What is dust made of? - Michael Marder

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

Meet Dermatophagoides farinae.

Dermatophagoides နဲ့ မိတ်ဆက်ပေးပါရစေ။

Crawling around on eight legs,

ခြေရှစ်ခုဖြင့် သွားလာလျှောက်နိုင်တဲ့

this creature has no eyes to appreciate the kaleidoscope of colors around her.

ဒီသတ္တဝါဟာ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ လှပတဲ့ အရောင် များကို ခံစားဖို့ မျက်လုံး မရှိပါဘူး။

She relies on her extraordinary sense of smell

၎င်းဟာ ထူးခြားတဲ့ အနံ့ခံစားမှုကို သုံးပြီး

to lead her to food and safe places to lay eggs.

အစားအစာကို ရှာလျက် ဥအုဖို့ လုံခြုံတဲ့ နေရာတွေကို ရှာနိုင်ပါတယ်။

And she’s smaller than a pinhead.

၎င်းဟာ ပင်အပ်ထိပ်ထက်တောင် သေးနုပ်လှပါတယ်။

Dermatophagoides farinae is a dust mite.

Dermatophagoides Farina ဟာ ဖုန် ကမျဉ်းကောင်ပါ။

Less than a tenth the size of an ant,

အရွယ်အစားက ပုရွက်ဆိတ်ရဲ့ ဆယ်ပုံတစ်ပုံတောင် မရှိဘဲ၊

a dust mite’s whole world is contained in the dusty film under a bed

ဖုန် ကမျဉ်းကောင်ရဲ့ လောက တစ်ခုလုံးဟာ အိပ်ရာ အောက်မှာ ဒါမှမဟုတ် ချောင်ချတဲ့

or in a forgotten corner.

နေရာတွေမှာ ဖုန်အလွှာပါးပါးလေးပါ။

This realm is right under our noses, but from our perspective,

ဒီလို အရှိတရားဟာ ကျွန်ုပ်တို့မျက်နှာ ရှေ့မှာရှိနေပေမဲ့၊ ကျွန်ုပ်တို့က

the tiny specks of brilliant color blend together into a nondescript grey.

တောက်ပတဲ့ ရောင်စုံ ကမျဉ်းကောင်များကို ဘာမှန်းမသိကြတဲ့ မီးခိုးရောင်လို မြင်ကြတယ်။

What are these colorful microscopic particles?

အဲဒီ သေးနုပ်လှတဲ့ ရောင်စုံ အရာလေးတွေက ဘာတွေများလဲ။

What distinguishes the dust in your house from, say, sand on a beach

ကိုယ့်အိမ်ထဲက ဖုန်တွေနဲ့ သောင်းခြေပေါ်က သဲတွေ အကြား မတူတဲ့ အချက်ကို ပြောရရင်၊

is that it is a mixture of many different ingredients.

ဖုန်ထဲမှာ အရာတွေ အမျိုးမျိုး ရောနှော ပါဝင်နေခြင်းပါပဲ။

It can contain grains of sand,

၎င်းထဲမှာ သဲအမှုန့်လေးတွေ ပါဝင်နိုင်တယ်၊

dead skin cells,

ကျွတ်ကျတဲ့ အရေပြားဆဲလ်တွေ၊

tiny hairs and threads,

ဆံပင်နဲ့ အမျှင် သေးသေးတွေ၊

animal dander,

တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ ဗောက်တွေ၊

pollen,

ဝတ်မှုန်တွေ၊

manmade pollutants,

လူလုပ် အညစ်အကြေးများ၊

minerals from outer space,

ပတ်ဝန်းကျင်ထဲက ဓာတ်သတ္တုများ၊

and, of course, dust mites.

ပြီးတော့ ဖုန် ကမျဉ်းကောင်တွေ ပါကြတယ်။

Dust mites eat animal dander,

ဖုန် ကမျဉ်းတွေဟာ တိရစ္ဆာန်တွေထံမှ ဗောက်တွေကို၊

human skin,

လူတွေရဲ့ အရေပြား အစအန၊

and some fungi.

မှိုတချို့ကို စားကြတယ်။

ကျွန်ုပ်တို့ဆီမှနေပြီး အရေပြားဆဲလ်တွေ အဆက်မပြတ် ကျွတ်ကျနေတတ်တယ်၊

We shed dead skin cells constantly,

and wherever we live, they mix into the household dust.

၎င်းတို့ဟာ ကျွန်ုပ်တို့ နေထိုင်ရာ နေရာ တွေမှာ အိမ်ထဲက ဖုန်တွေနဲ့ ရောနေတယ်။

The same goes for our pets:

အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်တွေလည်း အလားတူပါပဲ-

their dander and hairs enter the mix,

သူတို့ရဲ့ ဗောက်များနဲ့ ဆံပင်တွေ ဖုန်တွေထဲ ရောလျက်

as do tiny pieces of thread and cotton fibers from our clothes.

ကျွန်ုပ်တို့ အဝတ်အစားများထဲက ချယ်မျှင်နဲ့ ဂွမ်းစတွေထဲက အပိုင်းအစလေးတွေ အတိုင်းပါပဲ။

These components make every household’s dust

ဘယ်အိမ်ကိုပဲ ယူကြည့်ကြည့် ဖုန်ထဲမှာ အဲဒီမှာ နေထိုင်ကြသူ

a unique blend of bits from its particular inhabitants.

အားလုံးတို့ထံမှ အစအနလေးတွေ တစ်မူထူးခြားစွာ ရောစပ်နေမှုပါ။

Household dust also contains substances that blow in from the wider world.

အိမ်ထဲက ဖုန်မှုန့်တွေထဲမှာ ပြင်ပကမ္ဘာထဲမှ လွင့်ပျံလာကြတဲ့ အရာတွေလည်း ပါဝင်ကြတယ်။

Depending on the local geology,

ဒေသခံ ဘူမိဗေဒ အခြေအနေကို လိုက်ပြီး၊

finely ground quartz, coal, or volcanic ash

မြေကြီးထဲက သလင်းကျောက်၊ ကျောက်မီးသွေး ဒါမှမဟုတ် မီးတောင်ပြာတွေ၊

might enter the air as atmospheric dust,

လေထု ဖုန်မှုန့်များအဖြစ် ဝတ်မှုန်များနဲ့ မှိုတွေအိမ်ထဲကို

along with pollen and fungal spores.

ဝတ်မှုန်များနှင့် မှိုတွေရဲ့ မျိုးမှုန် များနဲ့အတူ ဝင်လာနိုင်တယ်။

Industrial activities also contribute cement powder,

စက်မှုလုပ်ငန်းများကလည်း ဘိလပ်မြေအမှုန့်များ၊

particles from car tires,

ကားတာယာ အမှုန်များ၊

and other chemicals to the airborne mix.

နဲ့ အခြားအရာတွေ[m လေနဲ့အတူ ရောပြီး ဝင်လာနိုင်ကြပါသေးတယ်။

The combination of these elements can be as unique as a fingerprint.

အဲဒီလို အရာဝတ္ထုတွေ ပေါင်းစပ်မှုဟာ လက်ဗွေလိုပဲ မတူကွဲပြားပါတယ်။

In Spain, where the land is rich in carbonate materials,

ဥပမာ၊ မြေထဲမှာ ကာဘိုနိတ်တွေများတဲ့ စပိန်နိုင်မှာ ဆိုရင်၊

dust contains 20 times as much calcium as dust in Nigeria,

ဖုန်မှုန့်ထဲမှာ ဘူမိဗေဒ အခြေအနေ အတော့်ကို ကွာခြားတဲ့

where the geology is quite different.

နိုင်ဂျီးရီးယားနဲ့စာရင် ထုံးဓာတ် အဆ ၂၀ ပိုများတယ်။

After a particularly violent storm,

ပြင်းထန်တဲ့ သဲမုန်တိုင်း တစ်ခုရဲ့ နောက်မှာ၊

scientists identified dust from the Sahara Desert

ဆာဟာရ သဲကန္တာရမှ ရောက်လာတဲ့ ဖုန်မှုန့်တွေကို

thousands of miles away in London,

မိုင်ထောင်ချီ ဝေးတဲ့ လန်ဒန်မြို့မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ရှာတွေ့ခဲ့ကြတယ်၊

based on its specific composition.

သဲရဲ့ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းမှုကို အခြေခံပြီး အတိအကျ သိလာခဲ့ရတာပါ။

In the future,

အနာဂတ်တွင်

we may be able to pinpoint the origins of dust samples even more specifically,

ဖုန်မှုန့်နမူနာတွေရဲ့ ဇစ်မြစ်ကို ပိုပြီး တိကျစွာ ထောက်ပြနိုင်ကြလျက်၊

down to a particular neighborhood or even house -

ဘယ်ဒေသ ဒါမှမဟုတ် ဘယ်အိမ်မှ လာခဲ့ခြင်းကိုတောင် ထောက်ပြနို​င်ပြီး

something that may be of great help for forensic specialists.

မှုခင်းပညာရှင်များကို များစွာမှ ကူညီပေးနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ရပါတယ်။

In addition to markers of humans, animals, and landscapes,

လူ၊ တိရိစ္ဆာန်နဲ့ ဒေသတွေရဲ့ ထင်ရှားတဲ့ အမှတ်အသားတွေအပြင်

dust also contains particles from further afield.

ဖုန်မှုန့်တွေထဲမှာ ဝေးလံလှတဲ့ နေရာများမှ အမှုန်များလည်း ပါဝင်နိုင်တယ်။

When a star explodes in a distant galaxy,

ဝေးလံလှတဲ့ ကြယ်စုတွေ အကြားမှာ ကြယ်တစ်ခုခု ပေါက်ကွဲလာပါက၊

super hot gases vaporize everything nearby.

လွန်ကဲစွာ ပူပြင်းကြတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တွေဟာ အနီးရှိ အရာတွေအားလုံးကို အငွေ့ပြန်စေပါတယ်။

Then, the dust settles; minerals condense out of the gas.

နောက်ပိုင်းမှာ ဖုန်တွေ အနယ်ကျလာပြီး ဓာတ်​ငွေ့များထဲမှ ဓာတ်သတ္တတွေ ထွက်လာမယ်။

Floating out there between planets and galaxies,

ဂြိုလ်များနဲ့ ကြယ်စုတွေ အကြားမှာ ချုပ်ငြိမ်းသွားကြတဲ့ ကြယ်တွေရဲ့

this extraterrestrial dust contains tiny pieces of extinguished stars

သေးနုပ်လှတဲ့ အပိုင်းလေးတွေဟာ စကြာဝဠာများအကြားမှာ အမှုန်များအဖြစ်

and the building blocks of future celestial bodies.

ပျံဝဲနေလျက် အနာဂတ် ဂြိုဟ်များရဲ့ ဘလောက်များကို ဆောက်လုပ်ပေးပါတယ်။

Every year, tens of thousands of tons of cosmic dust

နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း တန်ချိန် သောင်းချီ ရှိကြတဲ့ အဲဒီလို အာကာသ ဖုန်မှုန့်တွေ

lands on Earth and mingles with terrestrial minerals.

ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ် ကျဆင်းနေလျက် ကုန်းတွင်း ပိုင်း ဓာတ်သတ္တုများနဲ့ ရောစပ်နေပါတယ်။

This blend of chemicals, minerals, and intergalactic particles

အဲဒီလို ဓာတုပစ္စည်းများ၊ ဓာတ်သတ္တုများနဲ့ ဂြိုဟ်များထံမှ အမှုန်များဟာ

settles out of the air onto surfaces in our homes,

လေထဲမှနေပြီး ကျွန်တော်တို့ နေအိမ်တွေထဲမှာ အနယ်ထိုင်လာကြပြီး၊

mixing with the detritus of each house’s occupants.

အိမ်တိုင်းထဲက နေထိုင်ကြသူတို့ရဲ့ အကြွင်းအကျန် အမှုန်များနဲ့ ရောစပ်လာကြတယ်။

Stars explode,

ကြယ်တွေ ပေါက်ကွဲကြတယ်၊

mountains erode,

တောင်များ တိုက်စားခံကြရတယ်၊

and buildings, plants, and animals

ပြီးတော့ အဆောက်အဦးတွေ၊ အပင်တွေနဲ့ တိရိစ္ဆာန်တွေ

are all slowly but surely pulverized into fine grey powder.

အားလုံးတို့ဟာ တဖြည်းဖြည်းချင်း မီးခိုးရောင် အမှုန့်များဖြစ်လာကြမှာပါ။

ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံးဟာ မြေမှုန့်တွေ ဖြစ်လာကြရမှာပါ၊

We’re all destined to become dust,

but it’s also possible that we came from it.

တချိန်တည်းမှာ အမှုန်များမှ ကျွန်ုပ်တို့ ဖြစ်ပေါ်လာကြတာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

Interstellar dust has been found to carry organic compounds through space.

ကြယ်များအကြားက ဖုန်မှုန့်တွေနဲ့အတူ သက်ရှိ ဒြပ်ပေါင်းတွေကို အာကာသကို ကူးဖြတ်နိုင်တယ်။

It’s possible that billions of years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ ဘီလီယံနှစ်အချို့တုန်းက

အဲဒီလို အာကာသ အမှုန်အချို့တို့ကမှ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အပြာရောင် ဂြိုဟ်လေးမှာ

some of these cosmic particles were the seed of life

သက်ရှိဘဝရဲ့ မျိုးစေ့ကို ချပေးခဲ့တာ ဖြစ်ကောင်း ဖြစ်နို​င်ပါတယ်။

on our little blue planet.