can't keep up,

ကိုယ်ခန္ဓာဟာ ဆက်မခံနိုင်တော့ဘဲ

which can lead to death from lack of oxygen.

အောက်စီဂျင် မလုံလောက်မှုကြောင့် သေဆုံးသွားတာမျိုး ကြုံရနိုင်ပါတယ်။

So how do we prevent these uncomfortable and potentially fatal attacks

ဒီတော့ ပန်းနာရှိကြသူတွေဆီမှာ အဲဒီလို စိုးရိမ်ဖွယ်ရာ သေနိုင်တဲ့ ရင်ကျပ်မှုကို

in people who have asthma?

ဟန့်တားရန် ကျွန်ုပ်တို့ ဘာတွေ လုပ်ပေးရမလဲ။

One way is to reduce the presence of triggers.

ပထမတနည်းက ရောဂါဆွပေးတဲ့ အရာတွေကို နည်းလာစေရန် ဖြစ်တယ်။

Unfortunately, the world is an unpredictable place

ကျွန်ုပ်တို့ ကမ္ဘာကြီးဟာ ကြိုတင် ခန့်မှန်းရန် မလွယ်တဲ့ နေရာမို့

and exposure to triggers can't always be controlled.

ရောဂါဆွပေးတဲ့ အရာတွေနဲ့ မတွေ့မိရေးကို အမြဲတမ်း ထိန်းချုပ်မရနိုင်ပါ။

This is where inhalers, the primary treatment for asthma, come in.

အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာ ရှူဆေးဘူးတွေ ဝင်ကူပေးကြရပါတယ်။

These medications help asthmatics both control and prevent their asthma symptoms.

အဲဒီဆေးတွေဟာ ပန်းနာသမားတွေကို ပန်းနာ ရောဂါ လက္ခဏာတွေကို ထိန်းချုပ်ခွင့် ပေးနိုင်တယ်။

Inhalers transport medication along the affected airways

ရှူဆေးတွေဟာ ထိခိုက်ထားတဲ့ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းတွေကို ကုသပေးပါတယ်၊

using a liquid mist or fine powder to treat the problem at its source.

အရည်မှုန်တွေ ဒါမှမဟုတ် ဆေးမှုန်တွေက ပြဿနာရဲ့ ဇာတ်မြစ်တွင် ကုပေးနိုင်တယ်။

They come in two forms.

အဲဒီဆေးတွေ ပုံစံနှစ်မျိုးဖြင့် လာကြတယ်။

There are reliever medications,

ရောဂါ သက်သာစေတဲ့ ဆေးတွေရှိပါတယ်၊

which treat symptoms immediately and contain beta-agonists.

ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ချက်ချင်း ကုသပေးတဲ့ beta-agonist တွေ ပါတတ်တယ်။

Beta-agonists relax constricted muslces,

beta-agonist တွေဟာ မာကျောနေတဲ့ ကြွက်သွားတွေကို ပြေလျော့လာစေလို့

allowing the airways to widen so more air can travel into and out of the lungs.

အသက်ရှူ လမ်းကြောင်းကို ချဲ့ပေးခြင်းဖြင့် အဆုတ်ထဲ လေဝင်ထွက်မှုကို ခွင့်ပြုပေးပါတယ်။

The other form of inhalers serve as preventive medications,

နောက် ရှူဆေးဘူးတွေက ကြိုတင်ကာကွယ်ရေး ဆေးပုံစံမျိုးပါ။

which treat asthma symptoms over the long term,

ပန်းနာရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ရေရှည် ကုသပေးမှု ဖြစ်ပြီး

and contain corticosteroids.

corticosteroidတွေ ပါဝင်တတ်ပါတယ်။

Corticosteroids reduce airway sensitivity and inflammation,

Corticosteroid တွေဟာ အသက်ရှူ လေကြောင်းရဲ့ အာရုံခံနိုင်စွမ်းကို လျှော့ချပေးလျက်

so asthma can be kept under control.

ပန်းနာရင်ကျပ်မှုကို ထိန်းချုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

They're also crucial in preventing long-term damage

ပြီးတော့ နာတတာရှည် ပန်းနာကြောင့် အသက်ရှူ လမ်းကြောင်းမှာ

from chronic inflammation,

အနာရွတ်တွေ ပေါ်လာတတ်ကြတာကို

which can cause scarring of the airways.

ကုသပေးရာတွင်လည်း ၎င်းတို့ဟာ အရေးပါကြပါတယ်။

Inhalers are known to be very effective,

ရှူဆေးဘူးတွေဟာ တော်တော့ကို ထိရောက်ကြပါတယ်၊

လူများစွာတို့ရဲ့ အသက်ရှင် နေထိုင်မှုကို ပိုကောင်းအောင် ကူပေးခဲ့ကြပါတယ်။

and have helped many people live better lives.

Although we've come a long way in improving how we treat

ကျွန်ုပ်တို့က ပန်းနာရို ကုသလာခဲ့ကြပုံနဲ့ ပန်းနာရောဂါကို

and diagnose asthma,

စူးစမ်းဖေါ်ထုတ်ရာတွင်

we still don't know its exact causes.

အတော်လေး တိုးတက်လာခဲ့ကြပေမဲ့ ၎င်းရဲ့ အကြောင်းရင်းကို မသိကြသေးပါ။

We currently believe that a combination of genetic and environmental factors

လောလောဆယ်တွင် ကျွန်ုပ်တို့ဟာ မျိုးဗီဇနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် အချက်တွေ ပေါင်းဆုံလျက်

play a role,

အထူးသဖြင့် ကလေးဘဝတွင်

potentially acting during early childhood.

အဲဒီလို အကျိုးသက်ရောက်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

Recent research has even linked poverty to asthma incidents.

မကြာမီက သုတေသနတွေက ပန်းနာရောဂါဟာ ဆင်းရဲ မွဲတေမှုနှင့် ဆက်စပ်နေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

This may be due to reasons ranging

တကယ်တော့

from exposure to additional pollutants and environmental irritants

ညစ်ညမ်းပစ္စည်းများနဲ့ ပိုထိတွေ့ရမှုများနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ထဲက ဆိုးဝါးစေတဲ့ အရာများနဲ့

to difficulties in obtaining medical care or treatment.

ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ဒါမှမဟုတ် ကုသမှု အလားအလာနည်းမှုနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်ပါတယ်။

As our understanding of asthma improves,

ပန်းနာဆိုင်ရာ ကျွန်တော်တို့သိရှိတာ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာနေလို့

we can continue to find better ways to keep people's airways happy and healthy.

လူတွေရဲ့ အသက်ရှူလမ်းတွေ ပျော်ရွှင် ကျန်းမာ စေမယ့် နည်းကောင်းကို ရှာတွေ့လာနိုင်မှာပါ။